“شکوه انصراف”؛ این عنوانی است که حامیان محمدرضا عارف برای بزرگداشت سالگرد انصراف وی از نامزدی ریاست جمهوری سال گذشته انتخاب کرده‌اند. وبسایت امید که ارگان غیر رسمی حامیان عارف است، با بزرگداشت این انصراف، مدعی است که “برای نخستین بار فضیلت گذشت و ایثار در عرصه سیاست” ایران به نمایش گذاشته شد و حاصل “ایثار” عارف را برگزاری انتخاباتی “آبرومند، پرشور و جذاب” دانسته است.
از انتخابات ۸۸ تا انتخابات ۹۲
محمدرضا عارف که ۲۹ خرداد ماه ۸۸ در نمازجمعه معروف آیت‌الله خامنه‌ای ـ-همان جایی که فرمان سرکوب اعتراضات صادر شد-ـ در ردیف دوم نشسته بود و معاون اول دولت دوم اصلاحات بود، در آن روزها به جای همراهی با سید محمد خاتمی و سایر اصلاح‌طلبان، ترجیح داد در جمع افرادی مانند احمد خاتمی و سعید مرتضوی بنشیند. اما چهار سال بعد و در آستانه انتخاباتی دیگر، او کاندیدای اصلاح‌طلبان شده بود تا بتواند آرای معترضان را بار دیگر به صندوق‌های رای متمایل کند.
او که بروز تقلب در انتخابات ۸۸ را زیر سئوال برده و معتقد بود باید حوادث سال ۸۸ را پشت سر گذاشت، در روزهای انتخابات از لزوم حفظ حرمت موسوی و کروبی و هاشمی سخن گفت و با نام بردن از موسوی در برنامه تلویزیونی خبرساز شد.
عارف در نظرسنجی‌های اینترنتی انجام شده در آن دوران، هیچ گاه صدرنشین بود اما در برخی سایت‌ها جزو صدرنشینان بود. او و حامیانش در اظهارنظرهای متعدد، چه قبل و بعد از انتخابات، از شانس بالای پیروزی سخن گفته‌اند. از جمله عارف به ویژه‌نامه نوروزی سال ۹۳ هفته‌نامه مثلث گفت: “در شرایط برد قرار داشتم که کنار رفتم.” او توضیح داد: “ قبل از همایش بزرگ سالن حجاب تهران که آخرین نشست انتخاباتی ام بود یکی از دوستان در یکی از نهادها نظرسنجی همراه تحلیلی به من ارائه کرد که نتیجه این بود که من احتمالا رای اول را دارم.خوشحالم که در آن فضا و با آگاهی از احتمال بالای پیروز شدن تصمیم به کناره گیری در جهت منافع مردم گرفتم.”
در روزهای نخست پس از انتخابات از عارف به عنوان گزینه معاون اولی کابینه روحانی نام برده می‌شد اما در اظهارات هر دو نفر نوعی بی‌میلی به این انتخاب دیده می‌شد. در نهایت هم روحانی دو وزارتخانه را به عارف پیشنهاد کرد و جواب رد شنید.
عارف در یک سال گذشته سعی کرده پرچمدار قرائتی از اصلاح‌طلبی باشد که بین او و طرفداران “اعتدال” فرق و مرز قائل است، هرچند بر رفاقت و همکاری با دولت تاکید می‌کند. گمانه‌زنی‌های بسیاری در مورد برنامه‌ریزی او برای حضور در انتخابات مجلس و به دست آوردن ریاست مجلس عنوان می‌شود. عارف و همراهانش همچون خاتمی در دوران پس از ریاست‌جمهوری، نهادسازی را در دستور کار گذاشته و بنیاد امید ایرانیان را تشکیل داده اند و برای گسترش آن می‌کوشند.
او در یکی از گردهمایی‌های این بنیاد در اردیبهشت ماه گذشته خبر داد که جریان متبوعش در انتخابات مجلس آینده با پرچم یک حزب شرکت نمی‌کند و تاکید کرد که موضع رسمی و جدی ما حمایت از دولت روحانی است.
اما موعد انتخابات ریاست مجلس برای عارف، سخت‌تر از انتخابات ریاست جمهوری خواهد بود چرا که او هنگام توقیف روزنامه بهار، جمعی از اصلاح‌طلبان و روزنامه‌نگاران را از خود رنجانده است. روزنامه بهار ارگان مطبوعاتی ستاد انتخاباتی عارف بود و از جمله انصراف او با ادبیاتی حماسی از سوی این روزنامه مورد تقدیر و حمایت قرار گرفته بود. با این حال وقتی در آبان ماه سال ۹۲ این روزنامه به دلیل انتشار یک مقاله جنجالی در آستانه توقیف قرار گرفت، اطرافیان عارف هرگونه ارتباط و انتساب این روزنامه به نامزد منصرف انتخابات را تکذیب کرده و ضمن انتقاد از انتشار این مقاله، بهار را صرفا یک روزنامه حامی خوانده بودند.
انصرافی که به قصد ائتلاف نبود
نامه انصراف محمدرضا عارف نیمه شب بیستم خرداد ۱۳۹۲ نوشته و در روز ۲۱ خرداد رسانه‌ای شد. معاون اول دولت دوم اصلاحات در آن نامه نوشته بود: “غروب دوشنبه بیستم خرداد ماه، مرقومه‌ای از جناب آقای سید محمد خاتمی دریافت نمودم. ایشان طی این نامه در مقام رهبری اصلاحات، ادامه حضورم را در صحنه انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری به مصلحت ندانسته‌اند.”
تا پایان این نامه، به نام حسن روحانی و یا قصدی برای ائتلاف اشاره‌ای نشده بود اما بلافاصله سید محمد خاتمی از حسن روحانی اعلام حمایت کرد. این در حالی بود که تا ساعاتی پیش از انتشار نامه انصراف عارف که رسانه‌ها خبر از قطعی شدن آن می‌دادند، شخص عارف و اعضای ستادش این موضوع را تکذیب کرده بودند. حتی جعفر توفیقی، رییس ستاد انتخاباتی عارف، انتشار خبر کناره‌گیری عارف را “بی‌اخلاقی رسانه‌ای و انتخاباتی” توصیف کرده بود.
به هرحال عارف انصراف خود را اعلام کرد و پس از آن انتظار می‌رفت بر روی ائتلاف با روحانی، تبلیغات زیادی صورت بگیرد، اما چنین نشد. حتی سید حسن رسولی، سخنگوی ستاد انتخاباتی محمدرضا عارف تاکید کرد که “عارف فقط انصراف داده و به نفع کسی کنار نرفته است.” او در پاسخ به این سؤال که تکلیف ستادهای عارف چه می‌شود و آیا این ستادها از روحانی حمایت خواهند کرد، در تکذیبی تلویحی گفت: “وقتی کاندیدایی انصراف می‌دهد، طبیعتاً ستادهایش منحل می‌شود.”
پاسخ رسولی در پاسخ به این سؤال که “آقای عارف هم تصمیمی بر این کار ندارند که ستادها را به آقای روحانی اختصاص دهند؟” روشن‌تر و صریح‌تر بود: “آقای دکتر عارف برنامه‌ای برای این کار ندارد و چیزی هم دراین‌باره نگفته است.”
او همچنین خاطرنشان کرد که اعضای ستاد عارف در شهرستان‌ها بنا به تصمیم فردی خود، کاندیدای مورد حمایتشان را انتخاب خواهند کرد.
موضع‌گیری مشابه دیگر از آن رییس ستاد هماهنگی جبهه اصلاحات در شورای شهر بود که توضیح داد: “آقای خاتمی نامه‌ای را نوشتند و مصالح کشور را برای عارف توضیح دادند. بنابراین اینکه مشاورین تصمیم‌گیری کردند که عارف از صحنه انتخابات کنار برود، درست نیست. ایشان خودشان بر اساس مصلحت‌سنجی آقای خاتمی و مجموعه نظرات دوستان و به دلیل حفظ فضای وحدت به این جمع‌بندی رسیدند که به نفع مجموعه اصلاحات و کشور انصراف دهند”
محسن رهامی با تاکید بر اینکه “ما یک کاندیدای اصلاح طلب بیشتر نداشتیم”، گفت: “آقای عارف بدون حمایت رسمی اصلاح طلبان و آقای خاتمی توانست به خوبی از اصلاحات دفاع کند و با ایجاد یک حرکت خوب در سطح کشور رای خوبی را برای مجموعه کسب کند. او از سوی دیگر پایبندی‌اش را نیز به اخلاق مداری ثابت کرد.”
فردای رسانه‌ای شدن انصراف، خبرگزاری ایسنا “بیانیه مشترک ستاد انتخاباتی عارف و روحانی” را منتشر کرد که می‌توانست پایان بخش همه تردیدها باشد. در این بیانیه ضمن تقدیر از “اقدام ایثارگرانه و اخلاقی جناب آقای دکتر عارف” آمده بود: “مشارکت توده‌های مردمی و حمایت آحاد ملت شریف ایران در ادامه این مسیر سرنوشت‌ساز بایسته است. این اقدامات تنها زمانی به نتیجه نهایی خواهد رسید که هر ایرانی به موقع خود در خلق حماسه سیاسی در روز ۲۴ خرداد ماه با رای به نامزد واحد اصلاح‌طلبان و نیروهای تحول‌خواه و اعتدال‌گر نقش موثر ایفا کرده و برگ‌های رای خود را به نام جناب آقای دکتر حسن روحانی به صندوق‌های اخذ رای بیندازند.”
اما دفتر عارف این بیانیه را تکذیب و در متنی که برای رسانه‌ها ارسال کرد، نوشت: “انتشار هرگونه بیانیه‌ای با مضمون عضو ستاد دکتر عارف فاقد وجاهت قانونی است و بار دیگر تاکید می‌شود ستادهای انتخاباتی دکتر محمدرضا عارف تعطیل شده است و هرگونه اطلاعیه‌ای با مضمون ستاد انتخاباتی ایشان فاقد اعتبار است.”
یک روز مانده به برگزاری انتخابات هم علیرضا خامسیان، مسئول روابط عمومی دفتر محمدرضا عارف در گفت‌وگو با روز تاکید کرد: “دکتر عارف ائتلاف نکرده، بلکه انصراف داده است.” او حتی عنوان کرد که توصیه‌ای به اعضای ستاد و حامیان عارف نشده تا در ادامه انتخابات به سوی کاندیدای دیگری متمایل شوند.
