فیلیپ هووارد
اروپایی ها باید با ایران چگونه معامله بکنند؟ و ایرانی ها چطور؟ اروپایی ها از 24 قرن پیش و همزمان با نگارش اولین کتاب تاریخ غرب، با این سوال روبرو هستند. کنفرانس جوامع کلاسیک در بیرمنگام به شکلی باورنکردنی پاسخ این پرسش را روز گذشته یافت.
یک نظریه خام و نو محافظه کارانه این است که اروپایی ها متمدن بودند و ایرانی ها وحشی! و با استناد به آن، دموکراسی (آمریکایی) است که می تواند صلح و تمدن را به خاورمیانه بازگرداند. چندین صفحه از تاریخ هردوت، نشان می دهد که پدر تاریخ، به این مسئله این چنین سفید و سیاه نگاه نمی کرده است.
به عنوان مثال، در قسمتی که جنگ دریایی در 480 سال پیش از میلاد مسیح در سلامیس، آتنی ها دموکراسی داشتند و ایرانی ها تحت سلطه خشایارشاه کبیر بودند. آنها درحال گفتگوهای استراتژیک قبل از نبرد بودند و این آتنی ها بودند که طفره می رفتند و از بحث بر سر پیدا کردن راه حل مناسب و کنار آمدن با دشمن، سر باز می زدند. بحث آزاد برای یونانی ها محال بود. اما خشایار شاه بارها نظر فرماندهانش را می پرسید. آرتمیس، دریاسالار زن ایرانی، با آزادی کامل نظراتش را بیان می کرد و چنین چیزی ممکن نیست اگر وی تحت فشار دیکتاتوری ای باشد که از آن سخن رفت. بعد از اینکه طرف پیروز و شکست خورده جنگ مشخص شد، هردوت از قول خشایارشاه می گوید: “مردان من، تبدیل به زن شده اند و زنان من مرد”.
منظور هردوت چه بود؟ وی با تغییر هجوآمیز گفتگو های جنگ، کلیشه های ملی تمدن را برضد “بربر” ها واژگون نشان می دهد. یونان در کنار دموکراسی (البته به جز زنان و مهاجران و بردگان)، حکومت دیکتاتوری، الیگاریشی و حکومت توده خلق هم داشته است. هرودوت با استفاده از زبان پارادوکسیکال و طنز، نشان می دهد که در پشت این کلیشه های ملی گرایی، یونانی ها و بربر ها در اصل خواهر و برادر بودند. پیام اصلی او این است که تمدن هم درست مثل انسان، با آغازی کوچک، بزرگ می شود و بر عکس. کامیابی انسان، هیچگاه پایدار نیست.
قدما گذشته را چنین تصور می کردند که انگار از مقابلشان می گذرد، زیرا آنها می دانستند که بر آنها چه گذشته است. اما آینده نا مشخص در پشت سرشان قرار داشت و همیشه آماده بود که آنان را غافلگیر کند. کسانی که تاریخ را انکار می کنند، آینده از پشت به آنها حمله و خردشان می کند.
توسیدید می نویسد که تاریخ باستان را باید برای همیشه در اختیار داشت. نشست دیروز نشان داد که تاریخ باستان به همان پیوستگی است که 24 قرن پیش بود.
منبع: تایمز، 14 آوریل