در حالی که آیت‌الله خامنه‌ای، پیش از این به صراحت هرگونه مذاکره با آمریکا را رد کرده و توافق های هسته ای را هم غیرممکن اعلام کرده بود، به طور ناگهانی و به دنبال اجلاس آلماتی لحن رسانه های تندرو وابسته به بیت رهبری تغییر یافته و مقاماتی مانند وزیر خارجه و رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاسی خارجی مجلس هم مذاکره با آمریکا را امکان‌پذیر و بلکه تفاهم را لازم دانستاند. سایت رجانیوز نیز چنین گفت‌وگویی را در “شرایط منطقی” ممکن دانست.
نوشته های روزنامه های اول هفته نشان می دهد که ترس دولتمردان به ارجاع پرونده ایران از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی به شورای امنیت و هشدارهای روسیه و چین از جمله عواملی است که خرجشی در سیاست خارجی و تغییری در برنامه تبلیغاتی حکومت پدید آمده است.
همزمان با تشکیل اجلاس الماتی هم نشریاتی مانند کیهان و جوان در مقالات تند خود خواستار خروج ایران از گفتگوها با پنج به اضافه یک شده و آن را به تبع گفته های پیشین رهبر مشت آهنین در دستکش مخلمین خواندند اما چند روز پس از مذاکره جمهوری اسلامی با اعضای گروه ۱+۵ بر سر برنامه هسته‌ای ایران، علی‌اکبر صالحی، وزیر خارجه، گفت که اعلام آمادگی اخیر مقامات آمریکا برای مذاکره با ایران، “با گذشته فرق دارد” و “اگر ثابت شود که آنها صادقانه عمل می‌کنند، ایران مذاکره با آن کشور را بررسی خواهد کرد”.
صالحی اضافه کرده: “این اواخر آمریکایی‌ها برای گفت‌وگو اعلام آمادگی کرده‌اند که شدت و گستردگی آن با گذشته فرق دارد”.
وی اشاره‌ای نیز به سخنان رهبر جمهوری اسلامی داشته است: “همانطور که رهبر انقلاب فرمودند، هر زمان این نیت آنها احراز شود و صادقانه باشند و قصد تکرار رفتارهای پیشین را نداشته باشند، موضوع را بررسی خواهیم کرد”.
بسیاری از اصول‌گرایان تاکنون بارها گفته‌اند که تنها رهبرجمهوری اسلامی صلاحیت و قدرت ایران را دارد که پیرامون نوع و نحوه رابطه یا مذاکره میان ایران با آمریکا تصمیم‌گیری کند.
جو بایدن، معاون باراک اوباما، ماه پیش گفته بود که هر زمان آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، به طور جدی در پی مذاکره باشد، این کشور آمادگی گفت‌وگو با ایران را دارد: “از آغاز روشن کرده ایم که هر زمانی رهبر ایران جدی باشد، ما آماده ایم تا به صورت دو جانبه با رهبران ایران وارد مذاکره شویم، ما این کار را پنهانی انجام نخواهیم داد و در صورت وقوع چنین مذاکراتی شرکای خود را در جریان خواهیم گذاشت”.
رهبر جمهوری اسلامی اما در پاسخ به سخنان بایدن از مواردی چون “بی‌منطق بودن دولت آمریکا، تبلیغاتی بودن ادعای مذاکره با ایران، دروغ بودن ادعای برداشتن تحریم‌ها در صورت مذاکره و همچنین قبول مذاکره در عرف آمریکا به معنای پذیرفتن حرف آمریکایی‌ها است” را از جمله دلایل عدم مذاکره با آمریکا دانسته و گفته بود که مذاکره با آمریکا تنها “تحت شرایط منطقی” امکان‌پذیر دانسته بود. شرایطی که از نظر وی شامل این موارد می‌شد: “دست برداشتن آمریکایی‌ها از شرارت و زورگویی، منطقی بودن در حرف و عمل، احترام به ملت ایران، آتش افروزی نکردن در منطقه و دخالت نکردن در مسائل داخلی ایران”. آیت‌الله خامنه‌ای همچنین افرادی را که خواستار مذاکره با آمریکا برای حل مشکلات ایران هستند را “ساده لوح” توصیف کرده بود.
از سوی دیگر علاالدین بروجردی، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، نیز با اشاره به اینکه آمریکا “در موارد متعدد از خود بی‌صداقتی” نشان داده٬ گفته است که اگر “صداقت آنها ثابت شود٬ آن وقت شرایطی ایجاد خواهد شد که متناسب با آن شرایط تصمیم‌گیری خواهیم کرد”. وی همچنین اضافه کرده: “ممکن است در مقطعی که آمریکا احساس می‌کند تمام تلاش‌هایش بی‌نتیجه است به یک توافق برسد”.
مساله‌ای که به نوعی با تایید سایت رجانیوز، نزدیک به جبهه پایداری، نیز قرار گرفته است: “پیشنهاد امریکا برای مذاکره مستقیم با ایران «نوعی دیپلماسی اعمال فشار» از سوی این کشور علیه جمهوری اسلامی است. تحلیل آمریکایی‌ها این بود که ایران قطعا در پاسخ به درخواست مذاکره دو راه بیشتر ندارد. یا این درخواست را می‌پذیرد و یا اینکه جواب رد می‌دهد.
اگر موقعیت اول یعنی جواب مثبت ایران به درخواست مذاکره روی دهد، یکی دیگر از تکه آخر پازل «فشار و گفتگو» سر جای خود قرار میگیرد. این موافقت نشان می‌دهد ایرانیها برای رهایی از فشار تحریم‌ها به گفتگو روی میآورند و طبیعی است که در مذاکرات نیز شرایط انفعالی دارند و نتیجه این مذاکرات به سود آمریکا خواهد بود.
اگر حالت دوم اتفاق بیافتد و جواب ایران به درخواست مذاکره منفی باشد، «منطق گفتگو» ایران از سوی آمریکا و رسانه‌های غربی زیر سئوال برده می‌شود. زیر سئوال بردن منطق ایرانی، مقدمه سازی برای همراهی افکار عمومی به منظور اعمال بیشتر فشار و گستردهتر از فشارهای کنونی است… ایران در آلماتی نشان داد اگر حقوقش مورد تاکید کشورهای غربی قرار بگیرد، نه تنها مذاکره می‌کند بلکه این مذاکره می‌تواند نتیجه بخش هم باشد”.
در ماه‌های گذشته تاکنون چندین بار اخباری درباره مذاکرات پنهانی میان آمریکا و جمهوری اسلامی منتشر و هر بار با تکذیب مقام‌های مسئول دو طرف مواجه شده است. پاییز گذشته روزنامه نیویورک تایمز گزارشی را به نقل از مقام‌های بلندپایه آمریکایی منتشر کرده بود که براساس آن جمهوری اسلامی و آمریکا توافق کرده‌اند بر سر برنامه هسته‌ای به طور مستقیم گفت‌وگو کنند. بر اساس این گزارش، توافق‌ها بر پایه توقف غنی سازی بیست درصدی از سوی جمهوری اسلامی و در مقابل لغو برخی تحریم‌ها از سوی غرب صورت گرفته بود. مفاد این گزارش تکذیب شد.
مقام‌های جمهوری اسلامی اما در چند ماه گذشته بر گفتوگوی مستقیم با آمریکا برای حل بحران هسته‌ای تاکید کرده اند. در همین راستامحمود احمد نژاد، در آخرین سفرش به نیویورک چند بار در سخنرانی ها و مصاحبه هایش از ضرورت گفتوگوی مستقیم دفاع کرد: “موضوع هسته‌ای ایران کاملاً سیاسی شده است. این موضوع بین ایران و آمریکاست و اگر امروز آمریکا خود را از آن کنار بکشد، دیگر کسی در جهان ادعایی علیه ایران ندارد و لذا معتقدم باید در عرصه‌ای جدا از مذاکرات هسته‌ای آن را حل و فصل کنیم”.
علی لاریجانی، رییس مجلس، نیز ماه گذشته گفته بود مذاکره با آمریکا از خطوط قرمز نیست. رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امورخارحه نیز، ماه گذشته خبر داده بود که می‌توان برای حل برنامه هسته‌ای با آمریکا گفت‌وگو کرد.
محمود احمدی‌نژاد در سفر خود به مصر و در دیدار با روزنامه‌نگاران و نویسندگان مصری، گفته بود که “اگر تغییرات مثبت در اظهارات مقامات آمریکایی به رفتار آنها نیز تسری یابد پیشنهاد گفتگو را با نظر مثبت بررسی می‌کنیم”. وی با اشار ه به سخنان جو بایدن، معاون باراک اوباما، اضافه کرده بود: “حرفهایی که از مقامات آمریکایی شنیده می‌شود، جدید و مثبت است و امیدواریم در رفتارشان هم تغییرات مثبت اتفاق بیفتد”.
همزمان ب اوی رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه نیز گفته بود که مذاکره مستقیم جمهوری اسلامی با آمریکا “به شرط اینکه از یک موضع برابر و احترام به طرف مقابل” باشد، “می‌تواند به حل مسائل بین‌المللی کمک کند”. مهمانپرست همچنین به اختلاف میان جمهوری اسلامی و آمریکا بر سر برنامه هسته‌ای نیز اشاره کرده و گفته بود: “بحث آنها در موضوع هسته ای ایران فنی و حقوقی نیست بلکه سیاسی است… آنها می‌توانند با به رسمیت شناختن حقوق ما و حق تمامی کشورهای مستقل برای استفاده از تکنولوژی صلح‌آمیز هسته ای گام مهمی بردارند”.
