در حالیکه اوباما، رئیس جمهور آمریکا، پیروزی دیپلماتیک خود در جلب حمایت بین المللی برای اعمال تحریم های بیشتر علیه ایران را جشن می گیرد، افکار عمومی اعراب مسیر متفاوتی را طی می کند. نظرسنجی ماه گذشته موسسه زاگبی و دانشگاه مریلند در مصر، عربستان سعودی، اردن، مراکش، لبنان و امارات متحده عربی نشان می دهد که دیدگاه ها در منطقه به سوی نگرش مثبت نسبت به برنامه هسته ای ایران چرخیده است.
این دیدگاه مشکل ساز است چرا که واشنگتن بر روی دیدگاه اعراب مبنی بر تهدید محسوب کردن ایران، شاید حتی تهدیدی بزرگتر از اسرائیل، حساب کرده است. پس چرا افکار عمومی اعراب در قبال ایران تغییرکرده است؟
با توجه به نظر سنجی ما، اکثر اعراب ادعا های ایران را مبنی برصلح آمیزبودن برنامه هسته ای آن کشور باور نمی کنندT اما اکثریت قریب به اتفاق آنها معتقدند که ایران حق دارد سلاح های هسته ای تولید کند و اینکه جامعه بین المللی نباید این کشور را برای محدود کردن برنامه هسته ای خود تحت فشارقرار دهد. از این هم شاخص تر آنکه اکثر پرسش شوندگان در سال جاری گفته اند اگر ایران به سلاح های هسته ای دست یابد، این امر برای منطقه خاورمیانه نتایج مثبتی خواهد داشت. در سال 2009 تنها 29 درصد از پاسخ دهندگان نسبت به این موضوع نظر مثبت داشتند.
آنچه مسلم است اینکه نتایج از کشوری به کشور دیگر متفاوت است؛ اکثریت قابل توجهی در مصر، یک ایران هسته ای را مثبت می بینند در حالی که اکثریت در امارات متحده عربی نسبت به چنین امری نظری منفی دارند. با این حال تغییر این روند در سال گذشته قابل توجه است.
کوتاه ترین راه برای درک این چرخش در افکار عمومی کشورهای عربی بررسی دیدگاه اعراب نسبت به سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه است. در ماه های اولیه دولت اوباما (بهار 2009)، نظرسنجی ما نشان داد که 51 درصد از افراد مورد سنجش در مورد سیاست های آمریکا در خاور میانه ابراز خوش بینی کرده بودند، که در تضاد کامل با نظریات منطقه طی دهه قبل از انتخاب اوباما بود. معذالک کمی بیش از یک سال بعد، تعداد افراد خوشبین تنها 16 درصد بوده است، در حالیکه 63 درصدابراز بدبینی کردند. این بدبینی، بیش از هر موضوع دیگر، چرخش در نگرش اعراب نسبت به ایران را توجیه می کند. اعراب، ایران را تا حد زیادی در سایه سیاست های آمریکا و اسرائیل ارزیابی می کنند.
اکثر اعراب به ایران علاقه ای ندارند و بسیاری از آنها ایران را به عنوان یک تهدید مهم می نگرند. ولی مردم کشور های عربی ایران را به عنوان بزرگترین خطر در منطقه نمی بینند. درپاسخ سئوال مربوط به اینکه کدام کشور را بزرگترین تهدید برای امنیت خود می بینند، 88 درصد از پاسخ دهندگان اسرائیل، 77 درصد ایالات متحده، و تنها 10 درصد ایران را به عنوان خطر عمده ذکر کردند. هر چه افکار عمومی از اسرائیل و ایالات متحده بیشتر عصبانی شود، به همان نسبت از ایران کمتر نگران می شود، چرا که ایران را عمدتا با فلسفه «دشمن دشمن من، دوست من است.» می نگرند.
برخی از همسایگان عرب کوچکترایران، به ویژه امارات متحده عربی، نگرانی های امنیتی جدی دارند. برای کشورهای دورتر مانند مراکش، مصر و اردن، نگرانی اصلی تا حد زیادی از نفوذ ایران در افکار عمومی داخلی و حمایت ایران از جنبش های مخالف دولت در این کشورهاست. آنها می دانند که نفوذ ایران در درجه اول ناشی از سرخوردگی مردم منطقه از آمریکا وهمچنین از بن بست در مناقشه اعراب و اسرائیل است؛ به همین دلیل به نظر اکثر آنها پرداختن به این مناقشه مطمئن ترین راه برای محدود کردن نفوذ ایران در منطقه است.
همه این موارد ما را به یک سئوال مهم می رساند: چه چیزدر سال گذشته چرخش چشمگیر در نگرش اعراب نسبت به دولت اوباما را باعث شده است؟ مساله این نیست که اعراب تلاش های دولت برای تغییر نگرش آمریکا نسبت به مسلمانان و اسلام را درک نکنند؛ پرسش شوندگان بطور مشخص از این سیاست دولت اوباما بیشترین طرفداری را کرده اند. اما دلیل تغییرنگرش در اینجا نهفته است: 61 درصد از پاسخ دهندگان سیاست آمریکا در قبال مناقشه اعراب و اسرائیل را به عنوان تنها نقطه ضعف جدی دولت اوباما ذکر کرده اند.
سال هاست که نظرسنجی های ما نشان داده است که این مسئله مهمترین مساله ای است که اعراب سیاست های آمریکا در خاورمیانه را با آن می سنجند. کندی پیشرفت مذاکرات صلح، محاصره نوار غزه توسط اسرائیل و تراژدی ناوگان کمک به غزه، پنجره ای است که اعراب از درون آن به آمریکا می نگرند. در این میان برنده ایران است.
هنگامی که آمریکایی ها با اعراب از تهدید ایران هسته ای به عنوان مشکل اصلی پیش روی منطقه سخن می گویند، نمی توانند انتظار همدردی عمومی و یا توجه داشته باشند. در نظرمنطقه این مقابله با ایران نیست که پیش نیاز ضروری برای صلح اعراب و اسرائیل به شمار می آید بلکه برعکس، اکثر اعراب معتقدند که صلح بین اسرائیلی ها و فلسطینی ها باید قبل از محدود کردن نفوذ ایران صورت گیرد.
در اینجا، هم خبر خوب وجود دارد وهم خبر بد. از دید مثبت، اکثریت قریب به اتفاق عرب ها آماده قبول راه حل دو دولت برای مناقشه اسرائیل و فلسطین هستند و تعدادی از آنها براین باورند که چنین راه حلی تنها از طریق مذاکراه می تواند حاصل شود، نه از طریق جنگ. خبر بد این است که اکثریت در عین حال معتقدند چنین راه حلی هرگز اتفاق نمی افتد و همین امرباعث افزایش خشم اعراب نسبت به ایالات متحده شده است و دلیل اصلی دیگاه مثبت آنها نسبت به ایران است.
منبع: لوس آنجلس تایمز- 14 اوت 2010
