قاب ♦ چهارفصل

نویسنده
شهلا گروسی

تماشای اُپ دبیک در حال کار، آدم را به اشتباه می اندازد که طراحی ساده ترین کار دنیا است. او که قلم را بر کاغذ ‏قرار دهد، خطوط، بی مکث و سکته، بی ترس و تردید کنار هم زاده می شوند. این چنین است که بهترین آثار او بر ‏خلاف سباستین کروگر، پیچیده ترین و تکنیکی ترین آنها نیست، کارهایی است که به شیوه هنرمندان کلاسیک بر ‏تشخص خطوط نرم و با کیفیت اغلب مدادی و اسکیس وار او متکی اند، آنجا که اُپ دبیک به طراحی غریزی و نبوغ ‏آسایش اجازه بروز و ترکتازی می دهد.‏

cartoon806_1.jpg

درباره یان اُپ دبیک، کاریکاتوریست چهره‏

‎ ‎جادوگر بلژیکی‎ ‎

اگر طراحی کارتون را تأملی روانکاوانه بر دردهای سیاسی اجتماعی و واکاوی عمیق ترین تردیدهای فلسفی بشر ‏بدانیم، کاریکاتور چهره را می توان به مراسم آئینی برای تسخیر روح آدمیان تشبیه کرد، نوعی جن گیری که با قلم و ‏اندیشه کاریکاتوریست میسر می شود. بهترین کاریکاتوریست های چهره آنان اند که از پوست و گوشت سوژه گذر ‏کرده، به اعماق روح اش دست می یابند؛ دیوید لوین، سباستین کروگر، مولاتیه، ارواح خبیثه ای را که در زوایای پنهان ‏وجود ما پنهان اند به جادوی هنر خود بیرون می کشند و بر ما می نمایند. “یان اپ دبیک” کاریکاتوریست بلژیکی، از ‏زبده ترین جن گیران روزگار ما است. ‏

cartoon806_2.jpg

‏”یان اُپ دبیک” متولد 1958 از کنگو، کاریکاتور چهره را کمی دیر، از سی و سه سالگی آغاز کرد اما به سرعت، با ‏استعداد و توانمندی که نشان داد به شهرت و موفقیت رسید. او سال 1960 به همراه خانواده اش به بلژیک مهاجرت کرد ‏و همان جا تحصیلات دانشگاهی را پایان برد و مشغول تدریس در مؤسسه کولوما شد و همزمان به کار در بخش تبلیغات ‏شهر خود، میشلین پرداخت. آغاز کار حرفه ای اُپ دبیک به عنوان کاریکاتوریست مطبوعاتی با مشهورترین روزنامه ‏بلژیک “دوتیجد” بود. بعد از آن آثارش در معتبر ترین نشریات، موزه ها و نمایشگاه های جهانی به نمایش در آمدند و ‏ستایش شدند. اُپ دبیک در کشورهای مختلف، کارگاه های آموزشی کاریکاتور برگزار کرده و سایت شخصی فعالی ‏دارد که تازه ترین آثارش را در آن به نمایش می گذارد.‏

cartoon806_3.jpg

کارگاه های آموزشی هفتمین دوسالانه کاریکاتور تهران (1384) فرصت کم نظیری بود تا حاضرین، نحوه کار هنرمند ‏بلژیکی را کنار “مولاتیه” - که “اُپ دبیک” او را از مؤثرترین هنرمندان بر سبک کاری اش می داند- از نزدیک ببینند. ‏آنچه بیش از همه جلب نظر می کرد طراحی راحت و سریع “اُپ دبیک” در برابر اسطوره فرانسوی بود که هر خط را ‏با حساب و کتاب فراوان و با وسواس بسیار بر کاغذ می آورد. مولاتیه به شکل تحسین بر انگیز خطوط و اشکال را ‏مهندسی می کرد اما اُپ دبیک انگار که مداد و قلم، انگشت ششم دست راست اش باشد آن را آزادانه به رقص در می ‏آورد.‏

cartoon806_4.jpg

‏ اُپ دبیک طراحی مادرزاد است که خطوط و نقوش به نرمی و راحتی از قلم اش تراوش می کنند و تماشایش در حال ‏کار، آدم را به اشتباه می اندازد که طراحی ساده ترین کار دنیا است. او که قلم را بر کاغذ قرار دهد، خطوط، بی مکث ‏و سکته، بی ترس و تردید کنار هم زاده می شوند. این چنین است که بهترین آثار او بر خلاف سباستین کروگر، پیچیده ‏ترین و تکنیکی ترین آنها نیست که رنگ و روغن و افکت های کامپیوتری در هم می آمیزند، کارهایی است که به شیوه ‏هنرمندان کلاسیک چون دیوید لوین- الهام بخش دیگر اُپ دبیک- بر تشخص خطوط نرم و با کیفیت اغلب مدادی و ‏اسکیس وار او متکی اند، آنجا که اُپ دبیک به طراحی غریزی و نبوغ آسایش اجازه بروز و ترکتازی می دهد. هرچند ‏که آثار رنگی و پر کار او هم که حس نقاشانه دارند واجد ارزش های هنری و بصری فراوان اند و در زمره بهترین ‏های نوع خود قلمداد می شوند.‏

cartoon806_5.jpg

یان اُپ دبیک در کارگاه آموزشی دوسالانه تهران، نشان داد که می تواند با یک نگاه ساده و احوالپرسی کوچک با مدل ‏خود، در روح و جان او نفوذ کند و گوشه های ظریف روحیات سوژه را در کاریکاتور چهره اش، بازتاب دهد، آن هم ‏با سرعت قلمی شگفت انگیز. بی سبب نیست که او کاریکاتور را “هنر تسخیر روح” می نامد، چرا که جادوگر ‏بلژیکی خود سرآمد این آئین است.‏

‏ به نقل از مصاحبه جان اُپ دبیک با نشریه ایران کارتون شماره 27 تیر 1387‏