سیمون پتیت
تحریم علیه ایران، علیه روسیه، قطع هرگونه رابطه و داد و ستد با کوبا ازسوی آمریکا… تحریم های بین المللی هیچ گاه تا این حد علیه کشورها اعمال نشده است. با این حال، چنین تدابیری نمی توانند درنهایت چندان کارآمد باشند.
توماس بیراشتکر، استاد آمریکایی در مؤسسه مطالعات عالی توسعه بین المللی، به یکی از کارشناسان بزرگ در زمینه اعمال تحریم ها در سطوح بین المللی تبدیل شده. از وی درخصوص کارآمدی چنین تحریم هایی سؤال کردیم. در سال های ۱۹۹۰ تحریم های اعمال شده علیه عراق، مردم این کشور را هدف قرار داده بود، بدون اینکه حکومت صدام حسین تضعیف شود. نتیجه: از هر چهار مورد تحریم تنها یک مورد به نتیجه مطلوب می رسد. درحال حاضر بدون احتساب تحریم های یک‌جانبه که ازسوی برخی کشورها وضع می شود، ۲۵ کشور ازسوی سازمان ملل مورد هدف قرار گرفته اند؛ و این یعنی یک کشور در سال از زمان جنگ سرد. تحقیقات توماس بیراشتکر او را درنهایت به سوئیس رساند. دیپلماسی سوئیس همواره نسبت به تأثیرات ضد انسانی تحریم ها نگران بوده. توماس بیراشتکر از آن زمان در ژنو مستقر شده و در مؤسسه مطالعات عالی و توسعه بین المللی تدریس می کند. وی به طور مرتب ازسوی تصمیم گیرندگان مورد مشاوره قرار می‌گیرد.
او در مصاحبه ای با لوتان به سؤالاتی دراین رابطه پاسخ داده است. این مصاحبه را می خوانید.
روسیه تصمیم گرفته موشک های زمین به هوا به ایران تحویل دهد. آیا این اقدام نقض تحریم های سازمان ملل علیه تهران محسوب نمی شود؟
تنها تحریم هایی که مسکو باید به آنها پایبند بماند، تحریم های سازمان ملل است. بر این اساس، تحویل هرگونه موشک که بتواند به کلاهک هسته ای مجهز شود ممنوع است. درحالی که تسلیحات تحویل شده به ایران بیشتر ماهیت تدافعی دارند. حتی اگر متن تحریم ها مورد نقض قرار نگرفته باشد، ولی عمل روسیه خلاف آن را ثابت می کند. بدین ترتیب روسیه در موضوع توافق نهایی با ایران تعجیل کرده و قصد دارد زودتر از حد معمول به بازار ایران وارد شود.
همه می گویند که تحریم ها باعث شد تا حکومت ایران به میز مذاکره بازگردد. آیا شما هم همین عقیده را دارید؟
علی خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی اخیراً اعلام کرد که ایران برای پایان دادن به تحریم ها مذاکره می کند. ولی اکنون بسیار زود است که بگوییم آیا تحریم ها کارآمد بوده یا خیر. مذاکرات ادامه دارد و هنوز توافق نهایی به دست نیامده. براساس اصول تدریسی ما، تحریم های اعمال شده علیه ایران نمره ۳ از ۵ را به خود اختصاص داده. در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، این تحریم ها غیرسازنده بودند و حکومت هر اندازه سانتریفوژ که ممکن بود را برای حداکثر غنی‌سازی اورانیوم به کار گرفته بود.
پس ایران یکی از معدود کشورهایی است که تحریم ها بر آن اثر داشته است؟
بله، ازسوی دیگر کنگره آمریکا نیز درصدد است که تحریم های اعمال شده علیه تهران را باز هم تشدید کند. ولی کنگره باید متوجه باشد که تأثیر تدابیر آمریکا درخصوص رفتار سازش پذیر حکومت ایران بسیار ناچیز بوده. ایالات متحده از زمان انقلاب اسلامی و تسخیر سفارت آمریکا در تهران این کشور را مورد تحریم قرار داده؛ یعنی حدوداً از چهل سال پیش تاکنون. ولی قطع خرید نفت ایران توسط اروپا و قطع مبادلات مالی از سال ۲۰۱۲ بیشترین ضربه را به حکومت ایران وارد کرده. وضع تحریم های جدیدتر ازسوی آمریکا الزاماً شرایط را برای ایران سخت تر نخواهد کرد. گاهی یک اقدام تعلیق‌کننده بسیار کارآمدتر از تشدید تحریم های گذشته ظاهر می شود.
چه تدابیری بیشترین تأثیر را بر یک دولت می گذارند؟
هیچ تحریم هدفمندی به تنهایی نمی تواند کارآمد باشد. با این حال، تجربه نشان داده که تحریم ها در صورت هدف گرفتن بخش های اقتصادی کلیدی، درست به مانند نفت ایران یا الماس های سیرالئون، می توانند کارآمدتر ظاهر شوند. برعکس، تحریم روی تسلیحات، همانند تصمیمی که هفته گذشته ازسوی شورای امنیت سازمان ملل علیه شورشیان حوثی در یمن اتخاذ شد، یا ممنوعیت سفر یا توقیف دارایی های مسؤولان، اگر با فشارها و تدابیر دیگری همراه نشود، به ندرت می تواند بر عوامل مورد نظر تأثیر گذارد. با این حال، اینها تدابیری است که در اغلب موارد اتخاذ می شود.
منبع: لوتان، ۲۰ آوریل
