در شرایطی که ریاض و تهران بر سر بحران سوریه و بحرین در مقابل یکدیگر ایستاده اند و توافق هسته ای نظام با ابرقدرت خای جهان نیز باعث ناخشنودی آل سعود شده است، سفیر جدید عربستان سعودی در تهران بار دیگر به طور رسمی از آیت الله هاشمی رفسنجانی خواسته است تا به این کشور سفر کند. دبیر مجمع تشخیص مصلحت هم گفته تا زنده است تلاش می کند معیاری برای همکاری دنیای اسلام تنظیم کند.
آیت الله هاشمی رفسنجانی که از او به عنوان یکی از پرنفوذ ترین سیاستمداران جمهوری اسلامی در مراوده با کشورهای عربی همسایه یاد می شود، تلویحا گفته است که تا پیش از پایان عمرش فکری به حال روابط تهران و ریاض خواهد کرد. آنچنان که سایت رسمی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام گزارش داده وی در دیدار با سفیر تازه عربستان سعودی در تهران گفته است: “باید تلاش کنیم تا زنده هستیم، معیاری برای همکاری دنیای اسلام تعریف و تنظیم کنیم، چون اختلافات، نا امنی‌های منطقه‌ای را گسترش می‌دهد و باعث تضییع امکانات کشورهای اسلامی می‌شود.”
عبدالرحمن بنغرمان شهری هم در دیدار دیروز از جانب خاندان آل سعود نسبت به رئیس جمهور سابق کشور ادای احترام کرده است و گفته: “جنابعالی جایگاه ویژه‌ای نزد مسئولان و مردم عربستان دارید.”
وی همچنین بار دیگر ازهاشمی دعوت کرده به عربستان سفر کند: “من یکبار دیگر دعوت امیر از جنابعالی برای سفر به عربستان را تجدید می‌کنم و مردم و مسئولان عربستان منتظر دیدار شما هستند.”
ایران و عربستان سعودی در هشت سال زمامداری محمود احمدی نژاد دوران تلخی را تجربه کردند.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت برای تاکید بر اهمیت روابط دو کشور گفته است: “اگر ایران و عربستان در مسائل منطقه‌ای و جهان اسلام هماهنگ باشند، فتنه‌گران بین مسلمانان، مجالی برای القا اختلاف بین پیروان مذاهب اسلامی نخواهند داشت.”
حکومت های جمهوری اسلامی و آل سعودی،در هشت سال اخیر، به ویژه پس از وقایع بهار عربی در خاورمیانه روابط صمیمانه ای با یکدیگر نداشتند. در حالی که نظام اسلامی مبتنی بر ولایت فقیه خود را در راس حلال شیعی منطقه می داند، عربستان نیز خود را پدرخوانده اهل تسنن می پندارد. پس از یورش نیروهای نظامی عربستان به بحرین برای کمک به ارتش منامه در سرکوب مخالفان عمدتا شیعه، تهران شدیدترین حملات را نثار ریاض کرد.
دو کشور در بحران سوریه هم به طور غیر مستقیم رو به روی هم قرار گرفتند. جمهوری اسلامی از دولت بعث به رهبری رئیس جمهور بشار اسد و همچنین شبه نظامیان لبنانی حزب الله در جنگ داخلی سوریه حمایت می کند و عربستان از گروه های مخالف اسد همچون ارتش سوریه آزاد. گفته می شود مقاماتی در عربستان به طور غیر رسمی از گروه هایی همچون داعش و النصرت هم که به القاعده پیوند می خورند،حمایت می کنند.
عربستان همچنین نگران توافق هسته ای تهران با گروه های ۱+۵ بوده و دست کم از توافق موقت ژنو حمایت آشکاری ابراز نکرده؛ موضوعی که باعث شد حتی روابط ریاض و واشنگتن نیز تا قبل از سفر چند هفته پیش باراک اوباما به عربستان مخدوش شود. با این حال گفته می شود اوباما توصیه کرده است که خاندان آل سعود با میانه رو ها در جمهوری اسلامی رابطه دوستانه ای برقرار کنند.
احتمالا در راستای همین سیاست باشد که سفیر جدید ریاض در تهران سفرهای آیت الله هاشمی به شبه جزیره عربستان را “تاریخی” خوانده و گفته است: “سخنان جنابعالی در همایش گفتوگوی ادیان در مکه مکرمه، صفحه جدیدی در روابط کشورهای اسلامی گشود و دیدارهای جنابعالی با ملک عبدالله در تاریخ عربستان جاودان و ماندگار است.”
گفته می شد در میان سیاستمداران حاضر در داخل و خارج از نظام، در حال حاضر کسی نفوذ آیت الله هاشمی را بر دولت میانه رو حسن روحانی ندارد. رئیس جمهوری اسلامی در جریان ثبت نام انتخابات ریاست جمهوری در سال 92 گفته بود در صورت تایید صلاحیت آیت الله هاشمی در نهایت به نفع او کنار خواهد کشید. گفته می شود وی در چیدمان کابینه هم نظر رئیس مجمع تشخیص مصلحت را لحاظ کرده است. رئیس جمهور اسبق نیز تقریبا هیچ فرصتی را برای دفاع از سیاست خارجی حسن روحانی از دست نداده است.
هاشمی پاییز امسال در گفتگو با خبرنگار فایننشال تایمز توضیح داده بودکه دیدار با سران عربستان چقدر می تواند حائز اهمیت باشد. او متذکر شده بود: “ما یک تجربه خیلی خوبی در این زمینه داریم. بعد از جنگ چون عربستان به نفع صدام در جنگ شرکت داشت، یعنی پشتیبانی مالی می‌کرد، یک ملاقات که من با آقای امیرعبدالله در سنگال کردم، همه یخ‌ها با توضیحاتی که به ایشان دادم، آب شد.”
او در زمینه دلایل عدم سفر به عربستان سعودی، به طور تلویحی گفته بود که اختلافات داخلی موضوع اصلی است: “برای اینکه احتیاج به مقدماتی دارد. ما باید اینجا تصمیم بگیریم که در مذاکرات بُرد- بُرد چه چیزی را معامله می‌کنیم.”
گفتنی است نماینده دستگاه دیپلماسی آل سعود در تهران همچنین دیداری نیز با امیر عبدالهیان داشته و به معاون امور خاورمیانه و آفریقا نیز گفته است: “شایسته است که روابط در عالی ترین سطح پیگیری گردد. حکمت و درایت رهبران دو کشور در این مسیر می باشد و در شرایط حساس منطقه و جهان اسلام، هماهنگی و همکاری‌های مشترک یک ضرورت است.”
با وجود این اظهارات مثبت، ناظران می گویند ممکن است نیروهای تندروداخل حاکمیت که طرفدار پروپا قرص فعالیت های نظامی برون مرزی در کشورهای خاورمیانه هستند، اجازه بهبود روابط با عربستان سعودی را ندهند. سپاه قدس که واحد عملیات برون مرزی سپاه پاسداران است یکی از موانع اصلی است. آیت الله خامنه ای که سیاست های کلی نظام را ترسیم می کند با وجود تغییر دولت هنوز موضع گیری مشخصی پیرامون روابط با عربستان سعودی نکرده است با این حال تردیدی نیست که آینده این رابطه تا حد بالایی به تصمیم وی بستگی دارد.
