حمید رسایی، نماینده مجلس، هفته گذشته به نقل از آیت‌الله خامنه‌ای گفت که محمد خاتمی “باغی بر نظام اسلامی” است؛ نقل‌قولی که از سوی دفتر رهبر جمهوری‌اسلامی تکذیب نشد و چندمین نقل‌قول از این دست بود.
رسایی در سرمقاله نشریه ۹ دی نوشت حسن هاشمی، وزیر بهداشت دولت روحانی، در زمانی که آیت‌الله خامنه‌ای در بیمارستان بستری بود، از وی درخواست کرد که به خاتمی اجازه دهد تا به ملاقات او بیاید.
با این حال رهبر جمهوری‌اسلامی در پاسخ به این درخواست گفت: “ایشان (خاتمی) باغی بر نظام اسلامی است و شرط بازگشت، عمل به همان آیه کریمه الا الذین تابوا و اصلحوا و بیّنوا است”.
اشاره آیت‌الله خامنه‌ای به آیه ۱۶۰ سوره بقره است؛ آیه‌ای که براساس آن مخالفان حکومت اسلامی، باید توبه و اعمال گذشته خود را جبران کنند.
با وجود چنین پاسخی به درخواست خاتمی، وی در نامه‌ای خطاب به آیت‌الله خامنه‌ای، که از سوی مجمع روحانیون مبارز و با امضای خاتمی منتشر شد، برای وی آرزوی سلامتی کرده بود.
این البته نخستین بار نیست که چنین نقل‌قول‌هایی درباره محمد خاتمی از طرف رهبر جمهوری‌اسلامی مطرح می‌شود. پیش از این نیز چنین نقل‌قول‌هایی منتشر شده که هرگز از سوی او یا دفترش، تکذیب نشده است؛ مساله‌ای که با توجه به حساسیت این دفتر درباره نقل‌قول‌هایی که از آیت‌الله خامنه‌ای می‌شود، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی صحت بیان چنین سخنانی باشد.
چند ماه پیش جواد کریمی‌قدوسی، نماینده مجلس و عضو جبهه پایداری، نیز به نقل از آیت‌الله خامنه‌ای گفته بود که وی با صفت‌هایی چون “یاغی و طغیانگر نسبت به انقلاب” از خاتمی یاد و توصیه کرده که “رسانه‌ها، اصول‌گرایان ونخبگان” علیه وی موضع‌گیری کنند و “نباید فضا برای خاتمی امن شود چون از عناصر اصلی فتنه است”.
پس از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ و اعتراض‌ها به نتایج آن از سوی موسوی و کروبی، اصول‌گرایان از خاتمی به عنوان یکی از افرادی نام می‌برند که در این اعتراض‌ها نقش اصلی را داشته است.
در تابستان سال جاری نیز برخی نمایندگان مجلس خواستار اجرای حکم “ممنوع‌التصویری، ممنوع‌الخروجی و ممنوع‌البیانی” خاتمی شده بودند. ده نماینده مجلس به دولت در این زمینه تذکر داده و این حکم را مربوط به شورای عالی امنیت ملی دانسته بودند.
جواد کریمی‌قدوسی، نماینده‌ای که گفته می‌شود طراح اصلی این تذکر بوده، در گفت‌وگویی با روزنامه شرق درباره این مساله گفته بود: “پس از حوادث ۸۸ حکم ممنوع‌التصویری، ممنوع‌الخروجی و ممنوع‌البیان‌شدن خاتمی به شورای عالی امنیت‌ملی ابلاغ شد، مثل حکم حصر خانگی موسوی و کروبی که پیشتر به همان شورا ابلاغ شده بود”.
سخنان کریمی قدوسی از آن جهت قابل توجه بود که به گفته‌ی وی این حکم از سوی نهاد یا فردی به شورای عالی امنیت ملی “ابلاغ” شده است. براساس قانون اساسی و روند جاری در جمهوری‌اسلامی، تنها رهبر جمهوری‌اسلامی است که قدرت ابلاغ به این شورا را دارد. ضمن آن‌که مصوبات این شورا تنها پس از تصویب آیت‌الله خامنه‌ای قابلیت اجرا دارد.
در جریان رای اعتماد مجلس نهم به وزرای دولت روحانی نیز جعفر میلی‌منفرد، وزیر پیشنهادی علوم، گفته بود که نمایندگان مجلس نهم از وی خواسته بودند از سیدمحمد خاتمی، رییس‌جمهور دوران اصلاحات، ابراز برائت کند تا بتواند رای اعتماد نمایندگان را به دست بیاورد.
علاوه بر نقل‌قول از رهبر جمهوری‌اسلامی، برخی نزدیکان و منصوبان وی، از جمله ائمه جمعه و برخی فرماندهان سپاه،نیز بارها از خاتمی انتقاد کرده اند؛ در این میان فرمانده سپاه ولی‌امر -ـ نیروهای مسوول حفاظت از آیت‌الله خامنه‌ای -ـ خاتمی را “خائن” خوانده بود.
پاییز گذشته ابراهیم جباری، در سخنانش پیرامون سیدمحمد خاتمی چنین اظهارنظر کرده بود: “ما با اصلاح‌طلب‌ها و شخص سید محمد خاتمی بر سر ولایت علی ابن ابی‌طالب و دین مشکل داریم. والا خاتمی و امثالهم کوچکتر از آن هستند که با آنها دهان به دهان شویم… خاتمی همواره حامی عبدالکریم سروش بود و هیچ‌گاه از او و افکار شیطانی‌اش برائت نجست… سروشی که تکلیفش با ماهیت خدا روشن است و معتقد است پیامبر هم خاتم نبوت بود و هم خاتم ولایت و نعوذ بالله ردای ولایت به علی نرسیده است”.
یک سال پیشتر نیز جباری سخنان مشابهی درباره خاتمی به زبان آورده بود: “خاتمی که می‌خواهد پس از این همه خیانت به میان مردم بازگردد، باید جلوی مردم زانو زده و بگوید غلط کردم. خاتمی باید خجالت بکشد، توبه کند و به مردم بگوید غلط کردم”.
خاتمی در دوره دوم ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد ممنوع‌الخروج شده بود. گرچه این خبر از سوی وکیل خاتمی تکذیب شد، اما خاتمی امکان سفر به ژاپن برای شرکت در یک سمینار را پیدا نکرد و بحث ممنوع‌الخروجی وی مطرح شد؛ خبری که بعدها نیز توسط برخی اصول‌گرایان تایید شد.
این مسائل و اظهارنظرها از آن جهت اهمیت دارد که چنین اتفاقی در شورای عالی امنیت ملی رخ داده؛ شورایی که مصوبه‌های آن پس از امضای آیت‌الله خامنه‌ای قابلیت اجرایی شدن دارد. این بدان معناست که رهبر جمهوری‌اسلامی در جریان بحث ممنوع‌الخروجی خاتمی بوده و اگر موافق آن نبوده، مخالفتی نیز با چنین حکمی نکرده است.
آیت‌الله خامنه‌ای پس از روی کار آمدن دولت احمدی‌نژاد، چندین بار از دولت خاتمی انتقاد کرد. مسایل مربوط به سیاست خارجی، موضع‌گیری در دیدار با روسای دولت دیگر کشورها، مسایل فرهنگی و بحث مذاکرات هسته‌ای از جمله این موارد بود.
او سال گذشته نیز بدون نام بردن از خاتمی، گفته بود: “در انتخابات سال ۸۸، آن کسانی که فکر میکردند در انتخابات تقلب شده، چرا برای مواجهه‌ی با تقلب، اردوکشی خیابانی کردند؟ چرا این را جواب نمیدهند؟ صد بار ما سؤال کردیم؛ نه در مجامع عمومی، نخیر، به شکلی که قابل جواب دادن بوده؛ اما جواب ندارند. خب، چرا عذرخواهی نمیکنند؟ در جلسات خصوصی میگویند ما اعتراف میکنیم که تقلب اتفاق نیفتاده بود. خب، اگر تقلب اتفاق نیفتاده بود، چرا کشور را دچار این ضایعات کردید؟ چرا برای کشور هزینه درست کردید؟”
نحوه برخورد ایت‌الله خامنه‌ای با مخالفان خود طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد که او عموما به آنها اجازه حضور مجدد در صحنه سیاسی را نمی‌دهد. خاتمی سال گذشته از حضور در انتخابات اجتناب ورزید در حالی که درخواست‌های مختلفی از وی شده بود؛ اتفاقی که در سال ۸۸نیز رخ داد.
خاتمی آن زمان اشاره کرده بود که در سطوح بالای حاکمیت حساسیت‌هایی نسبت به وی وجود دارد و به همین دلیل بهتر است در صحنه انتخابات حاضر نباشد.
با این وجود خاتمی و اصلاح‌طلبان در یک سال گذشته تلاش کرده‌اند که رابطه خود با آیت‌آلله خامنه‌ای را ترمیم کنند. هرچند که به نظر میرسد این رویکرد از سوی رهبر جمهوری‌اسلامی هنوز پذیرفته نشده و روشن نیست که آیا رهبر جمهوری‌اسلامی دست از روند معمول خود بر خواهد داشت و به خاتمی اجازه حضور مجدد در عرصه سیاسی را خواهد داد؟
