توماس اردبرینک
روزهای یکشنبه طبق معمول، شهناز و مادر پیرش، که بصورت قاچاق آنتن ماهواره ای را در ایوان خانه پنهان کرده‌اند، تلویزیون را روشن می‌کنند و می‌نشینند تا سریال مورد علاقه‌شان “عمر گل لاله” را تماشا کنند.
آن‌ها ماه‌ها خود را با زندگی لوکس چنار و یشیم و مثلث عشقی پیچیده و حاملگی بدون ازدواج این سریال سرگرم کرده‌اند و میلیون‌ها ایرانی به این ترتیب مشکلات روزانه، مثل تحریم‌ها و سقوط واحد پول را برای مدتی فراموش می‌کنند.
اما این یکشنبه، کاراکترهای این سریال ترکی را نمی‌شد جایی پیدا کرد. جِم تی‌وی (Gem TV ) محبوب‌ترین شبکه تلویزیونی ایرانی خارج از کشور، که از دبی پخش می‌شود، بدون هیچ توضیحی قطع شد. وب‌سایت این شبکه نیز پاک شد.
شهناز 52 ساله می‌پرسد: “این سریال‌های سبک دل من را شاد می‌کند. چه کسی آن‌ها را از من گرفته؟” مادر 84 ساله‌اش به زبان فارسی نفرین می‌کند که: “خاک بر سرشان.”
روز دوشنبه، در سکوت خبری رسانه‌های خبری ایران، شایعاتی در مورد علت این مسئله پخش شد، برخی می‌گفتند دولت آن را سرکوب کرده و برخی گفتند می‌خواهند شبکه را پولی کنند.
دربان ساختمانی در غرب تهران می‌گوید: “اول، ما را معتاد کردند و حالا می‌خواهند از ما پول بگیرند.”
یک مهندس که سال‌هاست برای خانه‌ها تجهیزات ماهواره‌ای نصب می‌کند می‌گوید: “باید فرکانس دستگاهشان را عوض کنند. مردم فکر می‌کنند پای پول در میان است. امکان ندارد این شبکه قطع شود.”
اما بیشتر مردم دولت را دخیل می‌دانند. مقامات سعی می‌کنند با آنچه “تهاجم فرهنگی” غرب می‌نامند مبارزه کنند. به زعم آن‌ها این تهاجم با فیلم‌های هالیوود دهه 1980 آغاز شد که روی کاست‌های ویدیویی ضبط می‌شد و اخیرا هم در اینترنت و در شبکه های ماهواره‌ای که از خارج از کشور به زبان فارسی برنامه پخش می شود ادامه یافته است.
میلیون‌ها ایرانی به صورت غیر قانونی تجهیزات دریافت شبکه‌های ماهواره‌ای را با قیمتی کمتر از 150 دلار در خانه‌هایشان نصب می کنند و شبکه‌های خبری، سیاسی، گفت‌وگو و سریال‌های سبک را تماشا می‌کنند. روز دوشنبه یک شبکه محبوب دیگر، من‌وتو، که از لندن پخش می‌شود، مراسم گولدن گلوب را پخش کرد.
لازم به گفتن نیست که هیچ‌کدام از این‌ها از تلویزیون ایران پخش نمی‌شود چه به خاطر سلیقه چه به لحاظ سیاسی. ماموران انتظامی به طور مرتب بشقاب‌های ماهواره‌ای را از بام‌ها جمع می‌کنند و روحانیون نسبت به تاثیر مخرب برنامه‌های غیرایرانی بر کودکان و خانواده‌ها هشدار می‌دهند.
سمیه که معلم دبستان است می‌گوید: “اول سال تحصیلی، مدیر مدرسه گفت به بچه‌های مشق شب زیاد بدهیم که فرصت نکنند در منزل برنامه‌های تلویزیون های ماهواره را تماشا کنند.”
از حدود ده سال پیش برنامه‌های ماهواره‌ای در ایران محبوب شد. همان زمان یک سیاستمدار مخالف ایرانی در کالیفرنیا که در برنامه‌اش علیه رهبر ایران حرف می‌زد، تلفن‌هایی تهدید آمیزی از ایران دریافت می‌کرد.
از آن زمان شبکه‌های فارسی به سرعت زیاد شدند. صدای آمریکا یک سرویس فارسی دارد و همین‌طور بی‌بی‌سی. اما شبکه‌های خبری به سرعت قافله را به شبکه‌هایی که سریال‌های سبک، خصوصا ترکی پخش می‌کنند می‌بازند. برنامه‌های جدید شامل برنامه‌ای که توسط گوگوش برگزار می‌شود و استعدادهای ایرانی را کشف می‌کند و همچنین مسابقه رقص که در گرجستان ضبط می‌شود از محبوبیت خیلی زیادی برخوردار هستند.
سیاستمداران متعددی از تلویزیون دولتی ایران خواسته‌اند تا بینندگان را دوباره به برنامه‌های ایرانی علاقمند کنند. اما تعداد کمی حاضر هستند این کار را بکنند.
حمیدرضا محمدی، 30 ساله، یک فروشنده خدمات بیمه می‌پرسد: “من در شبکه‌های ماهواره‌ای “استعدادهای آمریکا” را که به زبان فارسی دوبله شده تماشا می‌کنم و در همان زمان تلویزیون ایران یک برنامه طولانی درباره ریاضیات پخش می‌کند. کدام را ترجیح می‌دهید؟”
گفته می‌شود شبکه جِم تی‌وی نسبت به شبکه‌های دیگر، با دولت ایران رابطه نزدیک‌تری دارد. روز 16 دسامبر وب‌سایت نیمه‌رسمی تابناک از دستگیری تعدادی از افراد که برای سریال “حریم سلطان” دوبله می‌کردند خبر داد.
دو هفته بعد، صدای کاراکترهای این سریال تغییر کرد و صدای سلطان سلیمان ناگهان از صدایی بم به یک صدای زیر و تقریبا جیغ تبدیل شد. صدای بقیه هم تودماغی شد انگار که دماغشان را گرفته‌اند که صدایشان شناسایی نشود!
این تغییرات اول باعث خنده شد اما وقتی این شبکه خود سریال را حذف کرد باعث ناراحتی شد.
حالا مسئله شهناز این است که شب های طولانی را با مادرش چگونه پر کند. او یک شبکه موسیقی اروپایی را امتحان کرد. اما تصاویر مناسب نبود و آن را قبل از این‌که مادرش متوجه شود عوض کرد.
شهناز به مادرش می‌گوید: “امشب برنامه‌ای ندارد. بریم بخوابیم.”
منبع: نیویورک تایمز - 14 ژانویه
