محمدرضا عارف، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام و کاندیدای سابق ریاست جمهوری در پاسخ به پرسشی درباره ارزیابی نامه سید محمد خاتمی به سیدعلی خامنه ای در زمان بیماری اش، گفت: “آقای خاتمی همانند همه‌ی بزرگان به سلامتی رهبر معظم انقلاب اسلامی علاقه‌مند بودند و در نامه هم از ایشان احوال‌پرسی کردند.” او در پاسخ به سئوالی در همین راستا درباره اینکه برخی این نامه را دلیلی برای بازگشت آقای خاتمی به نظام اعلام می‌کنند، اضافه کرد: “در واقع ایشان از نظام دور نبودند و همیشه خودشان را عضوی از نظام می دانستند. ایشان ۸ سال رئیس جمهور کشور بودند و قطعا دغدغه همه ما نظام و پیشرفت آن است.”
همزمان محمدرضا باهنر، نایب رئیس مجلس و از راستگرایان سنتی جمهوری اسلامی، طی گفتگویی با روزنامه اعتماد تاکید کرد: “ نظام یک گردنه بسیار سنگینی را به نام فتنه ۸۸ پشت سر گذاشته است. درباره فتنه ۸۸ هم برخی تصورشان این است که به هر حال گذشته و تمام شده. نه، ما این را قبول نداریم. فتنه از نظر ما یک زخم کاری بود و این زخم تا جبران شدنش و تا ترمیمش فاصله است.”
او اضافه کرد: “یک کسی مثل آقای خاتمی بالاخره نقش ایشان در جریانات فتنه نقش بالایی بود. اینها باید جبران شود. اگر جبران نشود و با سکوت برگزار شود، جور در نمی‌آید.”
او درباره نامه خاتمی به خامنه ای هم گفت: “کار خوبی بود. البته من هم نمی‌خواهم پیش خودم داوری کنم که چرا این نامه را نوشتند. […] من می‌پرسم آیا می‌شود آن همه ظلمی که در حق نظام انجام شد را با یک نامه از یاد برد؟ من اعتقاد دارم آن ظلم بزرگی بود. کسانی که در آن ظلم شریک بودند قطعا با یک نامه نمی‌توانند برگردند.”
انتشار نامه خاتمی خطاب به خامنه ای و آرزوی سلامتی او با نارضایتی هواداران رهبر جمهوری اسلامی مواجه شد. در آن زمان گفته می شد که سیدمحمد خاتمی قصد رفتن به عیادت حضوری را هم داشته اما اجازه این کار را نیافته است. بعدها علی مطهری صریحا گفت: “خوب بود خاتمی به ملاقات رهبری می رفت که نگذاشتند.”
علت این بی اعتنایی را کیهان چنین شرح داده بود: “باید از سران و عوامل فتنه آمریکایی اسرائیلی ۸۸ پرسید بعد از آن خیانت بزرگ به اسلام و انقلاب و مردم و نظام که تمامی اسناد و شواهد غیرقابل انکار آن موجود و در میدان دید مردم است، چگونه می‌توانید انتظار داشته باشید بدون توبه صریح، اعلام برائت از مثلث آمریکا و اسرائیل و انگلیس که بی‌پرده در خدمت آن بوده‌اید و قبل از تحمل مجازات که بی‌تردید برای برخی از فتنه‌گران، بسیار سنگین خواهد بود و… نامه کذایی مورد اعتنای مردم باشد؟!”
اواخر اسفند گذشته نیز روزنامه کیهان به سید محمد خاتمی پیشنهاد کرد که اگر به دنبال “تعامل با نظام” است، “بهترین واسطه و شفیع برای خاتمی، اظهار توبه و ندامت از جانب خود وی است.”
حمیدرضا ترقی، عضو حزب موتلفه نیز همین سخن را با ادبیاتی دیگر مطرح کرد: “به نظر می‌رسد که اصلاح‌طلبان برای بازگشت به قدرت و پیدا کردن پایگاه اجتماعی در داخل جامعه نیازمند مطرح کردن این چهره‌ها و زنده کردن آنها در کشور هستند و از آنجایی که مقام معظم رهبری تا به حال هیچ روی خوشی به فتنه و فتنه‌گران نشان نداده‌اند و بر ظلمی که این افراد در حق نظام روا داشتند تاکید کردند، متاسفانه عوامل فتنه هم هنوز اقرار و اعتراف به اشتباهات گذشته خودشان نکرده‌اند.”
از سوی دیگر امیر حسین قاضی زاده، عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس به خبرگزاری مهر گفته است: “ راه بازگشت برای آقای خاتمی باز است و بسته نیست، در توبه همیشه باز است اما آقای خاتمی باید بپذیرد که خطا کرده و از مردم و رهبری انقلاب عذرخواهی کنند و هزینه اقداماتش را بپردازد. خاتمی بدون پرداخت هزینه اقداماتش هرگز نمی تواند به نظام بازگردد. ” او اضافه کرده: “میزان ورود خاتمی به نظام بستگی به میزان جرم و میزان عطوفت نظام به وی دارد، خاتمی باید ابتدا توبه کند و بعد از آن در مورد میزان بازگشتش به نظام چانه بزند.”
مانع اصلی در اینجا، همان است که سید علی خامنه ای نیز چند ماه پیش بیان کرده بود. او خواستار “عذرخواهی” منتقدان خود شده و در واقع “حداقل” خواسته خود را فاش کرده بود. خامنه ای گفته بود: “چرا و به چه دلیل مدعیان تقلب در انتخابات ۸۸ برای مواجهه با مسئله، به خیابان‌ها اردوکشی کردند!؟ بارها و بارها این سؤال را نه در مجامع عمومی بلکه به شکلی که قابل پاسخ دادن باشد مطرح کرده‌ایم پس چرا جواب نمی‌دهند، چرا عذرخواهی نمی‌کنند؟”
فشار ها برای عذرخواهی به جایی نرسید. حتی یکبار آیت‌الله امامی کاشانی در اواخر شهریور ۱۳۹۲ در یک برنامه تلویزیونی منتقدان را تشویق کرد که عذرخواهی کنند و گفت: “افرادی که در فتنه نقش داشتند اگر از مردم و رهبری عذرخواهی کنند نه تنها کوچک نمی‌شوند بلکه بزرگ می‌شوند و خداوند تواب را دوست دارد.” این خواسته بارها و به زبان های مختلفی تکرار شد.
بعدها علی مطهری طی نامه ای خطاب به دادستان کل کشور درباره حصر غیرقانونی موسوی و کروبی نوشت: “خلاصه حرف شما این است که اگر توبه کنند، بخشیده می‌شوند. این منطق نه با عقل سازگار است و نه با شرع. توبه مربوط به رابطه انسان با خدا و جبران حق‌الله است و با توبه، حق‌الناس جبران نمی‌شود. اگر واقعاً تنها عامل خسارات مالی و جانی پدید آمده این دو نفر هستند و طرف مقابل هیچ نقشی در آن نداشته است چرا باید با توبه آنها از جرمشان گذشت؟ معلوم می‌شود مسأله اصلی این است که آنها باید تعظیم عرض کنند تا آزاد شوند و اصولاً منتقد نظام یا باید در زندان باشد و یا در حصر، نمی‌شود کسی به نظام انتقاد یا اعتراضی داشته باشد و آزاد باشد.این منطق نه با قانون اساسی ما، نه با شرع مقدس و نه با سیره اولیاء دین سازگار است.”
“تعظیم عرض کردن” حداقل خواسته “نظام” از مخالفان و منتقدانش بود که چون حاضر به انجام آن نبودند، زمینه حل بحران نیز بوجود نیامده است.
