مازیار بهاری
در محافل غربی هیچکس به درستی نمیداند چه کسی تصمیم نهایی در مورد آزادی اسیران بریتانیایی را گرفت. اما خود ایرانیان به خوبی میدانند و رئیس جمهوری آتشین مزاج آنها نیز جای شکی را باقی نگذاشت. احمدی نژاد روز جمعه در ملاقات مقامات ایرانی با رهبر جمهوری اسلامی، در حالیکه با دست به آیت الله خامنه ای اشاره میکرد، گفت: “بخشش ملوانان بریتانیایی نشانه مهربانی رهبر انقلاب است.”
خامنه ای، مردی 68 ساله که یکدستش در سوءقصد سال 1981 فلج شد، کار سنگینی دارد. او بر اساس قانون اساسی، رهبر کشوری نوین است که قوانین مذهبی آنرا 1400 سال پیش طراحی کرده اند، و او میباید هم جناح نوین نظام هراسان ایران را راضی نگهدارد و هم جناح عهد عتیق آنرا؛ کاری که از زمان به روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی در 28 سال پیش، از این سختتر نبوده است. گرچه او وابسته به جناح محافظه کار حکومت ایران است، اما همه او را مردی واقعگرا میدانند که بیش از آنچه که به نظر میآید با جامعه در ارتباط است. نزدیکان خامنه ای میگویند او معتقد است باید به مردم در زندگی روزمره و لباس پوشیدنشان آزادی بیشتری داد. در 27 سال گذشته او عضو شورای انقلاب ایران، رئیس جمهور و از سال 1990 جانشین رسمی آیت الله خمینی و رهبر انقلاب بوده است. اما خامنه ای میداند اکثر نسل جدید ایران که بعد از انقلاب متولد شده اند، لزوما همان اعتقادات تند پدرانشان را ندارند. یکی از نزدیکان او، که مانند همه کسانی که در مورد رهبری اظهار نظر کرده اند، نخواست نامش فاش شود گفت: “اگر به او بود آزادی بیشتری به مردم میداد.”
اما اگر خامنه ای چنین خواستی داشته باشد، باید به عنوان رهبر مذهبی ایران هسته محافظه کار مرکزی خود را نیز شاد نگهدارد. این هسته مرکزی از خشک مغزان مذهبی ای تشکیل شده که به خود عنوان “ذوب در ولایت” داده اند. آیت الله میداند که همین ذوب شدگان هستند که هنگام سختی از او دفاع خواهند کرد.
احمدی نژاد نیز، این دانشجوی انقلابی که در تصرف سفارت آمریکا در سال 1979 شرکت داشت (اگرچه نقش او در آن ماجرا به درستی روشن نیست)، یکی از همین ذوب شدگان است. اما اکنون در میان محافل بسته سیاسی ایران این نظر رایج است که احمدی نژاد با سوء مدیریت خود به اقتصاد و سیاست خارجی ایران ضربه زده است. در نتیجه خامنه ای به توصیه اصلاح طلبان نظام گوش میدهد که معتقد به تغییر و گفتگو با جامعه بین المللی هستند اما در ضمن نمیخواهند ساختار آخوندی دولت تغییر کند. بعد از شکست سخت طرفداران احمدی نژاد در انتخابات پائیز گذشته، خامنه ای از خاتمی و هاشمی رفسنجانی نظر خواهی کرد تا بدین ترتیب حکومت را به سوی میانه روی متمایل نماید. در ماه مارس گذشته، خامنه ای در یک سخنرانی از دولت احمدی نژاد حمایت کرد به شرط آنکه “ این حکومت به وعده های خود عمل نماید و از نزاعهای داخلی اجتناب ورزد.”
نیوزویک مطلع شد که این خامنه ای بود که به احمدی نژاد اجازه شرکت در جلسه شورای امنیت را نداد زیرا او ظرفیت شرکت در این جلسه را نداشت. یکی از نزدیکان احمدی نژاد گفت: “رهبر انقلاب میدانست که رئیس جمهور نمیتواند در جلسه شورای امنیت چیزی در دفاع از ایران بگوید و رای آنرا تغییر دهد.” به گفته این مقام نزدیک به خامنه ای، از زمان انتخابات شوراهای شهر به بعد رهبری به آقایان هاشمی و خاتمی نزدیک شده، اما در ضمن نمیتواند از حمایت احمدی نژاد نیز دست بردارد، “زیرا او هنوز طرفداران بسیاری دارد و رئیس جمهور ایران است.”
اما تا زمانی که خاتمی و رفسنجانی راه چاره ای برای اصلاح نظام و حفظ رهبری خامنه ای بیاندیشند، ذوب شدگان آزادند تا از نظام حفاظت کنند. به عقیده بسیاری از تحلیلگران غربی، انزوای دیپلماتیک و اقتصادی ایران که حاصل برنامه اتمی این کشور است، باعث این آزادی عمل شده و به حامیان خامنه ای اجازه داده تا در راس هرم قدرت باقی بمانند. در یک سخنرانی اخیر، خامنه ای سال جدید را “سال وحدت ملی و اتحاد اسلامی” خوانده است. مقامات ایرانی معتقدند این دعوت به اتحاد بخاطر سخنان سخت واشنگتن بر علیه رژیم و حضور بیش از 170،000 سرباز آمریکائی در دو کشور عراق و افغانستان است. یکی از مقامات گفت: “وحدت ملی یعنی همه جناحها باید به آقای خامنه ای گوش بدهند، و اتحاد اسلامی نیز یعنی همه باید به بالاترین مرجع مذهبی کشور و جهان اسلام گردن بگذارند.” یک صاحب نظر دیگر گفت: “او در حال تحکیم قدرت خویش به نام تهدید خارجی و امنیت ملی است. معنی واقعی امنیت ملی در واقع بقای رژیم است.”
بسیاری از ذوب شدگان سربازانی هستند که در جنگ ایران و عراق شرکت داشته اند و مابقی نیز کسانی هستند که سنشان به آن جنگ نمیرسد. تصویر آنها از جهان برگرفته از تبلیغات تلویزیون دولتی است، و دارای نظرات بیگانه ستیزی- به ویژه آمریکا ستیزی- هستند. گرچه تهدید خارجی به عنوان عامل اصلی خطر برای بقای نظام تلقی میشود، اما به نظر پیروان تندرو خامنه ای، ناراضیان داخلی ستون پنجم دشمنان هستند و با آنها به همان سختی رفتار میشود که با سربازان خارجی رفتار میکنند. اخیرا حملات گسترده ای علیه زنان و فعالان حقوق بشر صورت گرفته است. بسیاری از فعالان زنان که علیه قوانین ناعادلانه علیه زنان فعالیت میکنند دستگیر و به زندان افتاده اند. آنهایی که آزاد شده اند میگویند بازجویان در مورد تماس با کشورها و سازمانهای خارجی مانند موسسه جامعه باز جرج سوروس میپرسند که برای پیشبرد دموکراسی در اروپای غربی و آسیای مرکزی تاسیس شده است. یکی از فعالان زنان که نخواست نامش فاش شود گفت: “پرسش اصلی بازجویان آن بود که آیا ما میخواهیم انقلاب نارنجی برپا کنیم.”
دستگیری و آزادی 15 ملوان و تفنگداران دریایی بریتانیایی فقط به تحکیم موقعیت خامنه ای کمک میکند و پیروزی بزرگی برای همین ذوب شدگان است.