فشار روز به روز بیشتر می شود

نویسنده

anjomansenfiroznamenegaran.jpg

نادر ایرانی

بدرالسادات مفیدی، که زمانی خبرنگار پارلمانی روزنامه سلام در مجلس شورای اسلامی بود، اکنون دبیر ‏انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران است. با وی به مناسبت 11 اردیبهشت روزجهانی آزادی مطبوعات ‏درباره وضعیت مطبوعات و روزنامه نگاران در دوران دولت نهم گفت و گو کرده ایم. به گفته خانم مفیدی ‏‏”در چند وقت گذشته به طور مرتب بر روزنامه نگاران فشارهای جدی وارد شده است.” این گفت و گو را می ‏خوانیم

‎ ‎خانم مفیدی چند روز پیش در سایت انجمن صنفی آمده بود که یکی از خبرنگاران روزنامه صدای ‏عدالت دستگیر شده وتا کنون از وی خبری نیست. آیا تاکنون تلاش های شما دراین باره نتیجه ای داده است؟ ‏به طورکلی تاکنون برای این دست از روزنامه نگاران چه کرده اید؟‏‎ ‎

انجمن صنفی خبرنگاران هنوز از پی گیری های خود نتیجه ای نگرفته است. در واقع در چند وقت گذشته به ‏طور مرتب برروی روزنامه نگاران فشارهای جدی وارد شده است. البته این فشارها، فشارهای جدیدی ‏نیست، چون پیش از این هم ما شاهد رفتارهای محدود کننده و برخوردهایی از نوع احضار، تهدید، ارعاب، ‏بازداشت از نوع بازداشت موقت و… بوده ایم. درطی این مدت اما نه تنها کاهش پیدا نکرده بلکه روزبه روز ‏هم روبه تزاید بوده است. ‏

‎ ‎ابعاد این فشارها تا چه اندازه است؟‎ ‎

ببینید این فشارها درگذشته کمتر به شهرستا ن ها کشیده می شد، اما اکنون شاهد هستیم که فشار در شهرستان ‏ها نیز افزایش یافته است و روزنامه نگاران در استان های مختلف دچار آسیب هایی شده اند. این موضوع به ‏ویژه در استان های سیستان و بلوچستان و کردستان قابل مشاهده است به نحوی که هر روز روزنامه نگاران ‏بیشتری درمعرض آسیب ها قرار می گیرند. ‏

‎ ‎خانم مفیدی روز جهانی آزادی مطبوعات (11 اردیبهشت) در حالی فرا می رسد که خزان ‏مطبوعات در کشور ما همچنان ادامه دارد. یکی از مواردی که درحال حاضر می تواند به این وضع شدت و ‏حدت بیشتری بدهد، خبر نظارت وزارت ارشاد برروی اعضای هیات تحریریه مطبوعات است که روی ‏سایت ها آمده. انجمن صنفی در این ارتباط چه اقداماتی صورت داده است؟‎ ‎

ما هم این خبررا شنیده ایم، واقعا جای تاسف دارد که چنین رفتارهایی به تدریج دارد درهمه حوزه ها گسترش ‏پیدا می کند. مشابه چنین رفتارهایی را چند سال پیش از سوی شورای نگهبان نسبت به نمایندگان مجلس شاهد ‏بودیم که بعد از انتخاب آنان از سوی مردم و پس از ورودشان به مجلس، به رغم سخت گیری هایی که هنگام ‏بررسی صلاحیت ها انجام می دهند، باز هم می گفتند ما صلاحیت نمایندگان را هنگام فعالیت شان درمجلس ‏همچنان زیر نظر داریم و هرلحظه ای که احساس شود نمایندگان شرایط خود را از دست داده اند با آنان ‏برخورد می کنیم به نحوی که با نمایندگی مجلس، خداحافظی کنند. البته این موضوع به دلیل مغایرت با ‏قانون عملا اجرا نشد ولی ظاهرا این نگاه دارد به تدریج دربدنه حاکمیت رواج می یابد وهم اکنون هیات ‏نظارت برمطبوعات هم به تبعیت از این شیوه رفتاری شورای نگهبان، مایل است این اختیار را داشته باشد که ‏در مورد اعضای تحریریه روزنامه ها هم نظر بدهد. ‏

‎ ‎آیا این موضوع روابط طبیعی میان کارگر وکارفرما را به هم نمی زند؟ به عبارت دیگر اگر ‏کارفرما بخواهد با نویسندگان وخبرنگارانی کار کند که کارهایشان برای او ومردم جذاب است، بر اساس این ‏برخورد باید از آنان صرف نظر کند؟‎ ‎

بله این رابطه کاری حق طبیعی کارگرو کارفرما است. در این میان کارفرما تصمیم گیرنده است که ببیند با ‏چه کسی می تواند کارکند. از این رو قطعا نشریه یا مطبوعه ای که دارد منتشر می شود، در چارچوب ‏مقررات و قوانین جمهوری اسلامی تلاش می کند وظیفه حرفه ای خود را انجام بدهد واز آن قوانین تخطی ‏نکند. این موضوعی است که هیات نظارت کاملا به آن واقف است. لذا هیات نظارت بهتر است روی وظایف ‏اصلی خود که دادن پروانه انتشار مطبوعات به متقاضیان نشریه ها است متمرکز شود. متاسفانه شاهدیم که ‏متقاضیان زیادی در صف طولانی درانتظار دریافت پروانه انتشار نشریه ها قرار دارند. این درحالی است که ‏هیات نظارت کماکان نسبت به انتشار نشریه ها مواضعی سختگیرانه دارد. ‏

‎ ‎آیا این شکل از برخورد با اصحاب رسانه ها و به ویژه خبرنگاران، مغایر با حقوق جهانی کار و ‏سازمان آی. ال. او نیست؟‏‎ ‎

قطعا این گونه است وما متاسفانه شاهدیم که با این شیوه برخورد ها از سوی حاکمیت، حقوق روزنامه نگاران ‏نادیده گرفته می شود. فکر می کنم اعضای هیات نظارت برمطبوعات یا از وجود این دست از قوانین غافلند ‏یا با آگاهی تمام تمایل دارند این چند نشریه مستقل از دولت راهم به گونه ای به ابزار تامین کننده منافع ‏دولت تبدیل کنند تا به نحوی نوعی تبعیت محض از خود در ارتباط با مسایل مختلف نشان داده و از آن ها ‏عدول نکنند. ‏

‎ ‎با توجه به اینکه گفتید این شیوه برخورد با اصحاب رسانه درمخالفت با حقوق بین المللی کار آی. ‏ال. او نیز هست آیا زمینه ای وجود دارد که کارگران حوزه روزنامه نگاری بخواهند به مراجع قضایی در ‏داخل کشور یا سازمان های بین المللی شکایتی عرضه کنند؟‎ ‎

به هر ترتیب راه شکایت وجود دارد ومرجع مربوطه هم دیوان عدالت اداری است. دیوان عدالت اداری به ‏شکایت های مربوط به دستگاه های دولتی رسیدگی می کند. درعین حال همچنان امکان ارجاع این شکایت ها ‏به مراجع بین المللی وجود دارد، ولی من شخصا معتقدم تا جایی که امکان دارد نباید به سازمان های بین المللی ‏شکوه ببریم و این برای ما بهتر است.ضمن آنکه معتقدم بخش اعظم این مسایل، مسایل داخلی است. این ‏موضوع را برحسب یک اعتقاد می گویم نه برحسب ترس یا فشار و نگرانی از اینکه ممکن است با ما ‏برخوردی صورت بگیرد. من گمانم براین است که ما درمراحل اولیه حرکت به سوی دموکراسی قرار داریم ‏و این طبیعی است که از این دست از چالش ها با مسئولان داشته باشیم. ضمن آنکه در این گونه چالش ها است ‏که می توانیم به آنان بفهمانیم که باید قدرت تحمل خود را بالا ببرند و به مرور اجازه بدهند منتقد، صحبت ‏های خود را بگوید. به عبارتی دیگر ما با این رفتار به آنان می آموزیم که راه حل مسایل، خفه کردن صدای ‏منتقدان ومخالفان به هر ترتیبی نیست. ولی به هرحال امکان شکایت وجود دارد به ویژه به سارمان جهانی ‏کار، چرا که دولت ایران مقاوله نامه هایی را دراین زمینه امضاء کرده و عمل به مفاد آن مقاوله نامه ها را ‏متعهد شده است. همانطور که می دانید در جهان فعلی کشوری نمی تواند مقاوله نامه ها راامضاء کند و ‏درعمل به یک سری حقوق انسانی و رعایت موازین حقوق بشری متعهد شود اما درداخل کشور به شکل ‏دیگری عمل کند.‏

‎ ‎به نظر شما وضعیت برخورد با خبرنگاران و اینکه آقای صفارهرندی صریحا اعلام کرده که ‏روی اعضای هیات تحریریه ها نیز نظارت می کنند، روند آزادی مطبوعات را با چه موانع جدیدی روبرو ‏می کند و امنیت شغلی خبرنگاران را تا چه اندازه مورد تهدید قرار می دهد ؟ آیا انجمن در باره آینده ‏مطبوعات ارزیابی ای انجام داده است؟‎ ‎

ببینید ما ضرب المثلی داریم که می گوید سال به سال دریغ از پارسال. هر چه جلوتر می آییم احساس می کنیم ‏که سخت گیری ها وفشارها افزایش می یابد. اگر در دولت قبلی ما مواجه با این فشارها وسختگیری ها، از ‏سوی بخش هایی از حاکمیت، نسبت به روزنامه نگاران بودیم، اما به حمایت های بخش دیگری از حاکمیت ‏نیز دلخوش بودیم. به عبارت دیگر درزمان دولت آقای خاتمی نیزشاهد توقیف نشریه ها، بازداشت روزنامه ‏نگاران، و ایجاد محدودیت برای مطبوعات بودیم، اما از آن جایی که ترکیب اصلی هیات نظارت ‏برمطبوعات را اصلاح طلبان تشکیل می دادند ودرعین حال دولت آقای خاتمی نیز از بحث آزادی بیان نیز ‏حمایت می کرد، از این رو در این مقوله مستحضر به پشتیبانی بخشی از حاکمیت بودیم. از این رو جای ‏امیدواری نیز وجود داشت. اما متاسفانه با روی کارآمدن دولت آقای احمدی نژاد و تغییر ترکیب مجلس هفتم، ‏‏‌ما شاهد تغییر ترکیب هیات نظارت برمطبوعات بودیم. لذا وقتی که جهت گیری درمطبوعات به شکل دیگری ‏درآمد، و افرادی عضو هیات نظارت برمطبوعات شدند که از اساس درمغایرت با بحث آزادی بیان و آزادی ‏قلم قرار داشتند، طبیعی است که این شرایط روز به روز وخیم تر شده که نمونه بارز آن نیز سخنان آقای ‏صفار هرندی است که درواقع رییس هیات نظارت برمطبوعات نیز هست. همچنین این موضوع نیز طبیعی ‏است که فضای یاس وناامیدی که برروزنامه نگاری کشور حاکم شده، دارد به تدریج گسترش می یابد. ‏

‎ ‎در این اوضاع، شما چه چشم اندازی برای فعالیت مطبوعاتی مشاهده می کنید؟‎ ‎

من امیدوارم تا جایی که ممکن باشد بتوانیم در برابر این فشارها مقاومت کنیم ودراندک فضاهایی که برای ‏ماباز می شود توان انجام وظیفه حرفه ای خودمان را داشته باشیم. ‏

‎ ‎انجمن صنفی برای حفظ استقلال روزنامه نگاران چه برنامه ای دارد؟ آیا این انجمن به سوی ‏تدوین برنامه های ایجابی می رود یا ای که کماکان درلاک دفاعی خود دربرابر فشارها باقی می ماند؟‏‎ ‎‎ ‎‏ ‏

شما باید بضاعت انجمن صنفی روزنامه نگاران را درنظر بگیرید. از آن جایی که انجمن صنفی فاقد توانایی ‏ها و پشتوانه های قانونی و حقوقی سندیکا ها و اتحادیه ها است و ما برش کاری آنان را در برخی از کشورها ‏ملاحظه کرده ایم، لذا بخش اعظمی از فعالیت هایش دارای ضمانت های الزام آور برای دستگاه ها ی اجرایی ‏دولت یا برای حاکمیت نیست. شما باشرایط فعالیت انجمن های صنفی و ان.جی.اوها در حال حاضرآشنا ‏هستید و می دانید درچه وضعیتی به سرمی برند. از ابتدای روی کارآمدن دولت آقای احمدی نژاد متاسفانه ‏فشارها به قدری برروی نهادهای غیر دولتی افزایش یافت که شاید بتوانم بگویم انجمن صنفی مطبوعات جزء ‏پوست کلفت ترین نهادهای غیر دولتی است که هنوز توانسته خود را سرپا نگاه دارد. بنا براین طبیعی است ‏که ما تلاش کردیم با تامین شرایط حفظ بقا، درعین حال تا جایی که لازم بوده مواضع خود را بگوییم وتا آن ‏جا که قادر بوده ایم، برش خود را نیز حفظ کنیم. به عبارت دیگر می خواهم بگویم مواضع انجمن صنفی در ‏این موقعیت، مواضعی بینا بینی بوده است.نه آن گونه درلاک دفاعی رفته ایم، ونه آن گونه درموضع تهاجمی ‏بوده ایم.انجمن چیزی بین این دو موضع حرکت کرده است. تلاش می کنیم که کماکان هم در این مشی حرکت ‏کنیم. ‏

‎ ‎آیا این مشی، از فشارهای حاکمیت کاسته است؟‎ ‎

خیر کماکان فشارهای حاکمیت برروی ما وجود دارد؛ در واقع سعی دارند به نحوی ما را به آن نقطه ای که ‏مایلند سوق دهند، یعنی انجمن را حذف کنند؛ ولی بانیان انجمن تاکنون اجازه نداده اند تا مشی طرف مقابل ‏صورت تحقق به خود بگیرد. در این جا نکته مهم آن است که پشتوانه انجمن صنفی، اعضاء آن هستند وتا ‏زمانی که اعضاء انجمن صنفی روزنامه نگاران همبستگی و انسجام خود را حفظ کنند، این انجمن حذف ‏نشدنی خواهد بود. براین اساس می تواند فعالیت های گسترده تری برای برداشتن فشارها از روی دوش ‏مطبوعات و روزنامه نگاران داشته باشد.‏

‎ ‎درعمل به روزنامه نگاران تحت فشار چه کمک هایی انجام داده اید؟‎ ‎

با توجه به مشکلاتی که برای بعضی از روزنامه نگاران پیش آمد، انجمن تا آنجا که ممکن بود از کمک های ‏حقوقی و انجام مکاتبات ونامه نگاری با بالاترین مقام قضایی کشوردریغ نکرد.‏

‎ ‎آیا انجمن درمکاتبات انجام شده خود، پاسخی نیزدریافت کرد؟‎ ‎

در پاسخ به این سوال باید از رییس قوه قضاییه تشکر کنم که نامه های اخیر انجمن را پاسخ دادند. به نحوی که ‏هرگاه درباره هرروزنامه نگار و یا مطبوعه ای نامه ای در یک سال اخیر به دفتر آقای هاشمی شاهرودی ‏ریاست قوه قضاییه دادیم، نامه های مارا بی پاسخ نگذاشتند وبعضا رویکرد مثبتی نیز داشتند؛ به رغم اینکه ‏درسال های گذشته شاهدبرخورد های قهرآمیز از سوی بخشی از این قوه نسبت به مطبوعات وانجمن صنفی ‏روزنامه نگاران بودیم اما خوشبختانه در یکسال اخیر به نظر می رسد تجدید نظری دراین برخوردها صورت ‏گرفته به نحوی که نسبت به مکاتبات انجمن با این قوه تغییررویه کاملا به سوی روندی مثبت میل کرده است ‏ضمن آنکه کمک ها وراهنمایی هایی نیزبرای انجمن داشته اند.‏

 


‏ ‏