آرش معتمد
تعطیلات نیمه شعبان در حالی به انتها رسید که طرح دولت برای اعطای بنزین سهمیه سفر بی سرانجام ماند و خانواده هایی که با خودروی شخصی به مناطق مختلف کشورسفر کرده بودند، هیچ نشانی از بنزین مازاد تحت عنوان بنزین سفر ندیدند.
آغاز ماجرا؛ سازمان گردشگری
بر اساس گزارش های منتشره، به دنبال اجرای طرح سهمیه بندی بنزین، تعداد سفرهای زیارتی به مشهد نزدیک به 40 درصد کاهش یافته است. این شهر هر ساله در تابستان پذیرای میلیون ها مسافر و زائر است ولی اینک مقامات محلی می گویند با ادامه وضع موجود، تعداد مسافران کاهش زیادی خواهد داشت.
شهرهای شمالی نیز که در تابستان میزبان تعداد زیادی مسافر از سراسر ایران است با کاهش چشمگیر مسافر مواجه شده اند. به همین علت بر اساس گزارش های مختلف، بخش زیادی از ظرفیت واحدهای اقامتی و گردشگری این منطقه خالی مانده است.
شهرهای دیگر نظیر اصفهان و شیراز نیز وضعیت مشابهی دارند و گزارش هانشان می دهد تعداد مسافران این شهرها نیز نسبت به سال قبل بین 20 تا 30 درصد کاهش داشته است.
کاهش چشمگیر سفرهای تابستانی به دلیل سهمیه بندی بنزین و از رونق افتادن کسب و کار در مناطق گردشگر پذیر که خسارات فراوانی به استانهای توریستی کشور وارد آورد، سبب شد تا اسفندیار رحیم مشائی، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از طرحی خبر دهد که به موجب آن دولت بنزین ویژه سفر را برای بیشتر شدن سفرهای تابستانی در اختیار مردم و خودروها قرار می دهد.
در همین راستا سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به مردم توصیه کرد با خیال راحت به سفر بروند زیرا این سازمان در تلاش است تا با امضای تفاهم نامه ای با وزارت نفت، “سهمیه بنزین سفر” رابرای کسانی که قصد سفر دارند در نظر بگیرد.
اسفندیار رحیم‌مشایی در همین ارتباط و در حاشیه جلسه هیأت دولت به خبرنگاران گفت: “مردم نگران این هستند که برای سفرهای خود بنزین کم بیاورند، اما دولت آمادگی دارد که سهمیه خاصی را برای سفرهای مردم اختصاص دهد.”
رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری سپس بااشاره به اینکه بزودی طرحی برای استفاده مردم از تعطیلات تابستانی باتوجه به سهمیه‌بندی بنزین به دولت ارایه خواهیم داد، گفت: “ستاد تبصره ۱۳ اختصاص سهیمه بنزین برای سفر را در دستور کار دارد و از ایده‌های مختلف که برای این منظور در دست بررسی است ایده عملی تر و اجرایی تر، انتخاب و اعلام خواهد شد.”
مشایی تصریح کرد: “دولت برای اختصاص سهمیه بنزین برای سفر آمادگی دارد اما اختصاص این سهمیه از نظر اجرا پیچیدگی‌هایی دارد، زیرا ممکن است احتیاط مصرف‌کنندگان موجب شود که این سهمیه برای سفر مصرف نشود و ازسوی دیگر در سیاست کاهش مصرف هم اثر سوء داشته باشد.”
بی خبری دست اندرکاران
اظهارات رحیم مشائی اما در حالی عنوان شد که دست اندرکاران مساله بنزین در ایران از آن اظهار بی اطلاعی می کردند و طرح فوق را طرحی غیر کارشناسی می دانستند.
سید ناصر سجادی نخستین فردی بود که موضع گیری کرد. مدیر برنامه ریزی شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی کشور در مورد اختصاص سهمیه بنزین ویژه سفر گفت: “به طور کلی امکان اجرای طرح اختصاص سهمیه بنزین سفر وجود ندارد.”
سید ناصر سجادی با رد خبر اختصاص سهمیه بنزین سفر افزود: “هیچ برنامه خاصی از سوی دولت یا ستاد تبصره 13 برای پرداخت سهمیه بنزین ویژه سفر به ما اعلام نشده است.”
وی یادآوری کرد: “این کار ناشدنی است، زیرا نمی توان کسانی را که سفر می کنند، از گروه دارندگان خودرو جدا کنیم و به آنها سهمیه خاصی اختصاص دهیم.”
سجادی ادامه داد: “این کار در صورتی قابل اجراست که به همه اعلام شود که مثلا سهمیه ای اضافه برای سفر پرداخت می شود یا به گروه خاصی که در سیستم تعریف شده است، مانند تاکسی ها، آمبولانس ها و دیگر گروه ها سهمیه بیشتری داده شود؛ در غیر این صورت نمی توان بخشی از یک گروه را جدا کرد.”
مدیر سامانه کارت هوشمند سوخت تاکید کرد: “پرداخت سهمیه 6 ماهه به صورت یک جا به این دلیل بود تا با توجه به پرمصرف بودن تابستان و کم مصرف بودن پاییز، مردم بتوانند میزان مصرف بنزین خود را مدیریت کنند و به سفر بروند.”
رئیس کمیسیون انرژی مجلس نیز در این خصوص در گفت و گو با میراث خبر در واکنش به اظهارات رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مبنی بر اینکه خبر سهمیه سفر به زودی اعلام میشود گفت: “اطلاعی از منبع خبری آقای مشائی ندارم اما تاکنون در کمیسیون انرژی با وجود جلسات مکرری که با رئیس کمیته تبصره ۱۳ گذاشته شده چنین مطلبی عنوان نشده است.”
کمال دانشیار اشاره کرد که پیش از این هم در تاریخ ۱۶ مرداد مشایی رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وعده داده بود که هفته بعد آن یعنی در تعطیلات مجلس بنزین سفر اعلام میشود. رئیس کمیسیون انرژی تاکید کرد: “دولت به طور یقین پیش از اعلام این سهمیه مجلس را در جریان قرار میدهد. علاوه بر این شنیده میشود که هنوز دولت به ساز و کار و نحوه ارائه بنزین سفر دست نیافته و این پیش فرض که مردم بنزین بگیرند ولی برای سفر استفاده نکنند سبب شده بنزین سفر ارائه نشود.”
دانشیار همچنین ابراز نگرانی کرد که تعلل بیش از این در ارائه بنزین سفر سبب شود مردم نتوانند برای سفرهای تابستانی برنامه ریزی کنند.
کارشناسان چه می گویند؟
دکتر پرویز ارشادی، کارشناس گردشگری و استاد دانشگاه، طرح اخیر سازمان گردشگری مبنی بر تعیین سهمیه بنزین با عنوان سهمیه سفر را غیرکارشناسی می داند و می گوید: “بی‌تردید، سهمیه سفر، توسط مردم، موجب افزایش سفر در میان آنان نمی‌شود، بلکه دوباره منجر به اوج‌گیری سفرهای زائد توسط آنان خواهد شد.”
به گزارش همشهری وی از نبود سازوکار در این طرح یاد کرده و افزوده است: “این طرح ضامن اجرایی نداشته و حتی اگر دولت با این طرح موافقت کند، احتمال موفقیت آن بسیار پایین است.”
از سوی دیگر، دکتر المیرا الیاتی، کارشناس توسعه پایدار و گردشگری نیز در این زمینه می گوید: “فرایند سفر در ایران موضوعی پیچیده است. هرگز نمی‌توان گفت دو برابر شدن سهمیه بنزین در فصل تابستان به دو برابر شدن ظرفیت اشغال هتل‌ها در این فصل منجر خواهد شد. محتمل‌تر این است که اتفاقا آن بخش از این سهمیه اضافی که صرف مسافرت میشود، در غیرمفیدترین بخش آن یعنی مسافرت‌های خانوادگی به قصد اقامت در ویلاهای خصوصی استفاده شود.”
وی افزود: “اگرچه همچنان این تردید جدی وجود دارد که مردم سهمیه اضافی را صرفا برای رفت و آمد روزمره خود مصرف‌کنند و فقط تعداد محدودی با این سهمیه به مسافرت بروند.”
او در ادامه گفت: “به‌جای اجرای چنین طرح پیچیده و دشواری شاید مناسب‌تر باشد دولت درصد متناسبی از سود سهمیه‌بندی بنزین را صرف توسعه زیرساخت‌های گردشگری کند.”
مسافران بی بنزین
تعطیلات نیمه شعبان اما آغاز شد و مردم هنوز نمی دانستند که نهایتا تصمیم دولت در مورد اعطای سهمیه 100 لیتری ویژه سفر به کجا کشیده است. اما درست یک روز پس از شروع تعطیلات، شبکه اول سیمای جمهوری اسلامی ایران در بخش خبری ساعت 21 خود از اجرائی شدن این طرح خبر داد.
شیوه کار بر اساس آنچه از سوی ستاد تبصره 13 اعلام شد بدین شکل بود که به ازای هر 100 کیلومتر حرکت یک خودرو به میزان 10 لیتر بنزین به سهمیه خودروی فوق افزوده خواهد شد. بر این اساس اگر خودرویی مثلا در شهر تهران اقدام به سوخت گیری و در شهر قزوین مجددا برای سوخت گیری به جایگاه عرضه سوخت مراجعه می کرد، بر اساس دستورالعمل دولت به ازای هر 100 کیلومتر، 10 لیتر به سهمیه بنزین وی اضافه می شد.
اما پس از گذشت مدت زمانی از اعلام این موضوع و زمانی که مردم متوجه شدند طرحی که اعلام شده به دور از حقیقت است، مجددا اعلام شد سهمیه مازاد صرفا توسط جایگاه هایی داده می شود که از پیش مشخص شده اند. نتیجه اینکه آنهایی که به اتکای استفاده از بنزین سفر راهی مسافرت شده بودند از بنزین اضافه نصیبی نبردند.
100 لیتر به همه!
پس از گذشت تعطیلات و در حالی که طرح اعطای بنزین سفر همچنان به عنوان بحث اصلی محافل خبری مطرح بود، دولت تصمیم نهائی را دراین خصوص ابلاغ کرد و سرپرست وزارت نفت از موافقت کارگروه ویژه نمایندگان رئیس جمهوری با اختصاص ۱۰۰ لیتر سهمیه بنزین ویژه سفر و تسهیل تردد خانواده ها در ایام بازگشایی مدارس به تمامی خودروها در مهرماه خبر داد.
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از اداره کل روابط عمومی وزارت نفت، غلامحسین نوذری با اشاره به همکاری خوب مردم در اجرای طرح سهمیه بندی بنزین گفت: “برخی هموطنان برای انجام مسافرت های تابستانی بخشی از سهمیه خود را پیشاپیش مصرف کرده اند و اکنون با توجه به افزایش ترددها در آغاز سال تحصیلی برای تامین بنزین خود نگرانی داشتند.”
سرپرست وزارت نفت با تاکید بر توجه خاص دولت به رفع و به حداقل رساندن مشکلات سهمیه بندی بنزین برای مردم خاطر نشان کرد: “با توجه به افزایش سفرها در روزهای پایان تابستان و با در نظر گرفتن بازگشایی مدارس در مهرماه که افزایش رفت و آمد خانواده ها را در پی خواهد داشت، با توجه به اهمیت مسائل آموزشی و فرهنگی، کارگروه نمایندگان ویژه رئیس جمهوری به این موضوع توجه ویژه ای نشان داد.”
وی همچنین تصریح کرد: “نگاه دولت به صنعت گردشگری، حمایتی است و اختصاص سهمیه ویژه موجب تامین بنزین سفر هموطنان و رونق صنعت گردشگری نیز خواهد شد.”