دن مورفی
پس از گزارش سازمان امنیت ایالات متحده مبنی بر توقف احتمالی برنامه تسلیحات هسته ای ایران در چهارسال قبل، این کشور به طور غیر مترقبه با استقبال گرم اعراب منطقه روبرو شده است. همسایگان عرب ایران، همگی متحدان نزدیک ایالات متحده محسوب می شوند.
بازیگران منطقه بخصوص در تلاش برای برخورد دیپلماتیک با ایران هستند و به اعتقاد تحلیلگران، رضایت حسابگرانه آمریکایی ها را هم برای این کار، جلب کرده اند.
مصر به عنوان تنها کشور عرب که روابط کامل سیاسی با ایران ندارد، هفته جاری یک نماینده بلند پایه را برای اولین بار پس از انقلاب سال 1979 به تهران اعزام کرد. روسیه گفت کار بر روی نیروگاه هسته ای غیر نظامی ایران را از سر می گیرد.
از سوی دیگر، دعوت امیر قطر از محمود احمدی نژاد برای حضور و سخنرانی در نشست شورای همکاری خلیج فارس در اوایل ماه جاری، در نوع خود برای اولین بار اتفاق افتاد. ایران نیز اعلام کرد که عربستان از آقای احمدی نژاد برای شرکت در مراسم حج در مکه دعوت به عمل آمده است. این رویداد برای اولین بار پس از انقلاب سال 1979 روی می دهد، گرچه احمدی نژاد برای بار چهارم است که به حج می رود.
عماد جاد، یک کارشناس سیاست منطقه ای در مرکز تحقیقات الاهرام در قاهره که وابسته به دولت مصر است، می گوید قطر نمی توانسته بدون تفاهم با آمریکایی ها دست به دعوت احمدی نژاد برای حضور در نشست شورای همکاری خلیج فارس بزند. “فکر نمی کنم مصر هم دیپلماتی را به ایران بفرستد، بدون آنکه چراغ سبزی به آنها نشان داده شده باشد.همه این ها جزیی از یک استراتژی است و من فکر می کنم این استراتژی آمریکایی است که ضمن متوقف نگه داشتن برنامه هسته ای، شرایط را دوستانه تر کند.“
استراتژی که در حال حاضر به کار گرفته شده، شباهت بسیار به خط مشی دارد که قبل از تصمیم آمریکایی ها برای حمله به عراق دنبال می شد و بازهای ایالات متحده آنرا شکست خورده می دانستند.
در آن زمان طرفداران اشغال عراق با اعلام اینکه عراق زیر فرمان صدام حسین و در واکنش به تحریم های سازمان ملل در حال تهیه سلاح های کشتار جمعی است، سیاست مدارا را ناکارآمد دانستند. در حالیکه بعدها معلوم شد صدام چنین سلاحهایی نداشته. تحلیگرانی نظیر آقای گاد به این نکته می رسند که اشغال عراق از سوی ایالات متحده، مقدمه تغییرات در ایران بوده است.
او می گوید: “تصمیم ایران (برای توقف برنامه تسلیحاتی) در پاییز 2003 گرفته شده… یعنی حداقل شش ماه بعد از اشغال عراق. پس مساله در اینجا تحریم ها نیست بلکه اشغال است. اگر دولت بوش به این نتیجه می رسید که ایران برنامه تسلیحات هسته ای را ازسرگرفته، سیاست آنها دوباره تغییر می کرد.“
در واقع، علی رغم همه دلگرمی هایی که به برآوردهای موجود در گزارش سازمان امنیت ملی ایالات متحده گره خورده، نگرانی ها همچنان باقی است. ایالات متحده برای تصویب تحریم های جدید علیه ایران فشار بیشتری وارد می کند، وزیر امورخارجه آمریکا روز چهارشنبه در مصاحبه با آسوشیتد پرس از ایران به عنوان یک “خطر” نام برد و همه این ها از حمایت فرانسه و آلمان هم برخوردار است.
نیکلای سارکوزی، رییس جمهور فرانسه روز پنجشنبه گفت: “علیرغم شواهد جدید، همه در مورد این حقیقت متفق القول هستند که رهبران ایران تمایل به در اختیار داشتن سلاح هسته ای دارند.” او اضافه کرد: “چرا ما باید از تحریم ها چشم پوشی کنیم… چیزی که جلوی ایران را تا حالا گرفته، تحریم ها و سخت گیری ها است.”
حتی بعضی از اعضای برجسته بازهای آمریکا می گویند اعمال تحریم ها بهترین شیوه مهاراست. دیوید فرام، نویسنده اسبق متن های سخنرانی بوش که به ابداع عبارت “محور شرارت” معروف است، هفته جاری در روزنامه کانادا نشنال پست نوشت برآوردهای سازمان امنیت ملی یک “حقیقت سیاسی بنیادی است که از نظر سیاسی حمله به تاسیسات هسته ای را برای دولت بوش غیر ممکن ساخته است.“
او گفت: “هدف غرب باید بر ایجاد فاصله میان رژیم و مردم ناراضی این کشور باشد، همانطور که دولت ریگان در دهه 1980 کشورهای کمونیست اروپای شرقی را منزوی و بی اعتبار ساخت.“
یک دیپلمات غربی در قاهره، که نخواست نامش فاش شود، گفت یکی از دلایل رفتار عربستان سعودی و مصر، ایجاد فضای لازم بری مانور دادن اصلاح طلبان ایرانی است. او گفت هدف تغییر موضع این کشورها آن است که به ایران نشان دهند به ازای همکاری بر سر مساله هسته ای، فوایدی وجود دارد. ضمناً شرایطی را به وجود آورند که به اصلاح طلبان ایرانی در داخل، انگ عوامل قدرت خارجی زده نشود.
این دیپلمات گفت: “حالا برای مدتی اوضاع با تهدیدات دیپلماتیک کمتری روبرو خواهد بود. و این تا زمانی است که احمدی نژاد دست به اقدام تحریک آمیز جدیدی نزند.“
خبرگزاری دولتی ایران نیز دیدار روز چهارشنبه میان حسین دیرار، معاون وزیر خارجه مصر، و منوچهر متکی، وزیر امورخارجه ایران، را سازنده اعلام کرد. احمدی نژاد خواستار عادی سازی سریع روابط شد و به خبرنگاران گفت “من حاضرم به مصر بروم.“
هنوز مدت زیادی از آخرین تلاش نافرجام ایران و مصر برای از سرگیری روابط در چهار سال پیش نمی گذرد. مصر بعد از انقلاب سال 1979 به شاه سابق ایران پناه داد. انور سادات، رییس جمهور وقت مصر که پذیرای شاه شد و با اسراییل هم صلح کرد، در سال 1981 ترور شد و دولت ایران نام یکی از خیابان های تهران را به افتخار عامل ترور آقای سادات، خالد اسلامبولی، نامگذاری کرد.
مصر تغییر نام این خیابان را به عنوان پیش شرط از سرگیری روابط اعلام کرده است. ایران هم در آن زمان موافقت کرد اما احمدی نژاد به عنوان شهردار وقت ایران، هرگز این کار را انجام نداد.
منبع: کریستین ساینس مانیتور – 14 دسامبر