آرش سیگارچی
اگر چه در روزهای اخیر “اسفندیار رحیم مشاعی” مشغول برپایی “مراسم ساده” ازدواج دخترش با پسر رییس جمهور بود، اما این مسئله باعث نشد که فعالیت برای “خصوصی سازی اموال و اماکن تاریخی و فرهنگی” ایران در مجموعه تحت امر وی “شدت” نگیرد. وی که پیش از این از “حضوربخش خصوصی در میراث فرهنگی” سخن گفته بود، اینک با “خروج اماکن تاریخی از فهرست نفایس ملی”، عملا “چوب حراج بر میراث فرهنگی ایران” را زده تاجایی که حتی بحث “خصوصی سازی مجموعه پاسارگاد” مطرح شده است.
سایت “کمیته بین المللی نجات دشت پاسارگاد” خبر داده در پی “اجرایی شدن” دستور “اسفندیار رحیم مشاعی” ، معاون رییس جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، خصوصی سازی در این سازمان شدت یافته و
روند خصوصی سازی “خودسرانه ی میراث های فرهنگی، تاریخی و طبیعی” ایران اکنون “شکلی واقعی” به خود گرفته است.
به نوشته این سایت، “آخرین خبری که همراهان کمیته نجات پاسارگاد از ایران داده اند به واگذاری مجموعه ی با اهمیت و جهانی پاسارگاد مربوط می شود. به نظر می رسد که توجه حیرت انگیز ایرانیان به این مجموعه در دو سه سال اخیر، و بخصوص پس از آغاز آبگیری تنگه بلاغی، موجب شده است که دولت آقای احمدی نژاد گام های سریع تازه ای در راستای تخریب آرامگاه اولین اعلام کننده ی حقوق بشر بردارد.“
به گزارش “کمیته بین المللی نجات دشت پاسارگاد”، این کار با زمزمه ی وجود “دریاچه ای خیالی” در کنار پاسارگاد شروع شد و سپس به بازسازی دریاچه و محوطه های تفریحی در کنار پاسارگاد رسید و اکنون نیز خبر از قطعی شدن این کار می آید. آخرین خبرها حاکی است که آقای اسفندیار رحیم مشایی مذاکرات خود با آقای مهدی جهانگیری، رییس شرکت توسعه جهانگردی و ایرانگردی را به پایان رسانده و همین روزهاست که چوب حراج بر این مجموعه بی نظیر که از مهمترین میراث های فرهنگی ایران و جهان است بخورد. این خبرها همچنین حاکی از آنند که جهانگیری در روزهای آخر اسفندماه به پاسارگاد رفت تا به همراهی حسن طالیبان، رئیس مجموعه ی پارسه ـ پاسارگاد، به “سبک و سنگین کردن” قیمتی برای این مجموعه بپردازد. این کار بر اساس برآورد سرمایه ای که گردشگران آمده به پاسارگاد با خود به محل می آورند انجام گرفته است.
خروج آثار تاریخی از فهرست
اخبار مربوط به واگذاری مجموعه پارسه (پاسارگاد) به بخش خصوصی که دست اندرکاران آن نزدیک به دولت هستند در حالی توسط کمیته نجات دشت پاسارگاد مطرح شده که سه ماه پیش بنا بر خبری که روزنامه های “قدس” و ”آفرینش” آن را منتشر کردند، رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعلام کرد این سازمان تصمیم دارد با تشکیل یک کمیته، زمینه را برای استفاده بخش خصوصی از “اموال و اماکن تاریخی” کشور فراهم کند.
پس از این اظهار نظر، برخی از صاحبنظران و از جمله حقوقدانان این اقدام را “عجیب” و در عین حال “متحیر کننده” نامیدند. با اینحال چنانکه در آب گیری سد سیوند، میراث فرهنگی به همه اعتراض های انجام شده بی توجه بود، اعتراضات به این اظهار نظر “رحیم مشاعی” نیز فایده این داشت و چنانکه خبرگزاری ایسنا چند روز پیش گزارش داد ”کمیته‌ی تشخیص نفایس ملی” تشکیل شد تا “موانع قانونی” برای استفاده واگذاری برخی ابنیه تاریخی به بخش خصوصی “برداشته” شود؛ چرا که براساس قانون، “اگر یک بنا یا یک اثر جزو نفایس ملی تشخیص داده شود، بهره‌برداری از آن‌را به بخش خصوصی نمی‌توان واگذار کرد”. بنابراین جلسه‌ی کمیته‌ی تشخیص نفایس ملی در حوزه‌ی آثار غیرمنقول در عمارت مسعودیه تهران و به ریاست فریبرز دولت‌آبادی، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تشکیل شد و براساس آن “هشت بنای تاریخی از فهرست نفایس ملی خارج شدند” تا برای بهره‌برداری به بخش خصوصی سپرده شوند. این کمیسیون شامل فریبرز دولت‌آبادی معاون میراث فرهنگی سازمان، رییس کمیته‌ی تشخیص نفایس ملی در حوزه‌ی آثار غیرمنقول، مدیر کل دفتر حفاظت از بناها و محوطه‌های تاریخی، دبیر کمیته و مدیر کل دفتر ثبت، رییس پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی، رییس پژوهشکده‌ی ابنیه و بافت‌ها و دو نفر از کارشناسان سازمان میراث فرهنگی است و تاکنون جز “حمام سالار” در شهر چلپ اوغلی زنجان اسامی هفت مکان دیگر را اعلام نکرده اند.
یک اقدام غیر قانونی
نکته جالب در اقدامات اخیر میراث فرهنگی این است که این سازمان با تشکیل “کمیته‌ی تشخیص نفایس ملی” عملا سعی دارد مشکلات قانونی موجود بر سر راه خصوصی سازی اماکن تاریخی را بردارد چنانکه “فریّبرز دولت آبادی”، معاون سازمان میراث به خبرنگاران گفته است کار این کمیته از لیست خارج کردن اموال عمومی و نفیس از فهرست ثبت شده و واگذار کردن آن به بخش خصوصی است.
این اقدام از سوی صاحبنظران “اقدامی غیر قانونی” لقب گرفته است. دکتر “محمدعلی دادخواه”، وکیل دادگستری و از موسسین کانون وکلای حقوق بشر که در پرونده مفتوح شکایت مردم ایران به آبگیری سد سیوند وکالت این پرونده را برعهده داشته ضمن گفت و گویی این کار را از از دو دیدگاه “تخلف” خوانده است. به گفته این وکیل دادگستری “در دیدگاه عرفی هر چقدر در طول زمان بر عمر اثری افزوده شود معیار نگرش عرفی اعتبار آن شئی را افزون می کند”. دادخواه گفته است: “اینکه سازمان میراث فرهنگی لفظ نفیس را از پاره ای از ساختمان ها بردارد سبب خواهد شد که از اعتبار و ارزش تاریخی آن ها به مقدار قابل توجهی” کاسته شود.
وی در بیان نکته دوم به کمیته بین المللی نجات دشت پاسارگاد گفته است: “سازمان میراث فرهنگی چنین حق و اختیاری را ندارد زیرا به صراحت قانون، مبنای رد این مسایل تنها مجلس شورا است که در صورت اقتضا و ضرورت می تواند به این موارد اقدام کند ضمن آنکه باز هم به صراحت قانون اساسی حتی مجلس شورا هم در خصوص انتقال ابنیه تاریخی که از انحصار و فردیت برخوردارند حق و اجازه چنین تصمیمی را ندارد.“
عضو موسس کانون وکلای حقوق بشر همچنین تاکید کرده است: “از یاد نباید برد که دولت مالک هیچ یک از آثار تاریخی نیست؛ این ها در زمره اموال عمومی است و قانون مدنی صراحتا در خصوص این موارد اتخاذ تصمیم کرده است.“
واگذاری پاسارگاد
در این میان “شکوه میرزادگی” از بنیاد میراث پاسارگاد در نامه ای به سایت کمیته بین المللی نجات دشت پاسارگاد، از تلاش رحیم مشاعی و اطرافیان وی در واگذاری مجموعه پارسه (پاسارگاد) به بخش خصوصی سخن گفته است. وی شرکت”توسعه جهانگردی و ایرانگردی” را “رابط” بین رحیم مشاعی و بخش خصوصی معرفی کرده که پیش از این ”تعداد زیادی شرکت های پولساز دولتی را به بخش خصوصی” واگذار کرده است. نویسنده این یادداشت “مهمترین فروش سال گذشته آقای رحیم مشایی و شرکا” را هتل بین‌المللی لاله تهران، هتل لاله یزد، هتل لاله چابهار، هتل بین‌المللی‌‌سرعین و همچنین مجمتع آبدرمانی سبلان عنوان کرده و همچنین یادآور شده است: “شرکت توسعه جهانگردی و ایرانگردی جز در استان های تهران، لرستان، گلستان، آذربایجان غربی، کهکیلویه، و بویر احمد و خراسان شمالی، در 23 استان دیگر شعبه دارد و هتل صخره ای کندوان، شرکت توسعه فن آوری اطلاعات میراث آریا، شرکت توسعه مهمانخانه های پردیسان، شرکت هتل های بین المللی راحت، شرکت سرمایه گذاری پاد، شرکت توسعه هتل های شرق ایران و موسسات دیگری را نیز خریداری کرده و در اختیار گرفته است.“
شرکت “توسعه جهانگردی و ایرانگردی” یک مجموعه “ظاهرا” خصوصی است که در آذر 1386، جهانگیری رییس آن به عنوان مشاور سازمان میراث فرهنگی از سوی”رحیم مشاعی” برگزیده شد. کمتر از دوماه بعد از این انتساب، ایسنا به نقل از جهانگیری خبر از واگذاری 160 پروژه به بخش خصوصی داد و همچنین جهانگیری برنامه این شرکت برای “واگذاری بیش از هزار پروژه در سال 1387 به بخش خصوصی” را اعلام کرد. نویسنده سایت کمیته نجات دشت پاسارگاد معتقد است یکی از این پروژه ها که در سالجاری به بخش خصوصی واگذار می شود “پاسارگاد” است.