سیزدهمین جشنواره نمایش های سنتی و آئینی از اول تا پنجم شهریور ماه امسال در تهران برگزار شد. همکارمان امیر قهرمانی نگاهی به نحوه برپایی این جشنواره در و نمایش مطرح آن انداخته است.
نمایش های فراموش شده
سیزدهمین جشنواره نمایش های سنتی و آئینی در حالی برگزار شد که تاخیری چند ساله را پشت سر می گذاشت. دوره پیشین جشنواره که قرار بود با مدیریت علی نصیریان برگزار شود، به دلیل بر سر کار آمدن دولت جدید و بی اعتمادی مسئولین امور نمایشی به وی، دچار توقف شد.
سیزدهمین جشنواره نمایش های سنتی و آئینی در حالی برگزار می شود که بخشی از ساختمان تئاتر نصر به یغما رفته و نمایش های سنتی در ایران روزگار بدی را می گذارد. دولت از میان خیل این گونه نمایش ها تنها به تعزیه علاقه دارد و گونه های دیگر آن همچون تخت حوضی، پیش پرده خوانی، نقالی، پرده خوانی و… در حال انقراض است. جشنواره امسال با حضور نمادین بسیاری از دست اندرکاران نمایش به دولت در لاله زار- مقابل تئاتر نصر- و تذکر جدی آنان به دولت در این زمینه آغاز شد و هنرمندان قدیمی مانند عزت الله انتظامی، علی نصیریان، سعدی افشار به یاد روزگاران طلایی نمایش در لاله زار گریستند. عزت الله انتظامی به ریشه دار بودن مشکلات تئاتر در ایران اشاره کرد و گفت: قرار بود در زمان تصدی کرباسچی در شهرداری تهران، خیابان لاله زار تغییر کاربری بدهد و سالن‌های تئاتر آن فعال شوند، چرا که لاله زارمشتری خود را دارد.
انتظامی با اشاره به طرح راه اندازی موزه ملی تئاتر ایران گفت: چند سالی است که این طرح در فرهنگستان هنر مطرح شده و مقرر شد هم پای سینما، موزه‌ای هم برای تئاتر که سابقه طولانی تری دارد، ایجاد کنیم و از همان زمان تئاتر نصر را به عنوان قدیمی‌ترین تئاتر ایران برای راه‌اندازی این موزه درنظر گرفتیم.
وی با اظهار تاسف از تعطیلی برخی از سالن‌های تئاتر گفت: لازم است هنرمندان پیگیر باز شدن این سالن‌ها باشند، زیرا اگر کوتاهی کنیم موفق نخواهیم شد. ما باید از مسئولان بخواهیم تا به وضعیت این سالن‌ها سروسامان بدهند. عزت الله انتظامی، درجریان بازدید از تئاتر پاریس گفت: از 14 سالگی در این تئاتر کارکرده‌ام و خاطرات بسیاری در آن دارم، قدمت تاریخی این تئاتر بسیار زیاد است و امیدوارم با این حرکت این تئاتر نیز ازوضعیت فعلی خود خارج شود و به سر و سامان برسد.
وی در پایان اظهار امیدواری کرد وعده‌های مسئولان برای تغییر کاربری خیابان لاله زار و فعال کردن سالن‌های آن از مرحله حرف بیرون آید و به عمل برسد.
سپس سعدی افشار، هنرمند پیشکسوت سیاه بازی ضمن ابراز خرسندی از حضور هنرمندانی همچون عزت الله انتظامی، بهزاد فراهانی و محمود استاد محمد گفت: این تئاتر مدت ها بود که حضور این بزرگان را ندیده بود اما، امروز شاهد آمدن آنها بود.
پس از این حرکت نمادین، اجرای نمایش ها در درون و بیرون مجموعه تئاتر شهر آغاز شد. البته گفتنی است که سمینار های علمی این جشنواره 3 روز پیش از اجرای نمایش ها در خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
در جشنواره این دوره 11 نمایش در بخش صحنه ای اجرا شد. نمایش‌های “آخ اگه بارون بزنه” نوشته فخر‌الدین خاک‌زند به کارگردانی هادی عامل، “الماس چاقوفروش” نوشته داود فتحعلی‌بیگی به کارگردانی رضا مختاری، “بازی‌سازان اندرونی” نوشته عارفه عنایتی به کارگردانی عباس اقسامی، “خون تو با جنون پدر بر زمین ریخت” نوشته و کار سیروس همتی، “چه، مه مرگه” نوشته و کار بهمن مرتضوی، “حسن و دیواره باریک پشت کوه” نوشته و کار افشین هاشمی، “خواستگاری آبجی‌خانم” نوشته و کار فهیمه میرزاحسینی، “مجلس نقالی رومئو ژولیت” نوشته و کار حسین جمالی، “عروسی دختر شاه پریان با حاکم ملایر” نوشته داود فتحعلی‌بیگی و کارگردانی فرزانه ارسطو، “سایه تو سایه” نوشته مشترک داود فتحعلی‌بیگی و علی‌اصغر راسخ‌راد به کارگردانی علی‌اصغر راسخ‌راد و “تخت، حوض و الماس” نوشته عظیم موسوی به کارگردانی مجید گیاهچی از تهران در بخش صحنه‌ای سیزدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی ـ سنتی به اجرا در آمدند.
در بخش نمایش های قهوه خانه ای نیز نقالی “رستم و سهراب” با اجرای محمدمهدی چایانی از همدان، پرده‌خوانی “پادشاهی کیکاوس و لشگرکشی به مازندران” با اجرای اکبر باغبان از اصفهان، نقالی “کشته شدن دیو سفید به دست رستم” با اجرای مرشد سعیدی از بروجرد، “نقالی” با اجرای مهدی فقیه از شیراز، “شاهنامه‌خوانی” با اجرای مرشد دهقان از الیگودرز، خیمه‌شب بازی “پهلوان کچل” به کارگردانی رجبعلی فلاح از قائم‌شهر، نقالی” بیژن و منیژه” با اجرای غلامرضا خوشحال‌پور از اصفهان به صحنه می‌روند.
از تهران نیز نقالی “رستم و اکوان دیو” با اجرای فاطمه غلامی، “نقالی” با اجرای فاطمه حبیبی‌زاد، پرده‌خوانی “فارد بن سریف” با اجرای محسن میرزاعلی، “ترنا بازی” با اجرای پژمان کاشفی، پرده خوانی “انوشیروان” با اجرای مرشد احمدی، “نقالی “سیصد” با اجرای خانم عقیلی، پرده‌خوانی “طلا کردن گنبد علی(ع) به دست نادرشاه” با اجرای حاج‌علی صادقی‌پور(مرشد حاجی‌قمی)، نقالی “رستم و گل اندام” با اجرای منیژه داوری، “شاهنامه‌خوانی” نبرد رستم و کک” با اجرای مهدی زمین‌پرداز، نقالی”بانوگشسب” با اجرای شیرین امامی، “خیمه‌شب‌بازی” به کارگردانی حسین ربیعی، خیمه‌شب‌بازی” عروسی مبارک” به کارگردانی بهناز مهدی خواه، “خیمه‌شب‌بازی” به کارگردانی فریبا رئیسی، “خیمه‌شب‌بازی” به کارگردانی رضا خمسه‌ای، پرده‌خوانی “فتاح” با اجرای مرشد ابوالحسن میرزاعلی، نقالی”ابوالمسلم خوانی” با اجرای داود فتحعلی‌بیگی و “نظیرخوانی” با اجرای عزت‌الله مهرآوران اجرا شدند.
بیشترین استقبال در این جشنواره به نمایش های تخت حوضی بود که مردم در فضای بیرونی تئاتر شهر به تماشای آن می نشستند. در چند روز نخست این جشنواره، نمایش های صحنه ای جز کارهای فتحعلی بیگی، افشین هاشمی و چند تن دیگر چنگی به دل نمی زد و نشان از انتخاب اجباری این نمایش ها از سوی مسئولین داشت تا نمایش تعزیه را بارز تر جلوه دهند. اما مردم با استقبال خود از دیگر برنامه ها نشان دادند هنوز به نمایش های شادی آور ایرانی علاقه بیشتری دارند. نمایش های سنتی نیاز به آزادی در اجرا دارد که به نظر می رسد هنوز فضای لازم برای آن مهیا نیست و امید است این اجراهای الکن و پر اشتباه به جای این که به بقای نمایش های سنتی ایرانی کمک کند ریشه آن را از بیخ و بن نسوزاند.