خط ملی اعتیاد سامانه‌ای است که به صورت تلفنی درباره انواع اعتیاد مشاوره می‌دهد و به گفته یک مقام ارشد سازمان بهزیستی، بیشترین تماس‌های سال ۹۲ با این خط در مورد اعتیاد به “شیشه” بوده است. همچنین عنوان شده که تماس‌های مربوط به ترک الکل نیز افزایش پیدا کرده است؛ در حدی که راه‌اندازی مراکز ویژه ترک الکل در دستور کار این سازمان قرار گرفته است.
شماره تماس ۰۹۶۲۸ که از سوی سازمان بهزیستی راه‌اندازی شده حالا ۶ ساله شده و از ۸ صبح تا ۸ شب درباره اعتیاد، داروهای ترک اعتیاد و نحوه استفاده از آن و نشانی نزدیک‌ترین مراکز درمانی ترک اعتیاد مشاوره می‌دهد و پاسخگوی سوالات افرادی است که خود، اعضای خانواده و یا نزدیکان‌شان درگیر اعتیاد هستند.
رییس مرکز توسعه و پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایسنا عنوان کرده که در تحلیل تماس‌های برقرار شده در سال گذشته، تماس‌های مرتبط با مصرف شیشه همچنان در صدر بوده و پس از آن ر تریاک و هروئین با اختلافی فاحش از آن در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند.
به گفته مجید رضازاده در سال ۹۳ مجموع تماس‌ها بیش از ۴۰۲ هزار مورد بوده و ۸۴ درصد تماس‌گیرندگان زن بوده‌اند. اما از این تعداد زنی که با خط ملی اعتیاد تماس گرفته‌اند، تنها ۶ درصد مصرف کننده بوده و بقیه یا در مورد اعتیاد همسر و در رتبه دوم برای اعتیاد فرزندانشان تماس گرفته بودند.
بیشترین مسائل و مشکلات مطرح شده با خط ملی اعتیاد، به ترتیب راهنمایی درباره خدمات درمان شیشه، درخواست ارجاع به مراکز اقامتی میان مدت برای درمان شیشه، تماس برای دستگیری معتادان از سوی خانواده و آشنایان، و همچنین آگاهی رسانی درباره نحوه اطلاع رسانی و راضی کردن فرد مصرف کننده برای مراجعه به مراکز درمانی بوده است.
بنا بر اعلام این مقام مسوول براساس آخرین آمارها در اسفند ماه سال گذشته، بیشترین تماس‌ها از استانهای خراسان شمالی، مرکزی و چهار محال و بختیاری بوده و کمترین تماس‌ها هم از استانهای ایلام، کهگیلویه و بویراحمد و کردستان بوده است.
رییس مرکز توسعه و پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی همچنین عنوان کرد: “در گذشته تقریبا تماسی در خصوص مصرف الکل و نحوه ترک آن در خط ملی اعتیاد نداشتیم اما درحال حاضر به علت اطلاع رسانی درخصوص ترک الکل، تماس‌های مرتبط با آن افزایش یافته است.”
او توضیح داده است: “ترک ناگهانی الکل در مقایسه با موادهای مخدر و محرک، آسیب‌های جانبی بیشتری برای فرد مصرف کننده به همراه دارد. در حال حاضر افرادی که مصرف الکل آنان در حد معمول است به مراکز ترک اعتیاد عادی و کسانی که مصرف آنان سنگین باشد به بیمارستان ارجاع خواهند شد. اما اکنون این نیاز احساس می‌شود که برای ترک مراحلی از مصرف الکل باید مراکز ویژه ترک الکل راه اندازی شود؛ به همین علت راه اندازی این مراکز در دستور کار قرار گرفته است.”
شیشه، مخدر ارزان و پر مصرف
چندی است که مقامات ایرانی از شیوع بالای مصرف مواد مخدر صنعتی، ابراز نگرانی می‌کنند. در راس هرم محبوبیت و مصرف مواد مخدر صنعتی هم شیشه قرار دارد که به گفته قائم مقام دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر، گرایش به آن “فاجعه‌آمیز” است. این مقام ارشد مبارزه با مواد مخدر در ایران زمستان سال گذشته اعلام کرد که تنها در پنج سال اخیر، تعداد معتادان به ماده مخدر شیشه از سه درصد به ۲۶ درصد رسیده است.
افزایش اعتیاد به شیشه درحالی صورت گرفته است که ماده اولیه این مخدر صنعتی از خارج وارد کشور می شود ولی در آشپزخانه های زیرزمینی، آماده سازی و روانه بازار مصرف می‌شود.
ارزان بودن این ماده مخدر صنعتی به عنوان یکی از دلایل گرایش روزافزون به آن شمرده می‌شود. در حدی که به گفته موسس “جمعیت امداد دانشجویی مردمی امام علی”، یک معتاد کارتن‌خواب برای تهیه شیشه، تنها لازم است چند قوطی آلومینیومی آبمیوه‌های صنعتی از بین زباله‌ها جمع کند و هزینه تامین مواد خود را به دست بیاورد.
این تشکل خیریه در طول ۳ سال تحقیقی درباره اعتیاد کودکان ایرانی انجام داده که در نتایج آن اعتیاد به شیشه، جایگاه قابل توجهی دارد. بر مبنای این تحقیق، ۸۰ درصد کودکان معتاد، پدر معتاد داشته‌اند و بیشترین ماده مصرفی این پدران معتاد(۳۳ درصد) شیشه بوده است. ۶۳ درصد از این کودکان مادر معتاد دارند و باز هم شیشه با ۳۶ درصد در رتبه اول ماده مصرفی مادران معتاد قرار داشت.
یک جامعه‌شناس زن در تهران مرداد ماه سال ۹۲ به روزآنلاین گفته بود که اعتیاد به شیشه در میان زنان، تنها در اثر اجبار همسران و ناآگاهی به اعتیاد رخ نمی‌دهد بلکه ریشه در تغییر سبک زندگی ایرانیان دارد: “بسیاری از زنانی که امروز به شیشه و دیگر مخدرها معتاد شده‌اند کسانی هستند که خواسته‌اند با یک ماه مصرف شیشه به وزن ایده‌آل برسند اما به شدت درگیر مواد مخدر شده‌اند.”
در همان زمان از سوی مدیرکل وقت پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی هم اعلام شده بود که بیش از ۸ درصد تهرانی‌ها حداقل یک بار شیشه مصرف کرده‌اند و میانگین سنی این افراد بین ۱۵ تا ۴۵ سال بوده است.
از انکار مصرف الکل تا پذیرش الکلیسم
وزیر کشور در شهریور ماه سال گذشته اعلام کرد که مصرف الکل در ایران به اندازه مواد مخدر “نگران‌کننده” نیست اما به دلیل اینکه مصرف آن شرعی نبوده و فسادآور است، مبارزه با آن تشدید خواهد شد.
تنها چند هفته پیش از آن، ایرنا، خبرگزاری رسمی دولت، گزارش داده داده بود که مصرف مشروبات الکلی در ایران “قابل توجه” بوده و حتی مصرف آن “روند رو به رشد” دارد: “سالهاست که برخی، مصرف الکل در کشور را کتمان می کنند. شاید از همین روست که به رغم اینکه اخیرا تحقیقاتی در زمینه شیوع مصرف مشروبات الکلی در کشور انجام شده، اما وزارت بهداشت از اعلام رسمی آمار آن خودداری می کند. یکی از مسوولان وزارت بهداشت در این باره پیشتر گفته بود طرح این موضوع با توجه به قوانین اسلامی و همچنین فرهنگ مردم، یک تابو است.”
در بهار ۹۲ وقتی مصرف الکل یک بحران ملی به وجود آورد و خبرش به رسانه‌ها راه پیدا کرد، برای اولین بار در تاریخ جمهوری اسلامی، صحبت از مجوز تاسیس “مرکز ترک الکل” به میان آمد.
چرا که در شهر رفسنجان، ۴۰ نفر بر اثر مصرف الکل غیراستاندارد جان خود را از دست دادند و ۳۵۰ شهروند دیگر هم روانه بیمارستان شدند. اما باز هم مصرف الکل آن قدر در ایران تابو محسوب می‌شد که راه‌اندازی اولین کلینیک ترک اعتیاد به الکل تا مرداد ماه ۹۳ به طول بینجامد.
مدیر این کلینیک هم در اظهارنظر صریحی گفته بود: “در گفتمان اجتماعی کشور دو نوع گفتمان عمومی و کارشناسانه وجود دارد که در گفتمان عمومی به مردم می گوییم الکلیسم (اعتیاد به الکل) در کشور نداریم اما در گفتمان کارشناسانه همه ما می دانیم سالهاست مساله الکلیسم در کشور وجود دارد.”
حالا با افزایش تماس با خط ملی اعتیاد درباره الکل، سازمان بهزیستی هم به فکر افتاده تا الکلسیم در ایران را جدی‌تر بگیرد و به فکر راه‌اندازی کلینیک‌های دیگری برای معتادان به الکل باشد.
