البرز محمودی
محمود احمدی نژاد امروز در شرایطی به مجلس می رود تا از “لایحه بودجه سال 87” دفاع کند که به عقیده بسیاری از نمایندگان مجلس، اشکالاتی اساسی بر این بودجه وارد است. به همین علت برخی نمایندگان با تعابیری چون “بودجه تبلیغاتی”، ”بودجه تورم زا” از این بودجه یاد کرده و اجرای آن را “غیر واقعی”، “غیر عملیاتی” و “همراه با کسری” خوانده اند. بیرون از مجلس نیز بسیاری به این نحوه بودجه نویسی احمدی نژاد اعتراض کرده اند که از آن جمله می توان به جبهه مشارکت و بیانیه اخیر این حزب اشاره کرد.
اقتصاددانان و لیدرهای اقتصادی مجلس هفتم همچون احمد توکلی، مصباحی‌مقدم، نادران و حسن سبحانی که از جمله ”نمایندگان تأثیرگذار مجلس” به شمار می‌روند و قرابت فکری با دولت نهم دارند، در نطق‌های روزگذشته خود با اشاره به نکاتی همچون “عدم امکان جذب بودجه عمرانی 24 میلیارد دلاری دولت در سال آینده”، “نادیده گرفتن اصل 44”، “عدم امکان واگذاری 4 هزار و 400 میلیارد تومانی سهام شرکتهای دولتی”، “وابستگی بودجه به نفت”، “عدم امکان وصول درآمدهای پیش‌بینی شده”، “تورم‌زا بودن آن” و “عدم تطابق با اصل 44”، به عنوان مخالف کلیات بودجه 87 سخن گفتند.
غیر از انتقادات مطرح شده، نکته قابل توجه دیگر، ترکیب مخالفین و موافقین کلیات لایحه بودجه و عضویت آنها در کمیسیون‌هااست. از مجموع 10 نفر مخالف کلیات بودجه 8 نفر عضو کمیسیون اقتصادی و 2 نفر عضو کمیسیون‌های بهداشت و اجتماعی بودند؛ در مقابل از 12 نفر سخنران موافق کلیات بودجه، 5 نفر عضو کمیسیون اقتصادی و مابقی، اعضای کمیسیون‌هایی همچون اجتماعی، فرهنگی و امنیت ملی بودند. ترکیب و عضویت سخنرانان در کمیسیون ها هم خود پرمعنا است، چرا که اغلب نمایندگان در زمان تصویب جزییات بودجه از نظر نمایندگان عضو کمیسیون های اقتصادی تبعیت می کنند.
ایراد نمایندگان به بودجه
از جمله مخالفین کلیات بودجه در مجلس احمد توکلی است. این عضو کمیسیون اقتصادی که ریاست مرکز پژوهش های مجلس را نیز برعهده دارد روز شنبه گزارشی منتشر کرد که براساس آن اعلام داشت “در بررسی لایحه بودجه 1387، مالکیت دولت بر شرکت های دولتی نه تنها کاهش نیافته بلکه افزایش هم یافته است.” وی دیروز به عنوان مخالف کلیات بودجه، “کسری بودجه دولت” را در سال آینده “حتمی” دانست و هشدار داد: “طی سال آینده حقوق و مزایا و بودجه بنزین و گازوئیل بر اساس لایحه بودجه دولت دچار کسری خواهد شد.” بنابرنظر توکلی، با لایحه پیشنهادی دولت “بسیاری از کارمندان” از اوایل سال آینده “نباید” حقوق و مزایا دریافت کنند.
سبحانی نیز که عضو کمیسیون برنامه و بودجه است با اعلام رقم کسری “17هزار میلیارد تومانی دولت”، نداشتن اولویت در لایحه بودجه سال آینده دولت را “حلقه مفقوده طرح‌های عمرانی” دانست. به عقیده وی “اعتبارات عمرانی فاقد نظر کارشناسی و تنها در حد رضایت مسئولان، مجلس، استانداریها و فرمانداریها خلاصه شده است.“
سبحانی با اشاره به جزییات کسری بودجه خاطر نشان کرد: “دولت بودجه‌ای را مدیریت می‌کند که 17 هزار میلیارد تومان کسری دارد، یعنی هزینه‌های جاری و تملک دارایی عمرانی کسری 17 هزار میلیارد تومانی دارد. کسری‌های نادیده شده فراوانی وجود دارد و اصلی‌ترین نکته کسری بودجه به این معناست که دخل کمتر از خرج است.“
کسری بودجه دولت احمدی نژاد موضوعی است که سایر نمایندگان نیز برآن تاکید دارند. شهریاری، نماینده زاهدان در همین ارتباط عنوان کرده است: “بودجه بخشهای آموزش و پرورش و آموزش عالی در سال آینده دارای کسری 4 هزارو 800 میلیارد تومانی، سهم دولت در سرانه بخش درمان رو به کاهش و بودجه بخش تحقیقات ناکافی است.“
وی ادامه داده: “سال آینده در بخش بودجه آموزش و پرورش هزار میلیارد تومان کسری خواهیم داشت که اگر کسری هزار و 200 میلیارد تومانی امسال را نیز به آن اضافه کنیم، کسری سال آینده به 3 هزار و 300 میلیارد تومان در بخش آموزش و پرورش خواهد رسید که مشکلات جدی برای فرهنگیان ایجاد می‌کند.“
اما الیاس نادران، که با انتقاد از اصلاح طلبان رد صلاحیت شده، بار دیگر بر تعلق خاطر خود به اصولگرایان صحه گذاشت، این بار از بودجه احمدی نژاد با عنوان “بودجه ۸۷ عملیاتی نیست”، انتقاد کرد. وی با اشاره به ایرادات لایحه بودجه 87 گفت: “بودجه باید به نحوی نوشته شود که هزینه واحد تمام شده خدمت ارایه شده مشخص باشد.بنابراین از هم‌اکنون پیداست که این بودجه در بخش عمرانی قابل جذب نیست.“
این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس همچنین گفت: “آنچه امسال شاهد آن هستیم این است که رشد بسیار کمی نسبت به بودجه جاری سال 86 داده شده است. در عین حال سال‌هاست که شاهدیم؛ دولت‌ها در ابتدای تقدیم بودجه، بودجه جاری را کم و بودجه عمرانی را بیشتر می‌کند و در اواسط سال نیز اجازه جابجایی می‌خواهند.”
مصباحی، دیگر عضو کمیسیون اقتصادی مجلس هم به علت “تورم زا” بودن بودجه از آن انتقاد کرده است: “ بهمن سال 84 آثار تورمی بودجه را تذکر دادم و اعلام کردم این تورم شدید خواهد بود، اما به اظهارات من توجه نشد و گفتند جهت گیری بودجه اشتغال، عمران و آبادانی بیشتر است. تورم دشمن عمران و آبادانی است و منابع مالی در شرایط تورمی به سمت دلالی و واسطه‌گری منحرف می‌شوند.واقع‌بینانه نبودن پیش‌بینی‌ها در بودجه سبب ایجاد حباب و افزایش انتظارات تورمی است”.
مصباحی با بیان اینکه باید از انتظارات تورمی بودجه عمرانی کاست، گفت: “ما همچنین انتظار داشتیم یارانه‌ها هدفمند شوند ولی اعتبارات مربوط به آن افزایش یافته، انتظار داشتیم واردات بنزین کاهش یابد اما عملکرد دولت در سال جاری باعث تاسف است.“
همچنین حق شناس، نماینده بندرانزلی و از نمایندگان اقلیت مجلس “ارقام اعلام شده در بودجه را غیرواقعی” دانسته است: “ نظام بودجه سال آینده کمتر از ارقام واقعی دیده شده و کسری‌های پنهان در آن لحاظ نشده است. 44 میلیارد تومان کل بودجه جاری است که 15 هزار میلیارد تومان آن حقوق کارکنان دولت است که سالها وعده پرداخت معوقات به فرهنگیان و بازنشستگان را نیز داده‌ایم. خوشبینانه‌ترین پیش‌بینی این است که هزینه‌های جاری دولت 7 هزار میلیارد تومان در سال آینده کسری خواهد داشت و در بدترین حالت کل هزینه‌های جاری به 57 هزار میلیارد تومان خواهد رسید. لذا ارقام اعلام شده در لایحه بودجه واقعی نیست و نتیجه آن کسری بیشتر بودجه بخش بهداشت و درمان و آموزش و پرورش است.“
از سوی دیگر، ایرج ندیمی دیگر عضو کمیسیون اقتصادی مجلس به تلاش برخی برای استفاده تبلیغاتی از بودجه اشاره کرده و گفته است: “برخی فکر می کنند که اگر بودجه یک دوازدهم را به دولت پیشنهاد کنند مشکل فعلی مردم را حل کرده اند در حالی که این تصور بسیار اشتباه و راه حلی کوتاه مدت است”.
به گفته ندیمی “صحبت از بودجه یک دوازدهم در حقیقت فرار از تصویب بودجه و راهی برای پرداختن به کارهایی مانند تبلیغات است.“
روزگذشته اما مرحبا، دیگر نماینده مجلس، بودجه 87 را “عمرانی ترین بودجه نسبت به سالهای گذشته” دانست که البته این گفته با واکنش سایر نمایندگان مواجه شد. ولی ملکی، نماینده مشکین شهر در مجلس در مخالفت با گفته مرحبا، یادآور شد: ”افزایش 25 درصدی سقف بودجه عمرانی باعث افزایش تورم می شود. در برنامه 20 ساله کاهش 20 درصدی تورم را لحاظ کردیم، یعنی حداقل به ازای هر سال یک درصد تورم کاهش یافت، در حالتی که چنین اتفاقی رخ نخواهد داد. در حالتی که تجربه نشان داده است که تاکنون چنین حرکتی صورت نگرفته است و این یکی از نگرانی‌هایی است که معمولا در بودجه رخ داده و ما را درگیر خواهد کرد، بنابراین در سال آینده با افزایش قیمت‌ها و نارضایتی مردم مواجه خواهیم شد.“
بودجه تورم زا، فشار بر مردم
در انتهای هر سال دولت لایحه بودجه پیشنهادی را به مجلس ارایه و مجلس پس از بحث و بررسی، آن را تصویب می کند تا در سال بعد نحوه کسب درآمدهای دولت و نحوه هزینه آن براساس این برنامه صورت بگیرد. پیش از این سازمان برنامه و بودجه با بررسی پیشنهادات دستگاههای مختلف، بودجه پیشنهادی را آماده می کرد و دولت پس از تصویب آن توسط هیات وزیران، به مجلس ارایه می داد.
اما محمود احمدی نژاد سال گذشته سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور را منحل کرد و متعاقب آن، امسال اولین بودجه را بدون وجود این سازمان ارایه داده است. این موضوع با واکنش های فراوانی همراه شده که هسته مرکزی اعتراضات هم متوجه “بی تجربگی” دولت مردان و “وارد آمدن خسران های جبران ناپذیر” به کشور است. بالا رفتن تورم و سخت شدن زندگی مردم از جمله این خسران های جبران ناپذیر است.
در ابتدای سال جاری “نرخ تورم” براساس اعلام بانک مرکزی ایران “کمتر از 12 درصد” بود اما این رقم در انتهای سال و در گزارش پایان دی بانک مرکزی “5⁄17 درصد” اعلام شده که نسبت به ابتدای سال جاری بیش از پنج و نیم درصد افزایش داشته است.
حال با توجه به رشد تورم در سال جاری، گفته می شود که این روند تا پایان سال به 20 درصد هم می رسد. کارشناسان عامل اصلی روند رو به رشد تورم را “استفاده بیش از اندازه دولت محمود احمدی نژاد، از درآمدهای نفتی و تزریق آن به اقتصاد ایران” می دانند که به “افزایش نقدینگی” منجر شده است.
بر اساس گزارش های رسمی، نقدینگی در دو سال و نیم اخیر بیشتر از دو برابر شده و از حدود ۷۰ هزار میلیارد تومان به مرز ۱۵۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.
درآمد نفتی ایران در دو سال اخیر و از زمان به قدرت رسیدن احمدی نژاد به حدود ۱۵۰ میلیارد دلار رسیده اما شواهد نشان می دهد که دولت تقریبا تمامی این مبلغ را به مصرف رسانده و چیزی به حساب ذخیره ارزی، که قرار است مازاد درآمد نفت در آن نگهداری شود، واریز نشده است.