برایان دانینگ
در سال های گذشته انفجار های متعددی در داخل ایران جان افراد بسیاری را گرفته است. گفته می شود این انفجارها و قتل ها از سوی سرویس های اطلاعاتی اسرائیل، عربستان سعودی و آمریکا و به منظور بازگشایی تاسیسات هسته ای ایران برای بازرسی جهانی صورت گرفته است.
در هفته های اخیر ایران اقدامات تروریستی متعددی انجام داده است: از اتهام قتل سفیر عربستان سعودی در واشنگتن تا اشغال کوتاه مدت سفارت بریتانیا در تهران که گفته می شود توسط سپاه پاسداران انجام شده است.
اقدامات خصمانه ای از این گونه گویای خشم فزاینده ایران، افزایش نفوذ سیاسی سپاه پاسداران و احتمال خصومت های منطقه ای بیشتر است.
علائمی که از ایران می رسد حاکی از آن است که این کشور در پی پاسخ هایی خشن تر از حمله موشکی حماس و حزب الله به شهر های اسرائیل است. این اقدامات شامل تشویق شیعیان در کشورهای خلیج فارس، حمله به پرسنل آمریکایی در منطقه، و ادامه بمباران اسرائیل است.
منطقه خلیج فارس جمعیت شیعه زیادی دارد که در کشورهایی با اکثریت سنی زندگی می کنند. شیعیان این کشورها از تبعیض در مورد استخدام و تحصیل و از مهاجرت سنی ها برای کاهش اهمیت نسبی شیعیان شکایت دارند. نمونه ای از این شکایت ها در بحرین مشاهده می شود که شدیدا از سوی حکومت این کشور سرکوب شد.
نارضایتی های مشابهی در مناطق شیعه نشین عربستان سعودی نیز به چشم می خورد. نهضت های حقوق مدنی که توسط این گروه ها بوجود آمده نظر سرویس های اطلاعاتی ایران را به خود جلب کرده است.
یمن، که نیمی از جمعیت آن شیعه است، در میانه راهی نامعلوم به سوی رئیس جمهوری جدید است. عربستان سعودی خواهان کناره گیری علی عبدالله صالح شده و این سوء ظن یمنی ها را تحریک کرده و آن ها را نسبت به نفوذ ایرانی ها مشتاق تر کرده است. این امر در یمن شمالی که هم مرز منطقه شیعه نشین عربستان سعودی است بیشتر به چشم می خورد.
ستیزه جویان هوتی در این منطقه به عملیاتی علیه نیروهای عربستان سعودی مشغول هستند. احتمال دارد ایران هوتی ها را به گسترش عملیات خود در خاک عربستان سعودی تشویق کند.
شیعیان مناطق شرقی عربستان سعودی نیز تظاهرات خودرا از سر گرفته اند. مشخص نیست که این کار با تشویق ایران صورت گرفته یا تحت تاثیر وقایع لیبی و مصر رشد کرده است. مقامات اطلاعاتی عربستان البته دست سپاه پاسداران را در این تظاهرات می بینند.
از طرف دیگر با حضور نیروهای آمریکا در افغانستان، ایران کمک محدودی، به شکل مواد منفجره و تعلیمات به نیروهای ستیزه جوی افغان ارائه می دهد. این کار ناشی از همفکری ایدئولوژیک یا منافع مرزی با این نیروها نیست. ایران میانه خوبی با طالبان ندارد و آن را جنبشی سنی تلقی می کند که هزاران شیعه و تعدادی از دیپلمات های ایرانی را کشته است.
در آخرین عملیات تروریستی در افغانستان، 58 افغان در بمب گذاری انتحاری روز سه شنبه در کابل هنگام مراسم عاشورا، جان خود را از دست دادند. در این انفجار حداقل 150 نفر مجروح شدند. انفجار دیگری در مزار شریف چهار تن از شیعیان را در مراسم عزاداری عاشورا کشت. مسئولیت این حمله را گروه پاکستانی لشکر جنگجوی العالمی بر عهده گرفته است. این گروه رابطه نزدیکی با طالبان دارد. ایران معمولا بر علیه طالبان اقدام کرده است، ولی برای تنبیه آمریکا و منحرف کردن آن از حمله به تاسیسات هسته ای خود، ممکن است از ستیزه جویان افغان حمایت کند. ایران می تواند سلاح های بیشتر و احتمالا موشک انداز های سیار، مانند موشک های استینگر که در اختیار مجاهدین است، برای ستیزه جویان فراهم آورد.
ایران می تواند به اعزام نیروی قدس به افغانستان برای نابود کردن پروژه های کمک، حمله به سربازان و نیروهای ائتلاف بین المللی در این کشور اقدام کند.
تنش در روابط آمریکا و پاکستان فرصتی برای دیپلماسی ایران در این منطقه است. ایران می تواند شرایط بهتری را در مبادلات نفت و گاز به پاکستان پیشنهاد کند. پاکستان نیز در عوض می تواند از حرکت ستون های نظامی نیروهای خارجی به سوی افغانستان بیشتر ممانعت کند.
حضور ناوگان دریایی آمریکا در خلیج فارس هم امکانات دیگری را در اختیار ایران می گذارد. ناوگان پنجم آمریکا که در بحرین مستقر است در تیر رس موشک های ایران قرار دارد.
گفته شده که مانور های پنتاگون در زمینه پاسخگویی به چنین حملاتی چندان موفق نبوده است. هر نوع درگیری، هرچند کوچک، در خلیج فارس قیمت نفت را بلافاصله بالا می برد. بسیاری از اقتصاد ها از این مساله زیان می بینند، ولی تهران از افزایش قیمت نفت خوشنود می شود.
تلاش های غیر دیپلماتیک برای آوردن فشار به ایران برای ترک برنامه هسته ای تا کنون موفقیتی نداشته است. این اقدامات که ظاهرا از کنترل خارج شده، خود می تواند به تلافی جویی ها و مخاصمات منطقه ای بیانجامد.
این تلاش ها همچنین باعث پیگیری دولت ایران برای ادامه برنامه هسته ای خود شده است.
این اقدامات همچنین باعث تحکیم نقش سپاه پاسداران در ساختار قدرت در ایران شده و آن را از یک حکومت دین سالار به یک دولت نظامی با بدنه ای از روحانیون که حامی آن هستند، تبدیل کرده است. بدیهی است نظامیان همواره راه حل های خشن را بر دیپلماسی ترجیح می دهند.
منبع: آسیا تایمز – 7 دسامبر 2011
