کیم مورفی
تهران- مردان افغانی حاضر به انجام کارهایی هستند که عده کمی از ایرانی های به آن تن می دهند. درازای 11 دلار در روز آنها کارهای کفاشی، باربری، حفر چاه و هل دادن فرقان های پر از زباله را از میان صف های طولانی و خطرناک ماشین ها انجام می دهند.
از زمانی که حدود 2 میلیون افغانی به خاطر جنگ های داخلی مختلف مجبور شدند به ایران پناهنده شوند، وضع همین طور بوده است. معذلک، بیش از 160 هزار افغان از ماه آوریل گذشته دستگیر و به کشورشان بر گردانده شدند.
ایران تصمیم دارد با اخراج تقریبا یک میلیون مهاجر غیرقانونی، برای ایرانیان فرصت های شغلی جدید فراهم کند. در همین حال افعانستان هشدار داده که بازگشت این عده باعث به خطر افتادن ثبات شکننده آن کشور می شود. ایالات متحده و سایر کشورها هم این اقدام را نشانه تصمیم اشتباه ایرانیان در بر هم زدن اوضاع منطقه در نظر گرفته اند.
یکی از دستاوردهای دیپلماسی پیچیده در منطقه خاورمیانه برای ایرانیان، سرنگونی نیروهای تندروی سنی طالبان در سال 2001 بود. ایران شیعی مذهب در برابر طالبان موضع سختگیرانه ای داشت و سقوط آنها هیچ کشور دیگری را به اندازه ایران خوشحال نکرد.
معذلک فشارهای بین المللی بر ایران به دلیل برنامه های هسته ای این کشور در حال افزایش است. بنا بر اظهارات تحلیلگران ایرانی، این وضعیت ایران را به سوی انتخاب استراتژیک جدید و پیچیده ای در افغانستان پیش برده است. ایران همچنان می گوید دولت حامد کرزای، رئیس جمهور افغانستان را حمایت می کند. ولی به نظر می رسد این حکومت بی میل نیست با دخالت در برخی کشمکش ها مانع از آن شود که آمریکا کار را در افغانستان تمام شده بشمارد.
ابوالفضل عمویی، یک تحلیلگر مسایل سیاسی از مجله همشهری که عمدتا” بیانگر نظرات اصولگرایان است گفت: “برای ایران بهتر است که آمریکا در افغانستان با طالبان درگیر باشد، زیرا به محض آنکه دیگر در افغانستان مشکلی نباشد، آنها به سراغ نفر بعدی در خاورمیانه خواهند آمد. آنها می توانند به ایران بگویند ما حالا همسایه شما هستیم. اگر شما فعالیت های غنی سازی هسته ای خود را متوقف نکنید به شما حمله کنیم.”
به نظر می آید ایران تبلیغات ضد آمریکایی گسترده ای را در برابر عراق و همسایگان سنی در غرب خود به راه انداخته است. همزمان، به طور مرموزانه ای راه را برای خود در شرق، یعنی افغانستان، باز نگه داشته است.
سال ها بود که قدرت ایران در خاورمیانه در نتیجه تحریم های ایالات متحده و جنگ طولانی مدت با صدام حسین از سال 1980 مهار شده بود. رژیم صدام در جریان جنگ با ایران، از ایالات متحده و دولت های عرب سنی مذهب که از گسترش نفوذ و انقلاب مذهبی اصولگرای جمهوری اسلامی در منطقه بیم داشتند، کمک دریافت می کرد.
اما مداخله نظامی آمریکا با سرنگونی صدام حسین در عراق و طالبان در افغانستان، فرصت جدیدی را در اختیار ایران قرار داد. حالا رئیس جمهور ایران، محمود احمدی نژاد، رابطه جعلی نزدیکی را با دولت های شیعه سر کار در عراق و افغانستان برقرار کرده است. هفته پیش حامد کرزای در مصاحبه ای با سی ان ان، سخنان بوش را در معرفی ایران به عنوان نیروی بر هم زننده ثبات در منطقه رد کرد. او ایران را در مبارزه علیه تروریسم و مواد مخدر به عنوان یک حامی معرفی کرد.
استقبال از سخنان شدید الحن محمود احمدی نژاد علیه ایالات متحده و اسرائیل در میان مسلمانان سنی مذهب، موجب نگرانی دولت های عرب سنی در منطقه خاورمیانه شده است. تهران حالا خود را در موقعیتی می بیند که قدرت خود را به رخ خاورمیانه و حتی آسیا بکشد.
دستگاه دیپلماسی بوش ایران را متهم به تامین تسلیحاتی جنگجویان وابسته به طالبان بر ضد آمریکا در عراق نموده است. ایران این اتهام را به شدت رد کرده و دولت افعانستان نیز در مورد آن تردید دارد. ولی اگر انتقال تجهیزات واقعیت داشته باشد به معنای بروز نگرانی برای آمریکا و سایر کشورها از فعل و انفعالات جدید است.
ایران نیز به نوبه خود از مجموعه کمک های 20 میلیاردی نظامی آمریکا به عربستان صعودی و سایر کشورهای خلیح فارس به شدت ناراضی است.
تحلیلگران می گویند ظاهرا” ایران با مانورهای اخیرش می گوید اگر ما را در گوشه ای گیر بیاندازید، نتیجه شومی برای آمریکا در عراق، لبنان، فلسطین و افغانستان به بار خواهد آمد.
آیت الله امامی کاشانی در مراسم نماز جمعه اوایل همین ماه در تهران گفت: “همه دولتهای مسلمانی که فریب واشنگتن را برای خرید تسلیحات نظامی خورده اند، به سخنان خدا گوش دهند. فرمانبردار دیگران نباشند. رازهای خود را فاش نکنند… صهیونیست ها می خواهند شما را خوار و ضعیف و درمانده کنند.”
عمویی، تحلیلگر سیاسی می گوید: “ نمی شود گفت ایران مشغول تجهیز طالبان است ولی باید این را نیز بپذیریم که اخراج طالبان از افغانستان به صلاح ما نیست. وضعیت فعلی در افغانستان در حال حاضر بهترین حالت برای سیاست خارجی ماست.”
او گفت “هرچند ایران در درازمدت مایل است کشور همسایه اش در مرزهای شرقی را باثبات ببیند ولی در کوتاه مدت مایل نیست نبض امور در دست آمریکا باشد. برای افغانستان و همسایه اش بهتر این است که مشکلات را خودشان حل کنند. چرا باید افغانستان یک پیروزی برای آمریکا به حساب بیاید؟”
محمد کاظم انبارلویی، سردبیر روزنامه دست راستی رسالت، استراتژی ایران در افغانستان را موازنه قوای دو دشمن توصیف کرد: طالبان از یک سو و ایالات متحده و انگلستان از سوی دیگر.
انبارلویی گفت: “از نظر مذهبی ما بر ضد طالبان هستیم. آنها برداشت خشن و تندی از اسلام دارند. حتی موقعی که طالبان در قدرت بود به سربازان ما در مرز حمله کردند.”
او گفت: “ما همیشه با دشمنان متعددی روبرو بودیم. هرکدام به نوعی مهم هستند. بعضی از آنها دشمنان جدی تر و بعضی دیگر اهمیت کمتر دارند. همان طور که می بینید، ما الان با دو نوع دشمن در افغانستان روبرو هستیم… و ما میدانیم با هر دوی آنها به طور همزمان چگونه رفتار کنیم. ما وارد این بازی شدیم تا با هر دو دشمن به طور همزمان رویارویی کنیم.”
“می دانید که دنیای سیاست با دنیای رومانتیک و لبختد ها فرق دارد. مثل فیلم هندی نیست که اشک ریختن ها با پایانی خوش تمام شود. بلکه دنیای منافع است.”
معذلک انبارلو و سایرین می گویند ایران تا آنجا پیش نرفته است که به طالبان سلاح بدهد. ایران نزدیک بود در سال 1999 وقتی طالبان 8 دیپلمات ایرانی را کشتند وارد جنگ با آنها شود.
ایالات متحده مستقیما” ایران را در این مورد مسوول ندانسته اما
شان مک مورماک، سخنگوی وزارت خارجه امریکا در ماه ژوئن گفت: “ما کاملا” مطمئنیم سلاح های ایران به سوی طالبان وارد افغانستان می شوند. ما در حال حاضر نمی دانیم دولت ایران تا چه حد در این مساله دخالت دارد ولی براساس ماهیت این رژیم و برخی اقدامات آنها در جاهای دیگر سوالات جدی در این مورد وجود دارد که ما را نگران کرده است.”
حمید رضا بابایی، معاون سخنگوی مجلس ایران، تامین سلاح برای طالبان را مطلقا” رد کرد و گفت اولین نکته حائز اهمیت دولت ایران، کمک به ثبات افغانستان است. در غیر اینصورت آشوب ها به ایران سرازیر خواهد شد.
حاج بابایی گفت: “من نمی دانم چرا آمریکایی ها سردرگم و توهم زده اند. هر دشمنی که دارند، ادعا می کنند ما به او کمک می کنیم.”
“ما دولت آمریکا را دشمن خود می دانیم. ما طالبان را هم دشمن خود می دانیم. پس هیچ دلیل و نفعی برای حمایت از طالبان از سوی ما وجود ندارد. ما معتقدیم هر دوی آنها تهدیدی برای مردم افغانستان هستند.”
منبع: لس آنجلس تایمز - 14 آگوست