رابین رایت
تئا لئونی در مجموعه تلویزیونی سی بی اس با عنوان “خانم وزیر” به چیزی دست یافته که جان کری وزیر امورخارجه آمریکا آرزویش را دارد؛ توافق با ایران که به ۳۶ سال تنش با این کشور که گریبان شش رئیس‌جمهور آمریکا را گرفته پایان می‌دهد. الیزابت فالکنر مک‌کورد، که لئونی نقش او را بازی می‌کند، در بخشی از روند دیپلماتیک به تهران می‌رود و رئیس‌جمهور خیالی ایران نیز به واشنگتن سفر می‌کند.
بعید است هیچکدام به این زودی‌ها اتفاق بیفتد. اما آمریکا و ایران، با پشتیبانی پنج قدرت جهانی دیگر، قرار است مذاکرات بی‌وقفه خود را، با دورنمای مهلت ۳۰ ژوئن برای دستیابی به توافق، این هفته شروع کنند؛ توافقی که از گسترش سلاح هسته‌ای توسط ایران جلوگیری می‌کند.
محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه ایران، هفته پیش در نیویورک به من گفت: “هیچ دلیلی ندارد به آن دست نیابیم.” با آقای ظریف در یک اتاق نشیمن زیبا در طبقه دوم اقامتگاه سفیر ایران در سازمان ملل، که دو روز پیش از آن همان‌جا از جان کری پذیرایی کرده بود، دیدار کردیم. آن اولین دیداری بود که کری در خاک ایران حضور پیدا کرد.
مقامات حاضر در مذاکرات به من گفتند، دیپلماسی فرا‌تر از آن‌چه در طرح کلی توافق به آن اشاره شد و در لوزان اعلام کردند، پیش رفته است. آن‌چه پس از هشت ماه مذاکرات شایان توجه است، تغییر شرایط است، چه در عرصه فرهنگی، آرای عمومی یا دیپلماسی. مجموعه تلویزیونی “خانم وزیر” به خودش جرات داده که یک فصل کامل را به احیای روابط با ایران اختصاص دهد. در آغاز این فصل دولت آمریکا آشکار می‌کند که این کشور تلاش داشته در ایران کودتا کند، مشابه آن‌چه سیا و سازمان اطلاعات بریتانیا در سال ۱۹۵۳ در ایران انجام دادند. فرض کلی این فصل این است که واشنگتن دیگر از تغییر رژیم در ایران حمایت نمی‌کند. این در مورد دولت‌های بوش و اوباما نیز صادق بود و هنوز مورد لعن و طعن بسیاری در کنگره است.
وب‌سایت راتن تومیتوز (گوجه‌فرنگی‌های گندیده) به این فصل از سریال خانم وزیر، اقبال عمومی هشتاد درصد را اعطاء کرده که نشان می‌دهد، برنامه‌ای که برای ایران در نظر گرفته شده، واقع‌گرایانه و مورد قبول مردم است. بسیاری از قسمت‌های این فصل ده‌ها میلیون بیننده داشته است. این فصل، شب گذشته تمام شد و مک‌کورد برای استیضاح و به منظور بر هم زدن دستاوردهای سیاسی دیپلماسی آمریکا به سنا فراخوانده شد. اما در آخر در سمت خود باقی ماند و طبق نظرسنجی، ۸۲ درصد از مردم به او رای مثبت دادند و از موضع او حمایت کردند.
در ماه‌های اخیر، نظرسنجی‌های واقعی نشان داده است که اکثریت آمریکایی‌ها از توافق با ایران حمایت می‌کنند و ۷۷ درصد مذاکرات را به مداخله نظامی ترجیح می‌دهند. طبق نظرسنجی ان بی سی، پنجاه و چهار درصد از مردم “در مورد توافق هسته‌ای با ایران” به دولت اوباما بیشتر از جمهوریخواهان کنگره اعتماد دارند. اوباما در بسیاری مسایل دیگر چنین رایی نیاورده است.
اما ایران نیز با تندروهای خود مواجه است. آخر هفته، سردار حسن فیروزآبادی هشدار داد، نباید به دنیای خارج اجازه داده شود از تمام سایت‌های نظامی بازدید کند. هفته گذشته بیش از دویست نماینده مجلس از حسن روحانی، رئیس جمهور ایران خواستند تا در مورد توافق توضیح دهد و پرسیدند چرا ایران فکت‌شیت خود را منتشر نکرده است.
ظریف به من گفت: “مصلحت ایجاب می‌کند، تمام طرفین حواسشان به این واقعیت باشد که در دنیای جهانی‌شده نمی‌توانید مخاطب خود را انتخاب کنید. هرچه برای خوشایند یک عده بگویید می‌تواند به مذاق دیگران خوش نیاید. برای همین است که فکت‌شیت را منتشر نکرده‌ام. به اعتقاد من نتیجه نهایی همه‌چیز را روشن خواهد کرد. نباید زیاد آن را آب و تاب بدهیم.”
حالا طرفین می‌گویند، انتظار دارند به توافق دست یابند. ظریف یکشنبه شب توییت کرد: “پیش‌نویس توافق ایران جلو می‌رود. کار سختی است و نکات نامشخص زیادی باقی مانده است. مصمم هستیم این بحران ساخته‌شده را پایان دهیم و افق‌های جدیدی باز کنیم.” کری و ظریف گفتگو در مورد بحران‌های دیگر منطقه و هماهنگی‌های غیررسمی را تایید کرده‌اند. وزارت خارجه آمریکا هفته گذشته گفت، از تهران خواسته تا به آمدن طرفین درگیر در بحران یمن بر سر میز مذاکرات یاری رساند. واشنگتن سعی دارد سعودی‌ها را راضی به پایان حملات نظامی کند.
طی هفته گذشته، دولت اوباما سعی کرده است حمایت مخالفان توافق ایران، خصوصا در میان یهودیان آمریکا و اسرائیل را جلب کند. کری در گفتگویی که روز یکشنبه از شبکه ۱۰ اسرائیل پخش شد گفت: “تشنج زیادی بر سر این توافق وجود دارد.” او در پاسخ به نگرانی در مورد موقت بودن توافق و کمبود بازرسی‌ها خاطرنشان کرد: “من به تمام اسرائیلی‌ها می‌گویم، اگر آن‌ها بخواهند به سمت ساخت بمب پیش بروند، می‌توانیم به سرعت جلویشان را بگیریم… هر روز آن‌جا را بازرسی می‌کنیم. این توافق ده‌ساله نیست. همیشگی است.”
جو بایدن، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، هفته گذشته در موسسه واشنگتن گفت: “ایران با شدیدترین شفاف‌سازی‌ها و راستی‌آزمایی‌ها روبرو خواهد بود و بهترین بازرسی‌های ممکن برای ممانعت از مسیر پنهانی این کشور به سمت ساخت بمب در نظر گرفته می‌شود.” جیکوب لیو، وزیر خزانه‌داری نیز در همین جمع گفت، بسیاری از تحریم‌ها باقی می‌ماند و ایران با فشار آمریکا روبرو خواهد بود.
مذاکرات هشت هفته آینده، می‌تواند سخت‌ترین تلاش‌ها برای عدم تکثیر سلاح هسته‌ای در ربع قرن گذشته باشد. ظریف تصدیق کرد، لحظات پرتنشی در مذاکرات وجود داشته است، خصوصا در آخرین مذاکره ۹ ساعته در لوزان. وی با شوخی گفت، گاهی داد و بیداد اجتناب‌ناپذیر است. وی گفت: “وقتی درگیر مذاکرات بی‌پایان هستید، چند فریاد می‌تواند شما را از استرس خلاص کند.”
آخر هفته، پرچم آمریکا در فستیوال بین‌المللی فیلم فجر در تهران به اهتزاز درآمد و برای اولین بار به آتش کشیده نشد.
منبع: نیویورکر - 4 مه 2015
