نهادهای مالی در ایران زیر فشار بی سابقه ای قرار گرفته اند و تحمل مردم نیز با تورم فزاینده به انتها رسیده است. در همین حال درآمدهای نفتی بر اثر کاهش بهای نفت در بازار جهانی و ادامه تحریم های غرب علیه ایران رو به کاهش گذاشته است.
تحریم های مالی واشنگتن و اتحادیه اروپا حتی پرداخت پول فروش نفت را به ایران دشوار کرده است. تولید نفت ایران به پائین ترین سطح خود ظرف 20 سال گذشته رسیده است و درآمدهای آن، که برای گرداندن دستگاه عریض و طویل دولتی حیاتی است، کاهش یافته است.
در حال حاضر بیش از یک چهارم، یا 600 هزار بشکه در روز از صادرات نفت ایران، که سال گذشته به 2.2 میلیون بشکه در روز رسید، کاهش یافته است و انتظار می رود با اجرایی شدن تحریم های نفتی اروپا از اول ماه ژوئیه از این هم کمتر شود.
تخمین زده می شود تا کنون تهران بیش از 10 میلیارد دلار از درآمد نفتی خود را از دست داده است.
از این بدتر آن است که قیمت نفت نیز هفته گذشته به بشکه ای زیر 100 دلار رسید که پائین ترین سطح در 16 ماه گذشته بوده است.
مهدی ورزی، یکی از مقامات سابق شرکت ملی نفت ایران گفت: “این یک جنگ اقتصادی است. تحریم ها در حال اثرگذاری بیشتر و بصورت چند جانبه هستند. دست ایران از سیستم مالی جهانی کوتاه شده است. به نظر می رسد ایران اکنون بیشتر مایل به مذاکره باشد تا یک سال پیش.”
وی گفت: “غرب باید از این فرصت استفاده کند و امتیاز معنی داری به ایران بدهد: نقشه مشخصی از اینکه این راه به کجا ختم می شود.”
دیپلمات ها و تحلیلگران می گویند ممکن است ایران پیشنهاد همکاری های بیشتری با آژانس بین المللی انرژی هسته ای، در مذاکرات پیش رو که 18 و 19 ژوئن در مسکو برگزار می شود، ارائه دهد.
محاسبات ساده ریاضی نشان می دهد که هر چه صادرات نفت ایران کمتر باشد، قیمت های نفت باید بیشتر باشد تا بتواند به نیاز ایران پاسخ گوید.
بر اساس تخمین صندوق بین المللی پول، برای ایران لازم است که نفت در حد بشکه ای 117 دلار باشد تا بودجه 462 میلیاردی ایران را پوشش دهد. احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران گفته است که بودجه کشور برای کاهش وابستگی به درآمد های نفتی طراحی شده است.
مقامات ایرانی پذیرفته اند که تحریم ها باعث کاهش صادرات شده است ولی گفته اند که ایران تجربه زیادی در دور زدن تحریم ها دارد.
یکی از مقامات وزارت نفت ایران که خواست ناشناس بماند گفت: “من شخصا از اینکه وابستگی اقتصادی به درآمدی های نفت کمتر شود خوشحال می شوم. تحریم ها یک فرصت اجباری برای این کار است.”
تحریم های بین المللی اکنون چندین دهه است که در ایران به امری روزمره بدل شده است و تهران در دور زدن آنها مهارت زیادی پیدا کرده است.
ولی علائمی از فشار بیشتر بر توده مردم اکنون مشاهده می شود که در شش ماه گذشته با سیر صعودی تورم بیشتر هم شده است.
احمد، 54 ساله، که صاحب یک مغازه پارچه فروشی در تهران است گفت: “من دیروز با دیدن قیمت ها حیرت کردم.” او گفت قیمت سیب سرخ دو برابر ماه پیش شده است و قیمت توت فرنگی بیش از سه برابر شده و به کیلویی 110 هزار ریال رسیده است.
او می گوید: “میوه هم کم کم به کالای لوکس بدل می شود.”
تورم در حال حاضر با ارقام رسمی معادل 20 درصد است، هرچند اقتصاد دانان می گویند نرخ افزایش کالاهای اساسی بیش از این است.
آنگونه که رئیس جمهور ایران گفته است کشور در حال طی کردن مراحل یک جراحی اقتصادی است که در آن میلیارد ها دلار یارانه کالاهایی که سال ها قیمت آن ها را پائین نگاه داشته بود به تدریج حذف خواهند شد.
ارزش پول ملی نیز از ماه ژانویه رو به نزول گذاشته است و به 2000 تومان در برابر دلار رسیده است. این قیمت اکنون معادل 1780 تومان در بازار آزاد است ولی نرخ رسمی آن 1226 تومان است.
تحریم ها همچنین بر جریان کالا در کسب و کار های کوچک نیز اثر گذاشته است. صاحب یک شرکت واردات در تهران می گوید او پس از آنکه مجبور شد کالاهای خود را از چین وارد کند، چند نفر از کارگران خود را اخراج کرده است.
او گفت: “این حرکت زیان زیادی به ما زده است. نمی دانم تا کی می توانیم ادامه دهیم. اگر تحریم ها بیشتر شود مسلما نمی توانیم ادامه دهیم.”
در زمینه صادرات هم تعدادی از شرکت های اروپایی خرید نفت از ایران را متوقف کرده اند و بقیه هم در فکر کاهش آن هستند.ایران امیدوار بود چین، که از خریداران اصلی نفت ایران است کمبود صادرات نفت را به اروپا را جبران کند. ولی این مطلب چندان هم به واقعیت نزدیک نیست.
یک مدیر اجرایی یک شرکت نفتی غربی گفت: “ما احساس می کنیم که چین و هند در این زمینه چندان کمکی به ایران نکرده اند.”
ولی اکنون دشوار است بدانیم چه مقدار نفت در چه مسیری در جریان است، زیرا بسیاری از ارتباطات در این زمینه عمدا قطع شده اند. تهران از ماه آوریل مقصد نفتکش های خود را مخفی نگاه داشته است.
ولی شمارش بشکه های وارد شده به چهار مشتری اصلی نفت ایران، چین، هند، ژاپن و کره جنوبی حاکی از کاهشی 20 درصدی، یا معدل 357000 بشکه در روز است.
این معادل کمبودی معادل 35.7 میلیون دلار در روز یا 4.3 میلیارد دلار در چهار ماهه امسال است.
نفت خام ایران نسبت به نفت پایه برنت، چند دلاری در هر بشکه ارزان تر به فروش می رسد که این امر زیان ایران از این بابت را بازهم بیشتر می کند.
منبع: رویترز – 10 ژوئن
