دور جدید مذاکرات هسته ای قرار است از دو هفته دیگر آغاز شودو در حالی که دولت ایالات متحده چند شخص حقیقی و حقوقی دیگر را به خاطر نقض تحریم های جمهوری اسلامی مجازات کرده، و وزیر خارجه بار دیگر اعلام کرده تهران در پی لغو یکجای تحریم ها علیه جمهوری اسلامی است و در خصوص برقراری رابطه دیپلماتیک با ایالات متحده مذاکره نمی کند.
۱۵ ژانویه، ۲۵ دیماه، تاریخ دور دوم مذاکرات هسته‌ای میان تهران و ابرقدرت‌های جهان پس از پایان ضرب الاجل سوم آذر سال ۹۳ است. جواد ظریف، وزیر خارجه روز سه شنبه ضمن حضور در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی پارلمان این تاریخ را به نمایندگان اصولگرا اعلام و همچنین خاطرنشان کرد این مذاکرات، همچون دور قبلی مذاکرات در سطح معاونین وزارت خارجه برگزار می‌شود. این دومین بار متوالی است که ظریف و کا‌ترین اشتون ـ هماهنگ کننده گروه ۱+۵ - در مذاکرات اتمی حاضر نخواهند شد.
حسین نقوی، سخنگوی کمیسیون امنیت که عموما عادت دارد بلافاصله بعد از نشست‌های مشترک اعضای وزارت خارجه و اعضای این کمیسیون با خبرگزاری‌های حکومتی مصاحبه و محتوای گفتگو‌ها را فاش کند، دیروز نیز به نقل از ظریف گفت تهران در جریان مذاکرات هسته‌ای با ۶ قدرت جهانی خواستار “لغو کلی و یکجای” تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی است.
به علت تحریم های شدید اقتصادی علیه حوزه مالی و انرژی و همزمان سو مدیریت دولت دهم (به ریاست محمود احمدی نژاد)، ایران در سه سال اخیر با کاهش شدید صادرات نفتی و سقوط ارزش ریال و همچنین با رکود و تورم اقتصادی بی سابقه ای روبرو بوده است. حسن روحانی در جریان مبارزات انتخابات ریاست جمهوری در سال ۹۲ با شعار مذاکره هسته ای با غرب برای لغو تحریم ها توانست بر رقبای اصولگرای خود پیروز شود ، اما هنوز نتوانسته است به توافقی معنا دار و جامع با آمریکا و متحدانش دست پیدا کند.
در ماه های اخیر، کاهش شدید قیمت نفت (رسیدن به پایین ۶۰ دلار برای هر بشکه) در بازارهای جهانی به بحرانی دیگر برای دولت حسن روحانی در اداره اقتصادی کشور بدل شده است. از همین رو به نظر می آید دستگاه دیپلماسی مصمم است در گفتگو با غرب بر تسریع روند برداشتن تحریم ها تاکید کند. ناظران بین المللی می گویند در حالت عادی ممکن است لغو اثرگذار و کامل تحریم ها چندین سال به طول بینجامد.
در حال حاضر و بر مبنای توافق تمدید شده ژنو ۳، تهران ماهانه ۷۰۰ میلیون دلار از دارایی‌های بلوکه شده خود را دریافت می‌کند، این در حالی است که یحیی آل اسحاق- رئیس اتاق بازرگانی تهران- پنجم دیماه اعلام کرده بود: “حدود صد میلیارد دلار ارز منجمد شده در کشورهایی مثل چین، هند و ژاپن داریم که نمی‌توانیم از آنها سریع استفاده کنیم.”
آبان سال گذشته نیز محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت حسن روحانی، تنها مبلغ بدهی‌های نفتی چین به کشور را حدود ۳۰ میلیارد دلار اعلام کرده بود. این در حالی است که رقم بودجه کل سال ۹۴ کشور حدود ۶۲. ۵ میلیارد دلار (۲۱۹ هزار میلیارد تومان) اعلام شده است.
در همین حال ایالات متحده روز گذشته نام ۹ فرد حقیقی و حقوقی را به خاطر تلاش برای دور زدن تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی یا ارتباط با موارد نقض حقوق بشر به لیست تحریمی‌های خود افزود. به گزارش رویترز دیوید کوهن، معاون وزیر خزانه داری ایالات متحده در امور تروریسم و اطلاعات مالی، ضمن تاکید بر اینکه ایالات متحده حامی وضع تحریم جدید علیه تهران در جریان مذاکرات هسته‌ای نیست اما خاطر نشان کرد که واشنگتن به اجرای تحریم‌های پیش از توافق ژنو ۳ (سال ۹۲) متعهد است.
ناظران می گویند مجازات افرادی که تحریم های پیشین علیه تهران را نقض می کنند ، پیامی است از سوی ایالات متحده به حاکمان جمهوری اسلامی مبنی بر اینکه واشنگتن آماده است در صورت شکست مذاکرات فشار های بیشتری علیه تهران وضع کند.
بنا بر اطلاعیه وزارت خزانه داری آمریکا، پنج نفر و یک نهاد به دلیل کمک، پشتیبانی یا فراهم کردن حمایت مالی، مادی یا تکنولوژیک برای خرید یا دسترسی دولت ایران به اسکناس‌های بانکی آمریکا در لیست سیاه این کشور قرار گرفته اند.
در همین حال آنچنان که نقوی از ظریف نقل قول کرده ، وزیر خارجه نیز برای غرب شاخ و شانه کشیده و گفته است: “مذاکرات به طور دقیق ادامه دارد، از طرف دیگر اگر طرف مقابل مسئولیت سنگینی داشته و تحت فشارهای مختلف قرار دارد، ولی ما ایستاده‌ایم و همان گونه که رهبر معظم انقلاب فرموده‌اند اگر پیشنهاد معقولی وجود داشته باشد ما می‌پذیریم در غیر این صورت آماده هر نتیجه‌ای هستیم.”
بحران اتمی جمهوری اسلامی و نزاع با غرب که منجر به شکنندگی اقتصاد در سال های اخیر شده در حالی هنوز ادامه دارد که باراک اوباما، رئیس جمهور ایالات متحده ، در یک مصاحبه رادیویی که این هفته منتشر شد گفته است تهران اگر فرصت رسیدن به توافق برای لغو تحریم های “فلج کننده” را مغتنم بشمارد قادر است به “یک قدرت منطقه ای” بدل شود.
عبارت کامل رئیس کاخ سفید از این قرار است: “اگر آنها این کار(توافق هسته ای) را انجام دهند، قابلیت و منابع و مهارت‌های خارق العاده‌ای در درون ایران است که می‌تواند تبدیل به یک قدرت منطقه‌ای بسیار موفق شود که همزمان از قواعد بین المللی نیز پیروی می‌کند و این برای همه خوب خواهد بود.”
رئیس جمهور ایالات متحده حتی گفته است امکان این وجود دارد که دو طرف بتوانند روابط دیپلماتیک خود را از سر بگیرند. اوباما در پاسخ به این پرسش که آیا چشم اندازی برای بازگشایی سفارت ایالات متحده در تهران در دو سال پایانی دور دوم ریاست جمهوری اش وجود دارد یا خیر گفته است: “من هرگز نمی گویم هرگز، اما برای برقراری رابطه باید گام به گام پیش رفت.”
در سال ۵۸ ایالات متحده پس از بالا رفتن دانشجویان خط امام از دیوار سفارت این کشور در تهران و گروگان گرفتن دیپلمات‌هایش توسط دانشجویان، کلیه روابط دیپلماتیک رسمی خود با جمهوری اسلامی را به حالت تعلیق در آورد و این تعلیق ۳۵ ساله هنوز ادامه دارد.
از سوی دیگر مرضیه افخم در نشست خبری دیروز خود ، در اظهارنظری غیر شفاف بدون آنکه اشاره کند آیا تهران اراده ای برای مذاکره با ایالات متحده برای بازگشایی سفارتخانه های دو طرف دارد یا خیر صرفا خاطرنشان کرده است: “گفت‌وگوهای دو کشور صرفاً درباره موضوع هسته‌ای بوده و این موضوع در دستور کار مذاکرات دو کشور نیست”
بهمن سال گذشته روحانی درجریان سفر به نشست اقتصادی داووس ، در گفتگو با شبکه ار تی اس سوییس در پاسخ به این پرسش که آیا امکان بازگشایی سفارت آمریکا در تهران وجود دارد، گفته بود: “ایران و آمریکا گذشته‌های بسیار سخت و مشکلی با یکدیگر داشته‌اند، اما هیچ چیز در دنیا ناممکن نیست و برای رسیدن به اهداف بلند باید کار و تلاش فراوانی انجام داد.”
روحانی با این استدلال که “به هرحال هیچ دشمنی و دوستی تا ابد باقی نخواهد ماند.” افزوده بود: “همه باید تلاش کنیم دشمنی‌ها را به دوستی تبدیل کرده و این اقدام متقابل و تلاش از سوی هر دو طرف در جهت ایجاد اعتماد را نیازمند است. ایران دست صلح و دوستی به همه ملت‌های جهان دراز کرده است و می‌خواهد با همه ملت‌های جهان روابط خوب و حسنه‌ای داشته باشد.”
۵ ماه پیش از این اظهارات، روحانی به عنوان نخستین رئیس جمهوری اسلامی با رئیس جمهور ایالات متحده به صورت تلفنی گفتگو کرده بود.
گفتنی است علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی هفته گذشته در مصاحبه‌ای با روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز اعلام کرد که حتی در صورتی که تهران و واشنگتن بتوانند به توافق هسته ای دست پیدا کنند باز هم نظام اسلامی در پی برقراری روابط دیپلماتیک با ایالات متحده نخواهد بود.
