تونی کارون
موافقت کره شمالی با خلع سلاح هسته ای این کشور تحت نظارت بین المللی یک پیروزی برای سیاست خارجی دولت بوش به شمار می رود و در عین حال تغییر چشمگیر وضعیتی است که درست از یک سال پیش یعنی زمانی که کره شمالی سلاح هسته ای خود را آزمایش کرد، بنظر می رسید بی فایده است. اما این موفقیت نه تنها مستلزم تغییر عقیده کره شمالی بلکه متقاعد کردن کره شمالی برای صرفنظر کردن از برنامه های هسته ای خود مستلزم تغییر موضعی بود که واشنگتن از زمان روی کار آمدن دولت بوش اتخاذ کرد.
پیش از این دولت آمریکا از ارائه ضمانت های امنیتی به رژیمی که بسیار مورد “ تنفر و انزجار” رئیس جمهور بوش است، ممانعت می ورزید و تأکید می کرد که به پیونگ یانگ به خاطر رفتار بدش امتیازی نخواهد داد.
سوال اینجاست که اگر واشنگتن برای کنار آمدن با کره شمالی آماده سازش است، پس چرا با ایران کنار نمی آید؟ بوش در سخنرانی روز چهارشنبه در لنکستر خاطر نشان کرد، مایل است در صورتی که ایران غنی سازی اورانیوم را به حال تعلیق درآورد، با این کشور مذاکره کند. این موضوع صرفا ً بیان مجدد موضع همیشگی دولت بوش است. معکوس کردن خط سیر برنامه هسته ای ایران بر مبنای سیاست های فعلی دولت بوش امیدی واهی است. تحریم های سازمان ملل که تاکنون اتخاذ شده اند، نتوانسته ایران را مجاب کنند غنی سازی اورانیوم را به حال تعلیق درآورد و در عین حال اقدامات جدید تهران در خصوص همکاری با آژانس اتمی، مذاکره درباره تحریم های بیشتر را به تعویق انداخته اند.
اگرچه گزینه حمله نظامی نیز همچنان “در دستور کار” دولت بوش قرار دارد، اما با توجه به چشم اندازهای نامعلوم موفقیت و تحریک عکس العمل بعید بنظر می رسد. بسیاری از دیپلمات های قدیمی واشنگتن و متحدان آمریکا بر این باورند که این موضوع فقط از طریق “چانه زنی بزرگ” از نوعی که هم اکنون با کره شمالی در جریان است، حل و فصل می شود.
با این وجود، بعید است بن بست ایران بزودی و بواسطه سازش مشابه با کره شمالی حل و فصل گردد چرا که اختلافات اساسی میان این دو مورد وجود دارند:
هیچ واسطه ای با نفوذ اساسی بر هر دو طرف وجود ندارد. چین می توانست با وابستگی اقتصادی پیونگ یانگ به پکن، کره شمالی را تحت فشار قرار دهد و در عین حال این موضوع را برای واشنگتن روشن کند که هیچگونه گزینه دیپلماتیک جز ارائه ضمانت های امنیتی وجود ندارد.
موضوع هسته ای ایران کمتر شفاف است. کره شمالی از عضویت معاهده ان پی تی بیرون آمد و دست به آزمایش سلاح اتمی زد. اما ایران همچنان عضو این معاهده است و به ساخت تسلیحات اتمی نزدیک نیست. دول غربی نگرانند که در اختیار گرفتن فناوری غیرنظامی هسته ای مانند غنی سازی اورانیوم که به موجب معاهده ان پی تی مجاز است، قابلیت ساخت بمب را در اختیار رژیم ایران قرار دهد. ایران مدعی است که به موجب معاهده ان پی تی غنی سازی حق این کشور است. اما نگرانی سازمان ملل نه از جهت اصل غنی سازی بلکه از بابت شفافیت است. بنابراین، خطوط سازش اصلا ً روشن نیستند.
• برخلاف کره شمالی، هواداران سیاسی قدرتمند داخل آمریکا از موضع خصمانه تری بر علیه ایران حمایت می کنند. به عنوان مثال، بهار سال گذشته نانسی پلوسی سخنگوی مجلس نمایندگان آمریکا در واکنش به فشار دموکرات های به شدت حامی اسرائیل، یکی از مفاد لایحه هزینه های نظامی را که بوش را ملزم می ساخت قبل از حمله به ایران نظر مساعد کنگره را جلب کند، حذف کرد. با هشدار جنگ طلبان اسرائیل نیز در مورد تهدید موجودیت اسرائیل توسط ایران، احتمال می رود فشارها در برابر هرگونه توافق با ایران همچنان به قوت خود باقی بمانند.
دولت بوش اخیرا ً مأموریت آمریکا در عراق را بر اساس محدود کردن نفوذ ایران تعریف کرده است. این مسأله تاحدودی برای دولت عراق که عناصر مهم و اصلی آن ایران را دوست دیرینه و شریک اصلی آینده خود می دانند، غریب بنظر می رسد. در عین حال این موضع آمریکا ممکن است حل مسأله هسته ای ایران را دشوارتر کند.
مهم تر از همه این است که ایران در قیاس با کره شمالی در موضع بسیار قدرتمندتری برای تأکید بر شرایط خود قرار دارد. کره شمالی با داشتن مشکلات اقتصادی تسلیحات اتمی در اختیار دارد، اما ایران هنوز این تسلیحات را در اختیار نگرفته ولی یکی از پنج صادرکننده بزرگ نفت جهان است و در نتیجه برکناری دو دشمن اصلی خود یعنی صدام حسین و طالبان، نفوذ این کشور در منطقه به طرز چشمگیری افزایش یافته است. خلاصه اینکه ایران مایل است واشنگتن را وادار کند بهای سیاسی سنگین تر از کره شمالی برای “چانه زنی بزرگ” بپردازد.
اگر دو طرف اقدامات ضروری را برای جلوگیری از بروز جنگ فاجعه بار دیگری در خاورمیانه اتخاذ کنند، آنوقت تقریبا ً به طور حتم ناگزیر خواهند بود مانند کره شمالی با یکدیگر کنار بیایند. اما با در نظر گرفتن عوامل مختلفی که در مورد ایران در جریان هستند، این “اگر” خیلی بزرگ بنظر می آید.
منبع: مجله تایم، 4 اکتبر