لازم نیست تا رییس دولت ایران محمود احمدی نژاد برای درک دشواری های پیش رو در دومین دوره فعالیتش، نگاه خود را معطوف به اعتراضات خیابانی و فضای مخالف وی در وبلاگ ها کند. جبهه گیری ها و واکنش های جناح راست علیه احمدی نژاد همگی موید این مطلب است که وی در دوره دوم فعالیت خویش با چالش های فراوانی روبرو خواهد بود.
این روزها مهم ترین چالش پیش روی احمدی نژاد برادران لاریجانی هستند.
علی لاریجانی رییس مجلس به هر مناسبتی نارضایتی خود را از سیاست های نادرست و عوامگرایانه احمدی نژاد نشان داده است. برادر کوچکتر وی صادق لاریجانی هفته گذشته از سوی رهبر به سمت ریاست قوه قضاییه منصوب شد- در ایران تصمیم گیرنده نهایی در همه مسائل رهبر است.
علی خامنه ای طی نا آرامی های سیاسی پس از انتخابات 12 ژوئن آشکارا به حمایت از احمدی نژاد برخاست. در عین حال انتخاب صادق لاریجانی از سوی رهبر می تواند نشانگر تلاش برای کنترل احمدی نژآد از یک سو و مستحکم کردن پیوند خانواده لاریجانی با نظام مذهبی از سوی دیگر باشد.
انتصاب صادق لاریجانی به ریاست قوه قضاییه همچنین بخشی است از یک داستان بزرگ تر که بیانگر عمیق تر شدن شکاف بین حامیان احمدی نژاد است ؛ از جمله سپاه پاسداران و نیروهای تندرو که تواناییهای احمدی نژاد را به عنوان رییس جمهور کشوری که در پی بدست آوردن جایگاه شایسته اش در میان دیگر کشورهاست به زیر سوال می برند.
کشمکش های داخلی ایران، این کشور را از پرداختن به مسائل مهمی نظیر بررسی پیشنهاد گفتگو از سوی ایالات متحده - تا قبل از تعیین ضرب الاجل ماه آینده- بازداشته است.
نظام سیاسی ایران تنها از یک جهت با نظام سیاسی در ایالات متحده قابل قیاس است : قبل از اتمام انتخابات یک دوره ،برنامه ریزی برای انتخابات آینده شروع می شود.
به عقیده تحلیل گران سیاسی به نظر می رسد برادران لاریجانی به عنوان آقازاده های مورد علاقه رهبران اسلامی به سرعت در حال ترقی در سیستم سیاسی ایران هستند و احتمالا تا چند سال آینده شاهد حضور پررنگ تر آنان خواهیم بود.
فریبرز قدر مشاور ارشد مرکز مطالعات بین المللی و استراتژیک در واشنگتن می گوید “دو شاخه اصلی قدرت در ایران یعنی مجلس و قوه قضاییه در اختیار برادران لاریجانی است و این مساله احمدی نژاد را در موقعیت سست و نه چندان محکمی قرار می دهد.”
نگاهی به پیشینه علی لاریجانی نشان از درگیری و رویارویی وی با احمدی نژاد دارد. وی در انتخابات ریاست جمهوری در سال 2005 نماینده قدرتمند جناح محافظه کار بود که بدنبال شعارهای عوامگرایانه تبلیغاتی احمدی نژاد و استقبال طبقه محروم جامعه از وی موفق به احراز کرسی ریاست جمهوری نشد.
علی لاریجانی سپس بعنوان مذاکره کننده ارشد ایران و غرب بر سر مسائل هسته ای این کشوربه فعالیت مشغول شد و بدنبال آن طی بروزاختلاف با رییس جمهور در سال 2007 از سمت خود اسعفا داد. لاریجانی در خصوص دلایل استعفایش اعلام کرد گفتار جنگ طلبانه و ستیزه جویانه احمدی نژاد مانع پیشبرد گفتگوهای هسته ای بود.
برادران لاریجانی نماینده بخش قدرتمند و پرنفوذ محافظه کاران بین روحانیون و علمای مذهبی قم ،و فرزندان مرحوم آیت الله هاشم آملی محقق برجسته مسائل اسلامی هستند. محمد جواد لاریجانی فارغ التحصیل رشته فیزیک از دانشگاه برکلی، در حال حاضر در قوه قضاییه مشغول به کار است. دکتر باقر لاریجانی ریاست دانشگاه علوم پزشکی تهران را بر عهده دارد و فاضل لاریجانی زمانی به عنوان وابسته فرهنگی ایران در کانادا فعالیت می کرد.
علی لاریجانی فارغ التحصیل رشته فلسفه کانت پس از اتمام تحصیل و پس از گذشت تنها چند ماه از انقلاب اسلامی به ریاست رادیو و تلویزیون دولتی ایران رسید.
در پی وضعیت بحرانی کشور پس از انتخابات ریاست جمهوری 12 ژوئن که منجر به پیروزی مشکوک و پرحاشیه احمدی نژاد شد، علی لاریجانی با دستور تشکیل کمیته حقیقت یاب در مجلس برای پیگیری گزارش بدرفتاری و تجاوز به بازداشت شدگان معترض علنا در صف مخالفان احمدی نژاد قرار گرفت.
اما پس از چند روز رییس مجلس اعلام کرد گزارش های دریافتی شایعاتی بیش نبوده و همین امر اعتراض جریان مخالف را در پی داشت که بر این باور بود هیچ بررسی جدی و سفت و سختی به این سرعت به پایان نمی رسد. البته بسیاری از تحلیل گران معتقدند این اقدام لاریجانی از لحاظ سیاسی اقدام مناسب و بجایی بوده ؛ چرا که مانع حملات نیروهای تندرو به فعالیت کمیته حقیقت یاب شده است.
با این حال هفته گذشته علی لاریجانی در واکنش به فهرست وزرای پیشنهادی احمدی تژاد به مجلس اعلام کرد “افراد معرفی شده فاقد تجربه و وزن سیاسی هستند. وزارت جای یاد گرفتن و آزمایش نیست.”
کمیته های مجلس از روز یکشنبه بررسی صلاحیت وزیران را آغاز کرده و انتظار می رود هفته آینده نیز بحث و بررسی دقیق تر در بین نمایندگان آغاز شود.
صادق لاریجانی برادر کوچک تر رییس مجلس در مراسم معارفه خویش بعنوان رییس قوه قضاییه خواهان مجازات عوامل آزار و شکنجه بازداشت شدگان حوادث اخیر شد. وی اعلام کرد “هیچ کس نباید جرئت کند تا به حقوق شهروندان تجاوز کند، متجاوزان محاکمه خواهند شد.” جنبش مخالف در ایران می گوید تاکنون 69 تن در جریان سرکوب ناآرامی های اخیر و نیز تحت شکنجه در زندان ها جان خود را از دست داده اند.
از سوی دیگر به گزارش رادیو و تلوزیون دولتی ایران، احمدی نژاد از اظهارات لاریجانی استقبال کرده و گفته است “بسیار خشنودم رییس جدید قوه قضاییه برای مقابله با خلاف کاران هیچ حد و مرزی نمی شناسد.”
در عین حال محاکمه و بازداشت نیروهای امنیتی برای احمدی نژاد و سپاه پاسداران که نقش اصلی در سرکوب اعتراضات را بر عهده داشتند ضربه مهلکی خواهد بود.
با این وجود آیت الله خامنه ای می داند که عمیق تر شدن شکاف بین دولت و مجلس در شرایطی که تورم غیر قابل کنترل، هزینه های بسیار بالای زندگی و تحریم های بین المللی علیه ایران وجود دارد، فقط منجر به پیچیدگی بیشتر اوضاع داخلی ایران خواهد شد. گفتنی است که تحریم های اعمال شده بر ایران بر سر برنامه های هسته ای این کشور و غنی سازی اورانیوم است. از یک سو غرب ادعا می کند ایران در پی ساخت سلاح هسته ایست و از سوی دیگر ایران این اتهام را رد می کند و می گوید هدفش ساخت رآکتورهای تولید انرژی است.
علیرضا نادر تحلیلگر ایرانی موسسه پژوهشی راند بر این باور است که “هنوز خیلی زود است تا در مورد این که آیا خامنه ای احمدی نژاد را قربانی خواهد کرد یا خیر، حرفی بزنیم. آیت الله خامنه ای نیاز دارد در جناح محافظه کار وحدت را حفظ کند ، او نمی تواند شاهد وجود شکاف و اختلاف در بدنه راست کشور باشد.” این تحلیلگر سیاسی همچنین معتقد است به نفع خامنه ای است تا مراکز قدرت در ایران رقیب یکدیگر باشند ؛ برادران لاریجانی می توانند در این خصوص به عنوان ابزاری جهت کنترل احمدی نژاد بکار روند.
تفاوت های علی لاریجانی و احمدی نژاد در گفتار ، منش و طرز برخورد است و نه اصل تفکر.
کریم سجادپور کارشناس موسسه تحقیقی کارنگی می گوید “10 سال قبل برادران لاریجانی جزو محافظه کاران بشمار می رفتند. اما پس از گذشت چند سال با ظاهر شدن طیفی جدید در بدنه جناح راست و افرادی مانند احمدی نژاد ، اکنون لاریجانی ها در زمره میانه روها قرار می گیرند.”
در حال حاضر احمدی نژاد بسیار مراقب است که موجب ناخشنودی رهبر نشود. وی ماه گذشته در پی مخالفت رهبر با انتصاب رحیم مشایی – یکی از خویشاوندان نزدیک احمدی نژاد- به یکی از بالاترین مقام های دولتی ، مجبور به برکناری وی شد.
فردریک تلی یر کارشناس گروه بین المللی بحران و ساکن دوبی پیش بینی می کند رقبای محافظه کار احمدی نژاد خود را مجبور به انتقاد کمتر از وی خواهند کرد – چرا که آینده آنها در گروی بقای جمهوری اسلامی است.
تلی یر در ادامه می گوید “پس اوضاع به گونه ای پیش خواهد رفت که علی رغم حجم بسیار زیاد انتقادات به دولت دهم، تنها برخی از آن ها مطرح خواهد شد.”
منبع : بوستون گلوب ، 23 اوت
