وحید ثابتیان
برخلاف وعده های مقامات روسی برای افتتاح راکتورهسته ای بوشهر، آغاز به کار این نیروگاه، باردیگربه تعویق افتاد. مقامات ایرانی طی چندماه گذشته بارها تلاش کردند با سفر به روسیه ویا فراخونی مقامات مسئول درپروژه ساخت نیروگاه بوشهر، زمان مشخصی را برای آغاز به کارراکتور اول این نیروگاه مشخص کنند، اما به نظر می رسد که چنین تمایلی درطرف روسی وجودندارد. مقامات آژانس هسته ای روسیه گفته است که این تاخیر به دلیل تاخیر درتامین منابع مالی وتهیه مواد لازم است. ایران پیشتر گفته بود که تاخیری دراین زمینه صورت نگرفته است.
با توجه به آغازاجرای طرح تحریم ایران منطبق برقطعنامه 1737 شورای امنیت که تا کنون توسط کشورهایی مانند ژاپن آغاز شده و قراراست به زودی دردستورکار کشورهای اروپایی نیزقراربگیرد، همزمانی اعلام تاخیر درآغازبه کار این پروژه، نگاه ها را متوجه فشارهای آمریکا برای محدود سازی فعالیت های هسته ای ایران کرده است. همکاری روسیه برای تکمیل پروژه بوشهر جزو موارد تحریم ایران قرارنداشته است. درواقع، هنگامی که اعضای شورای امنیت پیش نویس طرح تحریم را تهیه می کردند، برای جلب نظر روسیه همکاری های مسکو برای تکمیل نیروهای بوشهر را درموارد استثنا کردند. با این وجود تاخیر دوباره درتکمیل وراه اندازی راکتوراتمی بوشهر به همراه جواب های غیرمشخص مسوولان روسی که سالهاست ادامه دارد تردید های جدی را برای طرف ایران به همراه آورده است.
این درحالی است که با توجه به تحریم های سازمان ملل روی صنایع هسته ای ایران عملا امکان آنکه ایران بتواند تجهیزات مورد نیاز خود را از طرف های غیرروسی بخرد وجود ندارد. تجهیزات مورد اشاره برای خنک کردن سیستم ها ودیگر قطعاتی است که که برای تکمیل راکتور بوشهر مورد نیاز بوده است.
سرگئی نویکوف سخنگوی آژانس انرژی اتمی روسیه به خبرگزاری بلومبرگ گفته است که برنامه راه اندازی نیروگاه بوشهرنیازمند تصحیح است. به گفته او طرف های ایرانی پرداخت برنامه ریزی شده پول به روسیه را بعد ازاینکه روس ها اصرارکردند به جای دلاربه یورو هزینه ها را بپردازند، بیش ازیک ماه پیش قطع کرده اند.
سازمان انرژی اتمی ایران موضوع عدم پرداخت وجوه را رد کرده و گفته که ایران تمام پرداخت های لازم برای تهیه تجهیزات نیروگاهی را که روسیه مسئول تهیه اش بوده سرموعد مقرر انجام داده است. روسیه درمقابل می گوید که ایران مسئول تهیه قطعات وبخش های دیگر غیر روسی نیروگاه است. با توجه به اعمال تحریم روی صنایع هسته ای ایران، عملا ایران برای تکمیل نیروگاه بوشهر، برای تهیه تجهیزات غیرروسی عملا امکان اندکی خواهد داشد وباید همه تجهیزات خود را از روسیه تکمیل کند. درواقع تاکنون هیچگاه ایران اینچنین نیازمند روسیه برای انجام دادن یک پروژه صنعتی نبوده است.
کاندولیزا رایس وزیرامورخارجه آمریکا، 16 فوریه اعلام کرد که ایالات متحده محتملا تحریم های بیشتری را علیه ایران مدنظر خواهد داشت اگر تهران فعالیت های غنی سازی خود را به حالت تعلیق درنیاورد. قطعنامه شورای امینت سازمان ملل که 23 دسامبر گذشته به تصویب رسید به ایران دوماه مهلت داد تا فعالیت های غنی سازی اورانیوم خود را به حالت تعلیق درآورد. روسیه به عنوان یکی ازاعضای دائمی شورای امنیت بوشهر را از مواد مطرح شده درقطعنامه مجزا کرده بود.
رییس آژانس انرژی اتمی روسیه سرگئی کیریینکو، دسامبرگذشته درتهران گفت که درصورت تهیه همه وسایل غیرروسی وهمچنین پرداخت هزینه های توافق شده برسرزمان مقرر، نیروگاه بوشهر درماه نوامبر آینده تولید برق خود را آغار خواهد کرد. به گفته درصورتی که همه این شرایط اماده باشد روسیه سوخت مورد نیاز نیروگاه بوشهر را شش ماه از آغاز تولید به این نیروگاه ارسال خواهد کرد.
با این وجود اندره چرکاسنکو، رییس شرکت هوافضای ZAO، شرکت غیردولتی که به تامین منابع مالی پروژه های هسته ای برای دولت روسیه می پردازد گفته که مشکل تهیه تجهیزات بدتر از پرداخت های عقب مانده است. یکی از شرکت های غیردولتی روسیه قبول کرده است که سیستم های خنک کننده مورد نیاز ایران را تهیه کنند. اگر چه گفته است که این کار را نمی تواند تا پیش ازپایان امسال انجام دهد. مقامات روسی نام این شرکت را نیاورده اند. با این وجود از نظر فنی، چند ماه پس ازدریافت این تجهیزات است که نیروگاه می تواند راه اندازی شود که عملا زمان راه اندازی راکتور را ماه ها به عقب خواهد برد و با توجه به مشکلاتی که معمولا درسر راه نصب تجهیزات وموارد مشابه پیش می آید عملا توافق های مقام های ایرانی وروسیه طی ماه های گذشته برای رسیدن به یک زمان مشخص برای راه اندازی راکتور نیروگاه بوشهر به بی اثر می شود.
در واکنشی جداگانه، معاون سازمان انرژی اتمی ایران گفته است: “هیچ گونه مشکل مالی از سوی تهران که به توقف همکاری سازمان انرژی اتمی ایران با شرکت اتم استروی اکسپورت، برای تکمیل و راه‌اندازی نیروگاه بوشهر منجر شود، وجود ندارد.” دکتر محمد سعیدی درگفت وگو با خبرنگاران داخلی گفته است ما براساس قرارداد فیمابین اخیر، مسایل مالی را حل و فصل کرده و در آینده نیز براساس آن عمل خواهیم کرد. به گزارش ایسنا سعیدی افزوده است: “مشکلات مالی که شرکت اتم‌استروی اکسپورت از آن یاد می‌کند، مربوط به مسایل مالی این شرکت است که ایران برای حل مشکلاتی مالی این شرکت، همکاری‌های لازم را داشته است و راه‌حل‌هایی دیگر هم در نظر گرفته شده است که در روزهای آینده طی ملاقات‌هایی که با مقامات رسمی آژانس انرژی اتمی روسیه خواهیم داشت، این راه‌حل‌ها را مطرح می‌کنیم… ما امیدواریم در ماه‌های آینده، این روند شتاب بیشتری به خود بگیرد و پروژه‌ی نیروگاه بوشهر در زمان مقرر، شهریور 86 به مرحله راه‌اندازی برسد. “
آژانس بین المللی انژری اتمی، قرار است که هفته جاری گزارشی را درخصوص تهیه چندین گرم اورانیوم غنی شده توسط ایران را که عملا برای مصارف نظامی بدون استفاده است را به شورای امنیت سازمان ملل ارائه کند. درگزارشی که 23 فوریه ارائه خواهد شد (دقیقا درپایان مهلت دوماه ایران)، آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد گفت که ایران اولین گام ها را برای نصب تجهیزات جدید زیرزمینی درمقیاس وسیع سانتریفوژ درتاسیسات نطنز برداشته است. روسکلا پوخوف، مدیر مرکز تحلیل راهبردها وفن آوری ها درمسکو به بلومبرگ گفته است که روسیه ممکن است نخواهد که راکتور بوشهر را تکمیل کند.
به گفته او این پروژه 1 میلیارد و 300 میلیون دلاری از سال 1995 آغاز شده است برای روسیه سودآور نیست وعملا یک سردرد دائمی به شمار می رود. یک مقام مطلب به خبرگزاری نووستی گفته که قراراست مذاکره کنندگان ایرانی هفته آینده به مسکو سفرکنند تا درخصوص تاخیرهایی متوالی در آغاز بهره برداری ازاین نیروگاه به مذاکره با طرف روسی بپردازند. درتوافق سال گذشته مسکو وتهران، طرف روسی تعهد کرده بود که تا ماه مارس، سوخت لازم برای فعالیت راکتور نیروگاه بوشهر را به ایران منتقل کندتا تاسیسات بوشهر درماه سپتامبرراه اندازی شود. موضوعی که باردیگر با تعویق مواجه شد.