پریسا حاتمی
به دنبال فراخوان “شیرین عبادی” برنده ایرانی جایزه صلح نوبل برای تشکیل “شورای ملی صلح”، کمیته موقتی که به این منظور از سوی “کانون مدافعان حقوق بشر” تشکیل شده است، رایزنی‌های خود با گروههای اجتماعی را آغاز کرد و در اولین قدم، گروهی از فعالان دانشجویی در یک هم‌اندیشی با اعضای این کمیته موقت شرکت کردند تا به بررسی نحوه شکل‌دهی و گسترش یک جنبش اجتماعی برای صلح بپردازند.
در این نشست که اعضای شورای مرکزی و نیز اعضای شورای تهران دفتر تحکیم وحدت (نمایندگان و دبیران انجمن های اسلامی دانشگاه‌های تهران) شرکت داشتند، اعضای “کمیته موقت صلح” برنامه‌های خود را به عنوان جنبش اجتماعی صلح دوستان ایران برای مقابله با خطرهای تهدیدکننده صلح در ایران را تشریح کردند و از فعالان دانشجویی خواستند تا در خصوص ضرورت طرح این بحث و راهکارهای گسترش شعار “جنگ نه، صلح و حقوق بشر آری” گفت‌وگو کنند و نظرات خود درباره چگونگی طرح این ایده و گسترش آن در سطح دانشگاه‌ها را بیان کنند.
به گزارش روابط عمومی کانون مدافعان حقوق بشر، در ابتدای این نشست چند تن از اعضای کمیته موقت صلح دیدگاه های خود را در خصوص این ایده و اینکه چرا دانشجویان به عنوان اولین گروه از گروه های اجتماعی دعوت شده‌اند، مطرح کردند. به اعتقاد آنان طرح مسأله صلح از سوی نیروهای دموکراسی‌خواه می تواند به جلوگیری از جنگ و یا کاهش هزینه های آن کمک کند. البته اعضای موقت کمیته صلح برای صلح قیدی نیز داشتند: “صلحی که حقوق همه انسان ها در آن مراعات شود.“
آنها همچنین با اشاره به فراخوان شیرین عبادی در روز ۲۸ آبان ماه گذشته برای تشکیل “شورای ملی صلح” که بسیاری از فعالان سیاسی و فرهنگی به دلیل نگرانی ازشرایط موجود در عرصه داخلی و در سطح بین المللی وطرح موضوع جنگ واخبار وگزارشات مربوط به آن جواب مثبت دادند، رایزنی در این باره با گروههای اجتماعی را ضرورتی انکار ناپذیر دانستند که: “دانشجویان به عنوان یکی از فعال‌ترین گروههای اجتماعی اولین گزینه این انتخاب بودند.” چرا که: “دانشگاه تنها نهاد مرتبط با مردم است. اگر دانشگاه باتفاوت باشد جامعه نیز با تفاوت می‌شود. بنابراین لازم است دانشجو به لحاظ نظری مجاب شود که این کار تا چه اندازه مؤثر است.”
نقش دانشجویان در جنبش ملی صلح
یکی از اعضای کمیته موقت صلح در این نشست با بیان اینکه “دوره جدیدی برای جنبش دانشجویی آغاز شده است، شعار جدیدی را که در این شرائط برای جنبش دانشجویی قابل طرح است “نه سازش، نه جنگ، تعامل” ذکر کرد و این شعار را یک “شعار دوران ساز” دانست و خواستار کمک دانشجویان برای تبدیل شدن این موضوع به ”مسأله مردم” شد. وی همچنین تفاوت صلح و سازش را اینگونه توضیح داد که: “در سازش سر مردم کلاه می رود. در صلح همه سود می برند.” و سپس افزود: “یک NGO می تواند شعار جنگ دهد اما یک کشور باید با نظر مردم خویش وارد جنگ یا صلح شود. چرا که هر جنگ نظامی می تواند ما را ۴۰ سال عقب بیاندازد.”
وجود یک گرایش تندرو در داخل حاکمیت که حیات خود را در بحران می‌بیند، موضوع دیگری بود که در این نشست مطرح شد: “حکومت هایی که زیست در بحران می کنند، این زیست می تواند به جنگ منجر شود. زیست در بحران باعث حذف می شود، حالت فوق العاده مطرح می شود و همه مشکلات را می توان به گردن بحران انداخت. زیست در بحران پروژه سازندگی را عقب می اندازد. زیست در بحران باعث شده است تا جناح های تند رو در حاکمیت جناح های معتدل تر را حذف کنند. چرا که هر بار شعار جنگ سر داده شده، جناح معقول تر نظام کنار زده شده اند. انتساب اتهام براندازی نرم به طرفداران هاشمی رفسنجانی در این راستا قابل ارزیابی است، تا همه نارسایی ها به گردن آنها بیفتد. پس استمرار بحران به حذف جناح معقول‌تر منتهی می شود، و در همین حال آثار تشدید تحریم ها بدتر از جنگ است.“
در این نشست، فعالان دانشجویی شرکت کننده نیز دیدگاه‌های خود را مطرح کردند. ضرورت “ورود به گفتمان استدلالی” موضوعی بود که دانشجویان بر آن تأکید داشتند: “چرا که محیط دانشگاه چون و چرایی است. بنابراین شفاف سازی و عیان کردن این واقعیت که جنگ تا چه اندازه می تواند روند دموکراسی ملی را کند، ضروری است.”
چالش‌های فعالیت صلح طلبانه از نگاه دانشجویان
دانشجویان همچنین از دغدغه‌هایی همچون “بی‌اطلاعی مردم - حتی در سطح نخبگان - از خطر جنگ” و ”برخوردهای احتمالی با صلح خواهان” سخن گفتند و همچنین سؤالاتی از این قبیل را درباره جنبش صلح مطرح کردند: “چه مکانیزمی در این خصوص که حرکت ضد جنگ بر افکار عمومی جهان تأثیر بگذارد اما تغییری در رفتار حاکمیت جمهوری اسلامی ایجاد نشود، اندیشیده شده است؟”، “چه امتیازی در قالب این کار که قرار است انجام شود از حاکمیت در راستای حقوق بشر گرفته می شود؟”، “چه کارهایی قرار است انجام شود؟”، “تلاش کردیم مسأله جنگ حل شد، مساله حقوق بشر کجا قرار دارد؟”، “آیا قرار است سرباز حکومت شویم؟” و “آیا این وزن را داریم تا با جامعه جهانی تعامل کنیم؟”
پس از طرح دغدغه‌های دانشجویان و خصوصا این دیدگاه که “عده‌ای معتقدند حمله در بلند مدت باعث پیشرفت می شود”، اعضای کمیته موقت صلح لازم دیدند تا توضیحاتی را ارائه کنند. عراق، افغانستان و یوگسلاوی کشورهایی بودند که وضعیت و تحربه آنها در این نشست برای بررسی بیشتر مطرح شد و سپس تأکید شد که: ”حمله امریکا به ایران نه تنها منجر به دموکراسی نمی شود بلکه جنگ، دموکراسی ملی را در ایران عقب می برد. پس باید نسبت نسبت به آن حساس بود.“
بدین ترتیب اکثر حاضران در این نشست بر این نکته تأکید داشتند که از زبان یکی از اعضای کانون مدافعان حقوق بشر بیان شد: “حالت بحران به ضرر ماست، پس هرکس با جنگ مخالفت کند متحد راهبردی ما می شود. چرا که اگر حمله صورت گیرد باز ما قربانی هستیم. می خواهیم بیشتر نبازیم و از آنجا که سیاستمداران واقع بینی هستیم اگر این حرکت منجر به آن شود که حمله ای صورت نگیرد آن وقت است که امکان تقویت نهادهای مدنی فراهم می شود. دموکراسی درجامعه مدنی خواهد بود. در این شرایط نیروهایی که صلح می خواسته اند مطرح می شوند.”
او سپس با تأکید بر اینکه “اگر تیزهوش باشیم می‌توانیم ضرر و زیان را کنترل کنیم”، افزود: “ما با حرکت خودمان می توانیم از حوادث شبیه عراق در دوران صدام حسین جلوگیری کنیم و موضع‌گیری دانشجویان در خصوص این مسایل هم لازم و ضروری و هم موثر است.“
جمع‌بندی پایانی این نشست نیز انجام اقداماتی همچون “برگزاری برنامه‌هایی در دانشگاه‌ها با توجه به نزدیکی به روز ۱۶ آذر”، “طرح موضوعاتی که به مسایل ملی مربوط می شود در بیانیه ها”، “برگزاری نشست با اساتید و چهره‌های سیاسی” و “ضرورت تشکیل کمیته دانشجویی صلح” به عنوان کار مشترک بود.