امیرحسین لطیفی
در حالی که دولت وعده داده است تا در هفته های آینده لایحه بودجه سال آینده را به مجلس بفرستد و نیز احمدی نژاد و دولتمردان نهم همچنان بر اعمال شیوه جدید بودجه‌نویسی در بودجه 87 اصرار دارند، اخبار غیررسمی و اظهارنظرهای رسمی در این باره حاکی از این است که اختلاف شدیدی در این باره بین اکثریت اصولگرای مجلس هفتم با دولت وجود دارد که تصویب بودجه به شکل کنونی را مشکل می‌سازد.
دولت احمدی نژاد از چند ماه پیش خبر از “انقلابی در بودجه کشور” داد که بعدها جزئیاتی از این انقلاب مشخص شد. ابتدا معاون سازمان سابق مدیریت و برنامه‌ریزی اعلام کرد که بودجه سال 87 در 50 صفحه تدوین و ارائه خواهد شد و سپس معاون برنامه‌ریزی احمدی نژاد توضیح داد که با جدا کردن تبصره‌ها و بسیاری از ردیف‌ها و برنامه‌های مندرج در بودجه عملیاتی، لایحه بودجه شامل یک ماده واحده وچند جدول در همین پنجاه صفحه خواهد بود.
این اظهارات فرصت چندانی برای ابراز مخالفت کارشناسان باقی نگذاشت، چرا که اندکی بعد مشخص شد علاوه همه این خلاصه‌سازی‌ها، تعداد ردیف‌های بودجه نیز به شدت کاهش خواهد یافت و بدین ترتیب بسیاری از دستگاههایی که نام آنها در بودجه نخواهد آمد، برای تخصیص و دریافت بودجه خود باید با وزیران و وزارتخانه‌ها طرف شوند و به عبارت دیگر ردیف بودجه هز وزارتخانه یا سازمان شامل بودجه‌های مربوط به چند یا چندین دستگاه خواهد بود که همگی باید بودجه خود را از یکی از وزارتخانه‌ها یا سازمان‌های اصلی تحویل بگیرند.
دولت با این چند اظهارنظر، بدون اینکه هیچ متن رسمی را در این باره منتشر کند، با موجی از انتقادات کارشناسی مواجه شد که بخش قابل توجهی از آنها از سوی نمایندگان مجلس هفتم، به خصوص بخشی از نمایندگان اصولگرا ابراز می‌شد؛ انتقاداتی که همچنان ادامه دارد و بلکه در حال افزایش است.
در همین حال برخی سایت‌های اصولگرا همچون “الف” و “تابناک” در روزهای گذشته دست به انتشار اطلاعاتی درباره تصمیمات دولت نهم برای بودجه سال 87 زدند که ابعاد جدیدی از تغییرات نگران‌کننده در دست انجام در لایحه بودجه را نشان می‌داد. دو مورد از اینگونه اخبار که دیروز و پریروز در سایت الف (منتسب به احمد توکلی، نماینده شاخص اصولگرا) منتشر شد، هر دو به متن گفته‌های مسئولان دولتی در جلسات غیرعلنی مقامات مسئول در این باره اشاره داشت؛ مسئولانی که یکی از آنها تصریح کرده: “مجاز به مصاحبه نیستم!“
جداول “جهت اطلاع” در بودجه
بر اساس یکی از خبرهای منتشر شده در سایت منتسب به احمد توکلی، آقای کردبچه که از کارشناسان سازمان منحله مدیریت و برنامه‌ریزی و از تدوین‌کنندگان بودجه‌های سالیانه بوده است، در جلسه‌ای با حضور”تعدادی از دولتمردان” پس از ارائه توضیحاتی درباره بودجه 87 وقتی با پیشنهاد یکی از حاضران روبرو شده که از وی درخواست کرده با رسانه‌ها هم مصاحبه کند و ویژگی‌های بودجه 87 و انقلاب صورت گرفته در بودجه‌نویسی را برای مردم نیز بازگو کند، اظهار داشته که مجاز به مصاحبه نیست.
وی در این جلسه توضیحاتی به مراتب واضح‌تر از سخنان معاون برنامه‌ریزی احمدی نژاد درباره بودجه 87 داده است: “ترکیب لایحه جدید بودجه به صورت یک ماده واحده خواهد بود که تعدادی بند به عنوان ساز و کار اجرایی به اضافه 12 (دوازده) جدول “برای تصویب” و جداولی پیوست “جهت اطلاع” در اختیار مجلس قرار می‌گیرد.“
این اولین بار است که یک مقام دولتی از وجود “جداول جهت اطلاع” در لایحه بودجه تنظیمی دولت سخن می‌گوید؛ لایحه‌ای که قرار است برای تصویب به مجلس برود، آن هم در بودجه‌ای که تنها در 50 صفحه تنظیم شده است. همین یک نمونه نشان می‌دهد که نگرانی‌های نمایندگان در خصوص سلب اختیار نظارتی مجلس در شیوه جدید بودجه‌نویسی بیجا نیست.
در واقع مهمترین انتقاد اکثریت نمایندگان مجلس به شیوه ابداعی دولت احمدی نژاد برای بودجه‌نویسی این است که چنین کاری اختیار تقسیم و تخصیص بودجه را کاملا به دولت و وزیران می‌گذارد و مجلس را هیچ‌کاره می‌کند. تعبیر “هیچ‌کاره” را ایرج ندیمی، نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس در این باره گفته، و افزوده است: ”نمایندگان سال‌های گذشته زمان بررسی بودجه، توقف زیادی روی تبصره‌ها می‌کردند و این باعث می‌شد که فرصت بررسی ردیف‌ها را نداشته باشند، اما امسال بررسی هر دو را از نمایندگان گرفته‌اند و این مجلس را به هیچ کاره تبدیل می‌کند. در این صورت برای مجلس هشتم نیز مشکلات زیادی از جهت نظارت بر بودجه ایجاد خواهد شد.“
اما انتقاد به شیوه ابداعی دولت نهم برای بودجه، منحصر به این نماینده و دیگر اعضای فراکسیون اقلیت نیست، چرا که این روزها بیش از اقلیت، اکثریت اصولگرای حامی دولت به چنین بودجه‌ای انتقاد می‌کنند و غیر از معدودی از نمایندگان مجذوب شخص احمدی نژاد، تاکنون هیچ نماینده‌ای از “انقلاب احمدی نژادی در بودجه‌نویسی” استقبال نکرده است. بلکه برعکس؛ بسیاری از نمایندگان شاخص اصولگرا از این شیوه بودجه‌نویسی، انتقاد می‌کنند.
این تنها “حسین نجابت” عضو هیئت رئیسه مجلس نیست که گفته: “بودجه باید به گونه‌ای باشد که تفریغ بودجه، نظارت مجلس و دیوان محاسبات زیر سوال نرود” و افزوده: “و الا بودجه دچار مشکل می‌شود.” بلکه علاوه بر او، “محسن یحیوی” عضو کمیسیون انرژی نیز که از چهره‌های سنتی جناح محافظه‌کار است، اظهار داشته: ”تنظیم بودجه سال 87 به روش جدید دست دولت را برای مانور روی هزینه‌ها باز می‌گذارد ولی چون مجلس نمی‌تواند وارد ریز مسایل شود، این شیوه بودجه‌نویسی به مصلحت نیست” و اضافه کرده: “به دلیل تضعیف بعد نظارتی مجلس در صرف هزینه‌ها، جو مجلس موافق با این بودجه‌نویسی نیست.“
توجیهات معاون اول هم نمایندگان را قانع نکرد
خبر پشت پرده دیگری که سایت احمد توکلی منتشر کرده، راجع به اولین جلسه مسئولان اقتصادی دولت با اعضای کمیسیون برنامه و بودجه مجلس است؛ کمیسیونی که هفته گذشته یکی از اعضای ارشد آن خبر داد در جلسه اخیر آن، شیوه جدید بودجه‌نویسی مورد بررسی قرار گرفته و اعضای کمیسیون به اتفاق با آن مخالفت کرده‌اند. حتی یکی دو نماینده اصولگرا در این خصوص پا را از مخالفت صرف هم فراتر گذاشتند و از “رای ندادن به لایحه دولت” و “طرح بودجه جایگزین” سخن گفتند.
اکنون سایت اصولگرا خبر داده که غیر از حذف تبصره‌ها که تنها مورد اشتراک نظر اعضای دولت و مجلس بوده، در بقیه موارد نمایندگان طرح دولت را دارای نقص و ابهام دانسته‌اند و خواستار توضیحات بیشتر دولت شده‌اند. داوودی، معاون اول احمدی نژاد و همکارانش در دولت هم قرار است پاسخ‌ها را برای جلسه بعد که امروز یا فردا تشکیل خواهد شد، آماده کنند!
بر اساس این خبر، “در این جلسه نمایندگان دولت همچنین مدعی شدند در صورت حذف ردیف‌های بودجه و امکان تخصیص بودجه برای وزرا، ضمن شفافیت بیشتر بودجه، امکان چانه‌زنی بر سر ردیف‌ها از بین می‌رود.” اما نمایندگان حاضر در جلسه، در مقابل به سوال درباره “نحوه اعمال حقوق نظارتی مجلس” و “مفهوم و توجیه شفافیت بیشتر این روش” پرداخته‌اند و همچنین گفته‌اند که: “آیا با روش جدید، رویه مذموم چانه‌زنی که در حال حاضر در فصل بودجه حاکم و به فضای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و پارلمان محدود است به کل روزهای سال، کل وزارتخانه‌ها و … تعمیم نمی‌یابد؟!“
مجموعه خبرها و اظهارنظرها نشان می‌دهد که بحث‌ها و اختلاف‌نظرها درباره شیوه نوین تنظیم بودجه سال آینده، بسیار داغ است و حرارت ماجرا به حدی بالاست که بعید نیست در آستانه انتخابات آتی، مسئله بودجه را به یک چالش جدی بین مجلس و دولت تبدیل کند. خصوصا به این خاطر که کم نیستند نمایندگانی که در فصل انتخابات مایل‌اند با فعال شدن در انتقاد از دولت اصولگرا، خود را از ناتوانی‌های دولت و تبعات سیاست‌های دولت اصولگرا مبرا نشان دهند.