توماس اردبرینک
درگذشت آیت اللهی که زمانی به عنوان جانشین رهبری انقلاب اسلامی منصوب شده بود، با ماه عزاداری شیعیان- محرم- همزمان شده است. میلیون ها نفر این فرصت را برای سرازیر شدن به خیابان ها و عزاداری یک قدیس جدید برای مذهب شیعه مغتنم خواهند شمرد.
رسانه های دولتی ایران در اولین گزارش های خود از مرگ وی، عنوان دینی منتظری را در تلاش برای کم اهمیت جلوه دادن نفوذ او، حذف کردند.برخی از چهره های مخالف از این نگرانند که مسؤولان احتمالاً جلوی مراسم عزاداری برای منتظری را خواهند گرفت، تا مبادا به تظاهرات ضد دولتی تبدیل نشود. میرحسین موسوی و مهدی کروبی، رهبران مخالفان، روز دوشنبه را عزای عمومی اعلام کردند و از ایرانی ها خواسته بودند در تشییع جنازه وی در شهر قم حاضر شوند. سعید منتظری فرزند 41 ساله آیت الله منتظری در گفتگوی تلفنی از قم گفت: «نیروهای امنیتی بسیاری در سطح شهر موضع گرفته اند. اما آنها فعلاً دست به کاری نمی زنند.» صدای جمعیت عظیمی از حیاط خانه منتظری شنیده می شد. وی گفت: «امیدوارم دولت عقلانی رفتار کند و در برابر مراسم تشییع جنارۀ دوشنبه مانع ایجاد نکند.»
کاخ سفید در واشنگتن نیز پیام تسلیت فرستاد. مایک همر سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا گفت: «منتظری به خاطر تعهدش نسبت به حقوق اساسی، شناخته شده و مورد احترام بین المللی بود.» به گزارش رسانه های محلی، هزاران نفر به سوی شهر قم روانه شدند. مسؤولان کشور، مانع از سفر خبرنگاران خارجی به شهر قم در 90 مایلی جنوب تهران شدند و به رسانه های داخلی نیز هشدار دادند از بحث درباره مواضع سیاسی این روحانی خودداری کنند، و به جای آن، از انتقادات آیت الله روح الله خمینی بنیانگذار انقلاب 1357 ایران به وی مطلب درج کنند. به گزارش وب سایت مخالفان، کلمه، نیروهای امنیتی جلوی حرکت مخالفان از تهران به سوی قم را گرفتند، تلفن های همراه و کارت های شناسائی آنها را ضبط کردند و دست کم چهار فعال حقوق زنان را بازداشت کردند. این بازداشت ها درحالی صورت می گیرد که دولت دست به اعمال محدودیت علیه رسانه ها زده و آنها را از انتشار تصویر آیت الله منتظری و نیز پیام های تسلیت، به جزء پیام تسلیت آیت الله علی خامنه ای، در صفحه اول نشریات منع کرده است. وب سایت مجلس نیوز با گزارش این خبر، اعلام کرد محدودیت ها «غیراخلاقی، غیر حرفه ای و برخلاف قانون است.»
خامنه ای در پیام تسلیت خود خدمات منتظری به انقلاب را برشمرد، اما در عین حال، بر اختلافات موجود میان این روحانی و خمینی تأیید کرد. خامنه ای با اشاره به خمینی گفت: «اواخر دوران حیات امام، امتحانی دشوار و خطیر پیش آمد که از خداوند میخواهم آن را با پوشش مغفرت و رحمت خویش بپوشاند و ابتلائات دنیوی را کفاره ی آن قرار دهد.»
این پیام راه را برای برگزاری مراسم نیمه رسمی عزاداری باز کرد، اما هنوز مشخص نبود مسؤولان دربرابر خیل عظیم مردمی که در شهر قم، و احتمالاً سایر شهرها گردهم می آیند، چگونه واکنش نشان خواهند داد. پس از آیت الله العظمی سیستانی، روحانی بلندپایه متولد ایران در شهر نجف عراق، آیت الله العظمی منتظری عالی ترین روحانی شیعه در جهان محسوب می شد.منتظری در حالیکه به عنوان جانشین خمینی و رهبری کشور منصوب شده بود، در سال 1989 در مقابله با اعدام فله ای مخافان سیاسی، با رهبری ایران دچار اختلاف شد. در نتیجه همین مواضع، او را از هرگونه فعالیت عمومی منع کردند و وی را در شهر قم، تحت بازداشت خانگی قرار دادند. او در سال 1997 به صحنه سیاسی بازگشت و با سخنانی آتشین، اعتبار آیت الله خامنه ای به عنوان رهبر عالی کشور را به چالش کشید.
انتقادات وی باعث به راه افتادن تظاهرات علیه وی و ایجاد محدودیت های بیشتر بر وی در طی دوران حبس خانگی شد. این محدودیت ها تا اندازه زیادی در سال 2003 رفع شدند. منتظری در خرداد ماه سال جاری، زمانی که انتخاب مجدد محمود احمدی نژاد سبب به راه افتادن موج تظاهرات خیابانی در کشور شد، با صدور فتوائی اعلام کرد رهبر عالی کشور کفایت ندارد و همکاری وی با دولت احمدی نژاد برخلاف دین است. طرفداران دولت که خامنه ای را فراتر از وارد شدن هرگونه انتقادی به وی می دانند، به شدت خشمناک شدند.
برای جنبش سبز تازه سر برآورده که طبقه متوسط کشور، چهره های دینی و سیاستمداران به حاشیه رانده شده را پس از انتخابات خرداد گرد هم آورده، آیت الله منتظری تبدیل به یک رهبر معنوی شد. بسیاری از سیاستمداران مخالف، وی را به عنوان قهرمانی به یاد می آورند که از ارزش های دموکراتیک در نظام اسلامی حمایت می کرد.
منبع: واشنگتن پست- 21 دسامبر
