قم، جایگاه نمایش قدرت در ایران

نویسنده

ghom.jpg

‏ رولا خلف – نجمه بزرگمهر ‏

ائتلاف اصلی بنیادگرایی در ایران، در روز های اخیر نامزدهای خود را برای انتخابات هفته آینده مجلس به ‏جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ارایه کرد. جامعه مدرسین، قدیمی ترین سازمان مذهبی در قم است که ‏برجایگاه آموزش مذهبی شیعه در سطح کشور تکیه زده است. ‏

جامعه مدرسین با دو نفر از شش نفر این لیست موافقت کرده و نفر سومی را نیز خود به آن اضافه کرد تا ‏لیست نهایی برای نامزدهای سه گانه از قم از میان محافظه کران و نه تندروها انتخاب شوند.‏

اما دیگر آن روزها که تصمیمات جامعه مدرسین بدون چون و چرا پذیرفته می شدند، سپری شده است. بعضی ‏از اعضا جامعه خود می خواستند نماینده شوند و تصمیم گرفتند به طور مستقل در انتخابات شرکت کنند. جالب ‏توجه تر اینکه تندرو ترین اساتید جامعه، حاضر به نشدند به رهبری محمد تقی مصباح یزدی گردن بنهند و ‏تصمیم به ارایه لیست مستقل گرفتند. مصباح یزدی، طرف رایزنی محمود احمدی نژاد است. آنها حاضر به ‏پذیرش دو نام اول مورد تایید جامعه شدند اما نفر سوم را خودشان به آن اضافه کردند. ‏

نبرد انتخاباتی در قم به عنوان بزرگترین مرکز آموزش های شیعه در جهان اسلام- که خواستگاه رهبران ‏انقلاب اسلامی سال 1979 بوده- بخشی از کشمکش وسیعتر برای قدرت در میان ساختارهای مذهبی و ‏سیاسی ایران است. ‏

هرچند قم بخشی از نفوذ سیاسی خود را از دست داده است، اما همچنان سرمنشاء مشروعیت برای گروههای ‏سیاسی باقی خواهد ماند. به عقیده تحلیلگران، روحانیون خصوصاً درباره افزایش نفوذ سپاه پاسداران انقلاب ‏سر ناسازگاری دارند.‏

درحالی که جامعه از زمان انقلاب 1979 با تک صدایی قدرت مذهبی روبرو بوده است، برخی از گروه های ‏دیگر مذهبی پا به عرصه حضور گذاشته اند که شکل دیگری از محافظه کاری را به نمایش می گذارند. یک ‏تحلیلگر سیاسی در قم می گوید: “قدرت قم کم شده است اما مراکز قدرت هنوز برای بقای خود به مشروعیت ‏مذهبی قم احتیاج دارند.“‏

سیر تکاملی در تشکیلات مذهبی خود را در انتخابات ریاست جمهوری سال 2005 نشان داد. زمانیکه اکبر ‏هاشمی رفسنجانی، رییس جمهور سابق، مورد حمایت جامعه بود، گروه آیت الله مصباح یزدی و افکار ‏عمومی، حتی در قم، به نفع آقای محمود احمدی نژاد به حرکت درآمد و او را فردی متواضع و خدمتگزار ‏اعلام کردند. ‏

ابوالفضل موسویان، یک روحانی اصلاح طلب و استاد دانشگاه مفید قم، می گوید: “روحانیت روابط محکمی ‏با مردم دارد اما مردم عقاید و دانسته های سیاسی خود را از منابع دیگر هم تامین می کنند.“‏

قدرت آیت الله مصباح یزدی رو به افزایش بوده است. او را به عنوان یکی از باهوش ترین روحانیون قم و نیز ‏

به عنوان یک نظریه پرداز تندرو می شناسند. آیت الله های ارشد در قم نگرانی خود را از تحریف مذهب تحت ‏تمایلات افراطی و رواج خرافه پرستی – مانند ارتباط با امامان یا تصمیم گیری بر اساس تعبیر خواب- ابراز ‏کرده اند. آقای موسویان می گوید: “آنها (مروجان خرافات) به دنبال قدرت هستند… ما خواستار آزادی بیان و ‏افکار هستیم.“‏

جای تعجب نیست که آقای احمدی نژاد روابط حساسی با روحانیون ارشد دارد. بعد از اینکه او دستور ‏روحانیون مبنی بر ممنوعیت حضور زنان در ورزشگاههای فوتبال را ندیده گرفت، برای مدتی از دیدار با ‏روحانیون بلندپایه محروم شد. این امری بی سابقه بود. تحلیلگران در قم می گویند به هرحال بعد از عقب ‏نشینی احمدی نژاد، روابط کمی بهتر شده است. ‏

همه بنیادگراها در سرسپردگی بی چون و چرا به آیت الله علی خامنه ای- رهبر عالی ایران- مشترک هستند ‏اما در چگونگی پیشبرد مواضع شان با هم متفاوت است. بعضی از آنها رفتارهای احمدی نژاد را تا حد غیر ‏قابل قبولی تحریک کننده می دانند.‏

در انتخابات قم، روحانیون تندرو تصمیم گرفته اند توافق روحانیون ارشد در نامزدی علی لاریجانی را به ‏چالش بکشند. او مقام امنیتی ارشد سابق است و به خاطر اختلاف با آقای احمدی نژاد، از شغل مهم خود کنار ‏گذاشته شده است. ‏

آقای لاریجانی در صدر لیست جامعه مدرسین است، همینطور در لیست مورد حمایت مصباح یزدی. ‏سخنگوی ائتلاف اصلی بنیادگرایان، می گوید: “ممکن است آقای لاریجانی با برخی طرح ها موافق نبوده، اما ‏من فکر نمی کنم ایشان ضد دولت آقای احمدی نژاد کاری بکند.“‏

انتظار می رود آقای لاریجانی به آسانی رای بیاورد. اما اهالی سیاست از نزدیک نظاره گر رقابت برای ‏کرسی سوم نمایندگی قم هستند. برخی تحلیلگران معتقدند هر پایگاه قدرتی در قم جبهه جدیدی را باز کرده ‏است، و این در حالی است که گروه مصباح یزدی از سوی گروههای فکری میانه روتر مورد چالش قرار ‏گرفته است. ‏

منبع: فایننشیال تایمز – 8 مارس ‏