حمید احدی
اعلام حضور سوریه تنها متحد مسلمان ایران در کنفرانس آناپولیس که به باور تحلیل گران نمایشی بر شدت انزوای ایران است، در تهران خبر بدی محسوب شده است. این در حالی است که همزمان با تاکید رییس دولت و سخنگویان بر غیرممکن بودن حمله آمریکا به ایران و حمله دولتمردان به کسانی که از خطر سخن می گویند و اوضاع کشور را ویژه می بینند، علی لاریجانی اعلام داشت که شرایط کشور ترکیبی از تهدید و فرصت است.
دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی که هنوز به عنوان نماینده رهبر در آن شورا عضویت دارد روز گذشته زمانی که برای روز بسیج در دانشگاه سخنرانی می کرد با اظهارات دانشجویی روبه رو شد که که با لحنی تند از مواضع رئیس جمهور انتقاد کرد، وی جواب داد نباید با این لسان درباره رئیس جمهور صحبت کرد. به هر حال ایشان مردی زحمت‌کش هستند و دارند تلاش می‌کنند. نباید این مسائل را بزرگ کرد. احترام افراد باید حفظ شود. اگر انتقادی دارید بگویید، چرا شخصیت افراد را زیر سوال می‌برید؟ رییس پیشین سازمان صدا و سیما سپس گفت البته شما جوان هستید اقتضای سنتان است که با ما این‌گونه صحبت کنید، اما تأکید می‌کنم که ایران در شرایط مهمی قرار گرفته است؛ چراکه بنده در معرض اطلاعاتی هستم که می‌توانم با قطعیت به شما بگویم که ما در شرایط مهمی هستیم. در این شرایط هم فرصت وجود دارد و هم تهدید. باید شاخک‌های ذهنی‌مان را بر روی مسائل اصلی متمرکز کنیم نه حواشی.
علیه ایران شیعه
همزمان با اعلام حضور معاون وزارت خارجه سوریه در کنفرانسی که چین و روسیه، و چند کشور مسلمان دیگر هم در آن حضور دارند، رهبر جمهوری اسلامی، کنفرانس آناپولیس “خزان زده و شکست خورده” نامید و تاکید کرد که بیداری امت اسلامی “مانع تحقق مقاصد شوم دولت آمریکا از برپایی این کنفرانس خواهد شد.” قبل از وی اعلام شد که احمدی نژاد رییس جمهور در گفتگوئی با پادشاه سعودی سعی کرده است تا آن کشور را از شرکت در کنفرانس باز دارد.
دو روز قبل از سخنان آیت الله خامنه ای علیه کنفرانس آناپولیس که در مراسم روز بسیج در جمع نیروهای بسیجی در تهران سخن می گفت، روزنامه کیهان که معمولا مواضع رهبر جمهوری اسلامی را منعکس می کند در سرمقاله ای ادعا کرد که کنفرانس آناپولیس که آمریکائی ها هم به پیروزی آن امیدی نبسته اند تدارکی است علیه ایران و قدرت گرفتن شیعیان.
برخی از رسانه های عربی و اسرائیلی نیز پیش از کیهان تاکید کردند که کنفرانس آناپولیس به منظور مقابله با نفوذ ایران در خاور میانه بر گزار می شود. مساله ای که کاندولیزا رایس وزیر خارجه آمریکا نیز آن را پنهان نکرده است.
در همین حال برخی رهبران گروههای اسلامگرای فلسطینی و لبنانی، هدف از برگزاری کنفرانس آناپولیس را چیزی فراتر از مقابله با نفوذ ایران در خاورمیانه ذکر کرده و آن را به زمینه سازی برای تهاجم نظامی به ایران مربوط دانسته اند.
مشکل اما این است که کنفرانس آناپولیس تنها با حضور کشورهای مخالف دولت ایران برگزار نمی شود، بلکه شماری از کشورهای متحد ایران یا کشورهایی که ایران اصرار دارد آنها را متحد خود به شمار آورد، در کنفرانس شرکت خواهند کرد.
علاوه بر سوریه که مهم ترین متحد ایران است عراق، لبنان، پاکستان، اندونزی، عربستان و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و شمال آفریقا که ایران آنها را دوست خود معرفی می کند، و بخش هائی از سیاست خارجی و هم بازارگانی خارجی خود را بر همکاری با آنان بنا نهاده است، در کنفرانس شرکت می کنند، که خبر خوبی برای تهران نیست.
همچنین، روسیه، چین و آفریقای جنوبی، سه کشور بزرگی که ایران آنها را از جمله یاران خود می داند، در کنفرانس آناپولیس حضور می یابند و متهم کردن همه آنها به اینکه ابزار دست آمریکا و اسرائیل برای نادیده گرفتن حقوق فلسطینی‌ها شده اند، در حقیقت ناقض تصویری است که به طور رسمی در پرونده هسته ای، حکومت ایران در میان ایرانی ها تبلیغ می کند.
تا این جا تردیدی به جا نمی ماند که کنفرانس آناپولیس یک تصویر باقی می گذارد و چنان که احمد زیدآبادی کارشناس مسائل خارجی در بی بی سی نوشته “حضور گسترده کشورهای منطقه و جهان در کنفرانس آناپولیس و موضع گیری ایران در برابر آن، تحلیلی نشانه آشکاری از انزوای جمهوری اسلامی تلقی می شود” همان چیزی که که دولت ایران نسبت به آن حساسیت دارد.
کنفرانس نقیض
در سال 1991 که برای اولین بار کنفرانسی با حضور شوروی [به رهبری گورباچف] برای صلح خاورمیانه تشکیل شد جمهوری اسلامی با تشکیل یک کنفرانس مشابه سعی کرد آن را از ارزش بیندازد. کنفرانسی که سران برخی از جنبش های فلسطینی در آن شرکت کردند و در آن، مقابل یاسرعرفات جبهه گیری شد. تشکیل چنین کنفرانسی را سوریه به عهده گرفته بود که میزبان بیش تر این جنبش هاست، اما معاملاتی با آمریکا و اعزام معاون وزارت خارجه در آخرین روزها، عملا جایی برای موفقیت آن کنفرانس باقی نگذاشت.
به نظر می رسد که سوریه با حضور در کنفرانس صلح آناپولیس، گامی مهم را برای تغییر جهت خود در خاور میانه برداشته است، هر چند که گام‌های بعدی این کشور به نوع امتیازاتی که به آن تعلق خواهد گرفت، بستگی دارد.
ایران اما از نگاه آمریکا کشوری نبوده که دعوت از آن برای شرکت در کنفرانس صلح محلی از اعراب داشته باشد و ایران نیز با مخالفتهایش، عملا خود را در مقابل طیف وسیعی از کشورهای خواهان پایان یافتن مناقشه اسرائیل و فلسطینی ها قرار داده است.
آن چه وضعیت خاصی برای کنفرانس آناپولیس و ایران ایجاد کرده، تبلیغاتی است که قبل از برپائی کنفرانس علیه کشوری می شود که در آن شرکت ندارد و مخالفان جمهوری اسلامی از این کشور به عنوان عامل اصلی کشدار شدن تخاصم خاورمیانه یاد می کنند.
بر اساس گزارش ها، تنها حرکت عملی علیه کنفرانس، اجتماعی است که در غزه و سرزمین های اشغالی توسط گروه های نزدیک به حماس برپا شده و در آن سخنرانی هائی صورت گرفته است. اعراب ساکن اسرائیل با تشکیل این اجتماع بر حقوق اصلی فلسطینی ها از جمله حق بازگشت آوارگان، حاکمیت، قدس و حذف شهرک های یهودی نشین تاکید ورزیده اند.
گزارش شده که در این نشست عزمی بشاره از چهره های سرشناس فلسطینی و نماینده اعراب در کنیست، کنفرانس آناپولیس را تبلیغاتی برای بوش توصیف کرده و گفته دیدگاه بوش یا شارون هیچ فرقی ندارد و فقط به فکر نجات اسرائیل از فلسطینی ها است. وی همکاری اعراب را موجب نجات سیاست های بوش در منطقه دانسته و آن را محکوم کرده است.