در اولین نشست کشورهای حامی عملیات نظامی علیه دولت اسلامی که روز چهارشنبه ۳ دسامبر در بروکسل برگزار شد، در حدود ۶۰ هیأت حضور داشتند. با این حال، یک غایب در این نشست که ازسوی ایالات متحده در مقر سازمان ناتو برگزار گردید وجود داشت: ایران.
جان کری، وزیر خارجه آمریکا، آنچه را که پنتاگون چند ساعت قبل از آن اعلام کرد بود را “نه تکذیب و نه تأیید” کرد: ایران طی روزهای اخیر چندین حمله هوایی را بوسیله جنگنده های اف-۴ علیه دولت اسلامی در شرق عراق، به ویژه در استان دیالا، انجام داده. آقای کری گفت که با این حال، چنین عملیاتی “درنهایت می تواند تأثیرات مثبت”ی داشته باشد. بیان این جملات به وضوح نشان دهنده آن است که وی نخواسته روابط اش با متحدان سنی حوزه خلیج فارس، به ویژه عربستان، یا نخست وزیر جدید عراق، حیدر العبدی، که به بروکسل آمده بود، تیره شود. نخست وزیر عراق به همراه یک مسؤول سنی و یک نماینده کرد در نشست بروکسل حاضر شد تا درخصوص بازسازی کشور و حمایت از ارتش کشورش طلب یاری کند.
آقای العبدی گفت حتی اگر شبکه الجزیره تصاویری را از استان دیالا منتشر کرده باشد، ولی از عملیات نیروهای ایرانی “مطلع نبوده”. وزیر خارجه آمریکا به نوبه خود گفت: “ما در عراق مأموریت های هوایی انجام می دهیم و در انجام آنها با دولت هماهنگ هستیم.”
ظاهراً ایران هیچ گونه ایرادی در مداخله نظامی خود علیه نیروهای سنی در عراق نمی بیند. برعکس، به تعریف و تمجید از خود می پردازد و اظهارات پنتاگون را تکذیب نمی کند. روز چهارشنبه سید مسعود جزایری، معاون فرمانده نیروهای مسلح جمهوری اسلامی، دراین خصوص گفت: “امروز مردم عراق علیه تروریست ها، نیروهای خارجی و نیروهای خودجوش مبارزه می کنند.” او جزئیات بیشتری درخصوص “نیروهای خودجوش” ارائه نداد. این جمله بندی مبهم می تواند اشاره ای به شبه نظامیان شیعه عراقی یا سپاه قدس باشد؛ سپاه قدس، به عنوان شاخه برون مرزی سپاه پاسداران، ازسوی سردار قاسم سلیمانی رهبری می شود که عنوان “قهرمان ملی” را یدک می کشد و هماهنگ کننده اصلی در نبرد علیه داعش است.
جنگنده های سوخو
سردار قاسم سلیمانی هزاران شبه نظامی شیعه را که در کنار ارتش عراق علیه جهادگرایان می جنگند، هدایت می کند. سردار جزایری برای از بین بردن شبهه همکاری میان تهران و واشنگتن در ادامه افزود: “جمهوری اسلامی ایران آمریکا را مسؤول مشکلات به وجود آمده در عراق و فعالیت های تروریستی داعش می داند.”
حکومت تهران در تبلیغات خود همواره به نقش تعیین کننده نظامیان ایرانی تأکید کرده و آن را نقطه مقابل ناکارآمدی ائتلافی می داند که ازسوی آمریکایی ها در نبرد علیه داعش ایجاد شده است. در ماه اکتبر، روزنامه های محافظه کار گزارش ها و تحلیل هایی طولانی از بازپس گرفتن شهرهای آمرلی [در ۱۵۰ کیلومتری شمال بغداد] یا جورف الشکر [در ۵۰ کیلومتری جنوب عراق] منتشر کردند. به نوشته رسانه های محافظه کار ایرانی، پیروزی “به لطف تلاش نیروهای ایرانی سپاه قدس” به دست آمده است. اگر امروز نظامیان ایرانی در عراق حضور دارند، بخاطر تقاضای سران بغداد است. ابراهیم الجعفری، وزیر خارجه عراق، در ماه اکتبر گفت: “ما هیچ هراسی از گفتن این موضوع نداریم که از همسایه خود، ایران، خواستیم که در نبرد علیه داعش به ما یاری برساند.”
مسعود برزانی، رهبر کردستان خودگردان در عراق و رهبر حزب دموکراتیک کردستان، باز هم فراتر رفت و درخصوص تهران گفت که “ایران اولین کشوری بود که برای پیکارجویان کرد تسلیحات فرستاد”. این اظهارنظر که در ماه اوت در شهر اربیل طی یک کنفرانس مطبوعاتی در حضور وزیر خارجه ایران، محمد جواد ظریف، بیان شد، ازسوی رییس دیپلماسی ایران مورد تکذیب قرار نگرفت. وی حتی ابراز خشنودی کرد که “ایران برخلاف غربی ها که وعده می دهند ولی کاری از پیش نمی برند، به تعهدات خود عمل کرده”. تهران همچنین جنگنده های سوخو برای عراق تأمین کرده و احتمالاً خلبانان این جنگنده ها نیز به محل اعزام شده اند.
تعهدات ایران در عراق به مبارزه علیه دولت اسلامی محدود نمی شود. تهران از زمان سرنگونی صدام حسین در سال ۲۰۰۳، همواره مهره های خود را به کشور همسایه عرب خود گسیل داشته، بدون اینکه منتظر خروج نیروهای آمریکایی در سال ۲۰۱۱ بنشیند. مقابله با جهادگرایان سنی در عراق آنچنان برای ایران مهم و اساسی است که حکومت این کشور می خواهد به هر قیمت ممکن از سرایت این خطر به قلمروی خود، که اقلیت های عرب و سنی در آنها زندگی می کنند، جلوگیری کند. بخش بزرگی از ایرانیان نیز با یادآوری هشت سال جنگ ایران و عراق همین نگرانی را دارند.
روسیه، دومین غایب بزرگ در ائتلاف
نشست بروکسل با بیانیه ای به اتفاق آرا به پایان رسید که طی آن اعلام شد “پیروزی قطعی است، ولی بی شک سال ها به طول خواهد انجامید”، ولی به واقع پایان آن بیش از آنکه به یک استراتژی روشن ختم شود، به بیان برخی سؤالات منتهی شد. یک منبع اروپایی که نخواست نامش ذکر شود دراین خصوص گفت: “درواقع ۶۰ نفر به تنهایی در مورد لزوم مبارزه علیه تروریسم صحبت کردند و هر کس نظر خود را داد.”
با این حال، علی رغم تمایل اسپانیا و چند کشور دیگر دایر بر حمله زمینی در عراق توسط ارتش متعارف و در سوریه توسط ارتش آزاد سوریه، اکثریت شرکت کنندگان همچنان با ایده مداخله نظامی زمینی در خاک عراق مخالف بودند. البته گزینه حمله زمینی توسط ارتش آزاد سوریه چندان طرفدار نداشت، بلکه با تردید بسیاری توأم بود و درنهایت نیز تأکید واشنگتن بر لزوم کناره گیری رییس جمهور سوریه را به دنبال داشت.
نشست بروکسل جدا از جنبه نظامی، به لزوم مقابله با ترویج افراط گرایی، شناسایی و پیگرد جهادگرایان خارجی، کنترل فزاینده بر مرزها و مسایل دیگر نیز پرداخت. شرکت کنندگان خاطرنشان کردند که هیچ اتفاق تعیین کننده ای بدون مداخله دیگر غایب بزرگ این نشست، یعنی روسیه، در منطقه روی نخواهد داد.
لوموند، ۵ دسامبر
