هنر روز، در بخش کتاب می کوشد کتاب ها و نشریاتی را که در حوزه اندیشه و هنر مباحث نظری را منعکس می کنند یا در مسائل اجتماعی و سیاسی مباحثی درخور دارند، به خوانندگان خود معرفی کند. ارجحیت با کتاب های روز خواهد بود، ولی این امر به معنای غفلت از آثارمنتشر شده در گذشته دور یا نزدیک نیست. کتاب های منتشره از پدیدآورندگان ایرانی به زبان های دیگر یا ترجمه شده به این زیان ها هم در کتاب روزجای ویژه ای خواهند داشت. ناشران و پدید آورندگان آثار می توانند برای معرفی یک نسخه کتاب به نشانی زیر بفرستند.
P.O.Box 94000 creteil cedex
France10014
فرهنگ سیاسی در امثال و حکم فارسی
نویسنده: علی اکبر عباسیان
256 ص، تهران: نشر اختران، 1387، چاپ اول
نگریستن به فرهنگ سیاسی در پرتو امثال و حکم، گام نهادن به قلمرو ذهنی جامعه سنتی است؛ جامعه ای با مثل ها و حکمت هایی که حجم عظیمی از حوادث و کشاکش های زندگی را در فشرده ترین قالب ها در خود جای داده و با بهره گیری از کمترین واژه ها، جهت گیری احساسی، ادراکی و ارزشی مردم را درباره رویدادهای مشترک تاریخی و اجتماعی به خوبی نشان می دهد. در پژوهش حاضر، انعکاس فرهنگ سیاسی جامعه ایرانی در آیینه امثال و حکم فارسی بررسی شده است.
یادداشت های سندبادنامه
تالیف: علی محمد هنر
367 ص، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1386، چاپ اول
«سند باد نامه» از جمله داستان های قدیمی هندی است که ظاهرا در دوره ساسانی به زبان پهلوی، و بعدها از پهلوی به سریانی و از سریانی به یونانی ترجمه شده است. در دوره پس از اسلام، «رودکی» این داستان را منظوم کرد که متاسفانه تقریبا چیزی از آن به جا نمانده است. هم چنین در این دوره «عمید ابوالفوارس» داستان «سندبادنامه» را به نثر فارسی برگرداند. سرانجام در قرن ششم ه. ق، «ظهیری سمرقندی» به پیروی از شیوه «نصرالله منشی» درترجمه «کلیله و دمنه» به زبان فارسی، تحریری دیگر از این اثر به زبان و نثر فارسی ساخته و پرداخته کرد. کتاب حاضر، مجموعه ای از یادداشت های نویسنده درباره «سندبادنامه» به روایت «ظهیری سمرقندی» است. این یادداشت ها که با مقدمه مفصلی در معرفی اصل و منشاء «سندبادنامه» و ویژگی های نثر و سبک «ظهیری سمرقندی» در برگردان این اثر به فارسی آغاز می شود، در حقیقت راهنمایی برای مطالعه «سندبادنامه» محسوب می شود؛ راهنمایی که با ارائه شرح و توضیحات درباره ابیات، امثال و لغات این داستان، کار مطالعه آن را برای پژوهشگران آسان تر می کند.
تئاتر ایران در گذر زمان: کارگاه نمایش از آغاز تا پایان
نویسنده: ستاره خرم زاده اصفهانی
مقدمه: فرهاد ناظر زاده کرمانی
744ص، تهران: انتشارات افراز، 1387، چاپ اول
این کتاب، جلد سوم از مجموعه «تئاتر ایران در گذر زمان» است. این جلد به بررسی شکل گیری «کارگاه نمایش» و فعالیت ها و تحولات آن در فاصله سال های 1348 تا 1357 خورشیدی می پردازد. «کارگاه نمایش» که وابسته به تلویزیون ملی ایران بود، فعالیت های خود را در اسفند 1348 آغاز کرد. شکل گیری این مؤسسه یکی از نتایج برگزاری جشن هنر شیراز در آن سال ها بود. عناوین مباحث اصلی کتاب عبارتنداز: «موقعیت تئاتر در تهران: 1300 تا 1357 شمسی»، «جشن هنر شیراز»، «شکل گیری کارگاه نمایش و روند فعالیت های آن»، «گروه های متشکل در کارگاه نمایش»، «کارگاه نمایش و جشن هنر شیراز»، «تئاتر چهارسو»، «فهرست الفبایی نمایش های اجرا شده کارگاه نمایش و تئاتر چهارسو» و«فعالیت های انتشاراتی کارگاه نمایش».
دهخدا در افق روشنفکری ایران
نویسنده: حجت الله اصیل
128 ص، تهران: انتشارات کویر، 1387، چاپ اول
هسته اصلی اندیشه مشروطه خواهی فلسفه ترقی بود؛ فلسفه ای که دگرگونی های بنیادین را در نظام حکومتی و حقوق و آزادی های اساسی مردم و روابط اجتماعی – اقتصادی جهت می داد. «علی اکبر دهخدا» یکی از برجسته ترین روشنفکران و اندیشمندان عصر مشروطیت بود که دیدگاه های مترقی خود را به زبان طنز و جدی، در مقالات گوناگون باز می گفت. او نه تنها بنیادگذار طنز سیاسی – اجتماعی در ایران معاصر بود بلکه اندیشه های مترقی او در سیاست و اقتصاد، جایگاه او را به عنوان متفکری پیشگام و مردمی تثبیت کرد. کتاب حاضر، پژوهشی است در ساحت های گوناگون اندیشه «دهخدا»؛ پژوهشی که خواننده را با وجه روشنفکرانه اندیشه این ادیب و پژوهشگر مترقی آشنا می کند.
فرهنگ کلمات هماهنگ
نویسنده: یونس حاجی قره چپق
768ص، تبریز: نشر اختر، 1387، چاپ اول
این کتاب، یک فرهنگ فارسی به فارسی است؛ با این ویژگی که کلمات هماهنگ در آن پشت سر هم آمده اند. در حقیقت مجموعه 22809 واژه ای که در این فرهنگ گردآوری شده، بر خلاف تمام فرهنگ های رایج فارسی که بر اساس حروف الفبای فارسی تنظیم شده اند، بر اساس آهنگ و قافیه کنار هم قرار گرفته اند. مثلا کلمات «سبقت»، «دقت»، «رقت»، «مفارقت» و… در این فرهنگ به دنبال هم آمده اند. «فرهنگ کلمات هماهنگ» با واژه هایی که آخر آنها حرف «الف» است آغاز می شود ( مانند با، ابا، بابا) و با واژه هایی که به حرف «ی» ختم می شوند (مانند زناشویی، آبشویی، دستشویی، اتوشویی) پایان می یابد.
فرهنگ تطبیقی ضرب المثل های ترکی آذری
نویسنده: علی پورامن
224 ص، تبریز: نشر اختر، 1386، چاپ اول
این کتاب مجموعه ای از ضرب المثل های زبان ترکی آذری، همراه با ترجمه فارسی و کاربرد آنهاست. در هر مورد، واژگان مهم و ضروری ضرب المثل توضیح داده شده و در صورت لزوم این واژگان به لحاظ ریشه شناسی بررسی گردیده است. علاوه بر معادل های فارسی، در مواردی، برابرهای عربی و گاه تالشی و گیلکی نیز برای ضرب المثل ها ارائه شده است.
خاطرات مردم شناسان ایران
به کوشش: ژیلا مشیری
303 ص، تهران: نشر افکار، 1386، چاپ اول
مردم شناس، از گوشه ای به گوشه دیگر سفر می کند تا به حقیقت در سیمای انسانی اش دست یابد. او از آیین ها، افسانه ها، اسطوره ها و ترانه های مردم سرزمین خویش می گوید. سال های طولانی است که مردم شناسان ایرانی رخت سفر بر تن کرده و به دیدار مردم ایران در دورترین روستاها و شهرهای کشورمان می روند. در کتاب حاضر، آنان از خاطرات سفرهای خود و دیدار مردم ایران سخن می گویند؛ از دغدغه ها و دردها، شادی ها و شیرینی های زندگی مردم، از آیین های شگفت آور و باورهای دیرین سال. با خواندن این کتاب، با زندگی، فرهنگ و آداب و رسوم مردم ایران از زوایه ای دیگر آشنا خواهیم شد.
فرهنگ واژگان گویش های ایران
نویسنده: غلامرضا آذرلی
760 ص، تهران: نشر هزار، 1387، چاپ اول
پهنه فرهنگی ایران یا آنچه «ایران فرهنگی» نامیده می شود، بر خاستگاه و زیستگاه یکی از بزرگترین خانواده های زبانی جهان، یعنی خانواده زبان های ایرانی است. در کتاب حاضر، گنجینه ای از واژگان ایرانی گردآوری شده است، گنجینه ای که دستاورد سفرهای نویسنده به مناطق گوناگون ایران و هم چنین بررسی واژه نامه های گویش های بومی ایران است. این واژگان را که بخشی از فرهنگ گفتاری (شفاهی) گویش های تیره های گوناگون آریایی است، می توان برای هر چه غنی تر کردن زبان ملی ایران, یعنی زبان فارسی، به کار گرفت. مطالعه این فرهنگ نشان می دهد که در گویش های گوناگون مردم ایران، واژگان زیادی را می توان یافت که مشترکند و به یک معنی به کار می روند، هم چنین واژگانی را که شباهت بسیار به برخی از واژگان زبان های اروپایی دارند.
فیروزآبادی در مجلس چهاردهم
به کوشش: پروین منصوری
272 ص، تهران: انتشارات خجسته، 1387، چاپ اول
این کتاب، مشروح سخنان «حاج سید رضا فیروز آبادی» در مجلس چهاردهم است که بر اساس مشروح مذاکرات مجلس چهاردهم، نوشته و تالیف شده است. «فیروز آبادی»، نماینده مجلس شورای ملی در دوره های سوم، ششم، هفتم و چهاردهم، مردی میهن پرست و آگاه به امور سیاسی و اقتصادی بود. او یکی از فعالان سیاسی در دوران نهضت ملی ایران در فاصله سال های 1330 تا 1332 و هم چنین از مهم ترین پشتیبانان کوشش های میهن دوستانه ایرانیان در جریان حوادث سال های 1339 و 1340 به شمار می آید. «فیروز آبادی» انسانی آگاه و متعهد و خیرخواه بود. تاسیس بیمارستان فیروز آبادی در شهر ری، نمونه ای از اقدامات انسان دوستانه این شخصیت برجسته سیاسی ایران معاصر است.
البته واضح و مبرهن است که…
نویسنده: ضیاء موحد
تهران: انتشارات نیلوفر، 1387، چاپ اول
به تازگی نشر نیلوفر کتابی از ضیاء موحد منتشر کرده با عنوان “البته واضح و مبرهن است که…” که رساله ای درباره مقاله نویسی است. این کتاب دو بخش دارد که در بخش نخست آن موحد درباره موضوع مناسب و پرفایده، تعریف صحیح مقاله و ساختار کلی آن، روش های مقاله نویسی، مرحله های آماده سازی مقاله و نکته هایی درباره هر بخش آن نوشته است. در بخش نخست همچنین موحد مقاله ای کوتاه نوشته تحت عنوان “آیا ما مقاله نویس هم داریم؟” که خواندن آن خالی از لطف نیست.
در بخش دوم این کتاب، انواع مقاله مثل مقاله روایی، توصیفی، تعریفی و… شرح داده شده و همچنین فهرستی از نمودارها، واژه نامه های انگلیسی به فارسی و فارسی به انگلیسی، فهرست اعلام، کتاب ها و مقالات و کتاب شناسی نیز به چاپ رسیده است.
موحد در بخش نخست این کتاب نوشته است؛ “هدف من از این نوشته به دست دادن قاعده هایی برای نوشتن مقاله هایی که در کنار شعر و داستان اثر هنری شناخته می شوند، نیست. این نوع نوشتن قاعده های معینی ندارد، یاددادنی نیست. اما اگر بگوییم در همه انواع مقاله ها، حتی مقاله های هنری اصل هایی هست که باید رعایت کرد، اغراق نکرده ایم. از این گذشته مقاله های علمی، تحقیقی و فلسفی را هم می توان با رعایت اصل ها و دستورهایی، رغبت انگیز و خواندنی کرد و دست کم اینکه آنها را از نقص های چشمگیری که دامنگیر اغلب مقاله های فارسی است در امان داشت. هدف از این نوشته همین است.” نثر خواندنی و روان این کتاب به علاقه مندان مقاله نویسی کمک می کند تا به راحتی این کتاب آموزنده را بخوانند و از آن استفاده کنند.
مثلاً برادرم
نویسنده: اووه تیم
ترجمه: سید محمود حسینی زاد
تهران: انتشارات افق، 1387، چاپ اول
مثلاً برادرم، یکی از مهم ترین کتاب هایی است که در این چند سال گذشته در آلمان نوشته شده است؛ هم از جنبه ادبی و هم تاریخی. اووه تیم از آن دست نویسندگانی است که سعی می کنند واقعیت را بدون توجیه و جبهه گیری بیان کنند؛ تیم در این کتاب سرگذشت برادرش را بیان می کند؛ برادری که در نوزده سالگی داوطلب خدمت در شاخه نظامی اس اس می شود و در بیمارستانی صحرایی در اوکراین می میرد. اووه تیم بعد از مرگ مادرش تصمیم می گیرد به این سرگذشت بپردازد. او با تحلیل نامه ها و دفتر یادداشت های روزانه برادرش سعی می کند به انگیزه های برادرش در رفتن به جبهه پی ببرد و در عین حال سرگذشت بازماندگان جنگ را بازمی گوید. نتیجه کار نگاهی است بسیار شخصی و خصوصی به خانواده یی آلمانی که تصویری است از بسیاری از خانواده های امروز.
به گفته مترجم، نثر اووه تیم در این کتاب، نثر ویژه ای است. جمله ها کوتاه، ساده، بدون شرح و بسط اضافی و در موارد بسیاری بدون فعل. زمان ها در “مثلاً برادرم” درهم شده و گاه در بین چند جمله در زمان گذشته، جمله ای در زمان حال می آید. آثار این نویسنده امروزه در مدارس آلمان مطالعه و بررسی می شوند و تاکنون جوایز متعددی مثل ”توکان” و “موندولو” را از آن خود کرده اند. “مثلاً برادرم” در سال 2003 نوشته شده است و نشر افق با ناشر اصلی این کتاب برای خرید امتیاز انتشار ترجمه فارسی آن طبق قانون کپی رایت به توافق رسید و “مثلاً برادرم” امسال با برگردان سید محمود حسینی زاد منتشر شد.
گوشواره انیس
نویسنده: حمیرا قادری
تهران: نشر روزگار، 1387، چاپ اول
گوشواره انیس مجموعه داستانی از حمیرا قادری است که در سال 83 با داستان “باز اگر باران می بارید” برگزیده مسابقه داستان نویسی صادق هدایت شد. این مجموعه داستان که نشر روزگار آن را منتشر کرده است، 11 داستان دارد که به زبان افغانی نوشته شده و اغلب اتفاق های آن نیز در افغانستان می افتد. داستان هایی که راوی رنج های مردم افغانستان در زمان حضور طالبان در این کشور هستند. در بسیاری از داستان های این مجموعه قادری از مشکلات زنان و دختران می نویسد و سختی هایی که به خاطر حضور طالبان می کشیدند که داستان “گوشواره انیس” با همین مضمون یکی از بهترین داستان های این مجموعه است. حمیرا قادری متولد 1358 در کابل، از سال 79 برای ادامه تحصیل به ایران آمد و دوره لیسانس و فوق لیسانس خود را در رشته زبان و ادبیات فارسی گذراند. خواندن این مجموعه به مخاطبانی که به این گونه داستان های بومی علاقه دارند، توصیه می شود.
تازه های مطبوعات
هنر پارسی
سیزدهمین شماره دوماهنامه بین المللی “هنر پارسی” به یادبود خسرو شکیبایی منتشر شد.
”هنر پارسی” نشریه ای است بین المللی درزمینه هنر و مسایل مربوط به ایرانگردی، سینما، تئاتر، موسیقی،عکاسی، معماری، هنر های تجسمی، ادبیات و هنرهای سنتی که به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر و به نقد و تحلیل و بررسی هنر ایران زمین می پردازد.
”هنر پارسی” در این شماره با چند عنوان بخش ادبی خود را تکمیل کرده است. “ویژه خلیج فارس” که در سرفصل این بخش قرار دارد با مقاله ای از جمشید ارجمند با عنوان “جستاری از پارسی بودن خلیج فارس” آغاز شده است.
بخش نقد ادبی این نشریه نیز با نقد دو کتاب پی گرفته شده است. “سفر با ماه” عنوان نقدی است که بر مجموعه داستان ”ماه سربی” نوشته ماهزاده امیری توسط پونه بریرانی نوشته است.
”مردی که گورش پیدا شد” نوشته دیگری است به قلم آزار ایلخچویی و نقدی است بر داستان” مردی که گورش گم شد “ نوشته حافظ خیاوی.
در بخش داستان نیز دو داستان “کلاه گیس” نوشته ناهید طباطبایی و “ژنرال روی تپه ایستاد” اثر هانریش بل با ترجمه حمید زرگر باشی آورده شده است و در بخش نقد داستان نیز همین داستان از نگاه مترجم با عنوان “مسیحی که به هیچ کلیسایی راه نداشت” به نقد کشیده شده است.
”شهر تاریخی حریره، نگین در خاک خفته جزیره کیش” نوشته علی خاکسار، “خراب شدن چرخ گاری بقال سرکوچه ” نوشته سید محمود حسینی زاد، چند شعر کوتاه از مهگامه پروانه، به یاد خسرو شکیبایی، “یک روز از زندگی زن معاصر ایرانی” نوشته زاون قوکاسیان از جمله مطالب خواندنی این نشریه هستند. شماره سیزدهم دوماهنامه “هنر پارسی” در 92 صفحه منتشر شده است.
هنر موسیقی
عنوان سرمقاله تازه ترین شماره ماهنامه هنر موسیقی “موسیقی آفرینش” است وعلاوه بر اخبارحوزه موسیقی،مقاله خسرو جعفرزاده که مروری است بر مقاله “هنر سینه به سینه و خط موسیقی ” نوشته پری برکشلی،بخش دوم از گفتگوی دکتر ساسان سپنتا و حسن کسایی با عنوان “موسیقی ایران، دغدغه های امروز” و همچنین بخش پایانی گفتگو با افشن یداللهی ترانه سرا با عنوان “ بزک کرد آسمون، رنگین کمون شد” به چاپ رسیده است.
در بخش دیگری از این ماهنامه گفتگویی با کریم صالح عظیمی با عنوان “اجرای آواز ایرانی به شیوه های مختلف” انجام شده است.
گزارش ویژه این ماهنامه به اجرای اپرای “کوزی فن توته” اثر موزارت در فرانسه اختصاص دارد اپرایی که توسط عباس کیارستمی کارگردانی شد.
چشم انداز صنعت موسیقی ایران که به بررسی تولید انبوه سازهای سنتی اختصاص دارد یادداشتی بر کنسرت سهیل نفیسی، آسیب شناسی اجتماعی کنسرت های ارکستر سمفونیک تهران از دیگر مطالب این ماهنامه است.
قال و مقال
شماره دوم دوره جدید نشریه “قال و مقال” به‌چاپ رسید؛ قدرت، زبان، من مردانه دکارتی و زن، کلان‌فضا و آخرین پست‌مدرن، آیا نظام آموزشی دانشگاه پیام نور…؟، از مرگ مؤلف تا قتل مؤلف، جایگاه زن در شعر و اندیشه احمد شاملو و نزار قبانی، بیربال حلال مشکلات، درخت ممنوع، رنگ‌های آبی و قهوه ای دلگیر اما پر از زندگی، جریان‌شناسی ادبیات دهه هفتاد، و هنرهای تجسمی، عکاسی امروز، از مطالب منتشرشده در “قال و مقال” به قلم افرادی همچون: مسعود احمدی، بهمن بازرگانی، حمید احمدی، داریوش معمار و… هستند.
فرخنده حاجی‌زاده - صاحب‌امتیاز، مدیرمسؤول و سردبیر “قال و مقال” - در سرمقاله این شماره نوشته است: قال و مقال تأکید بر تعریفی خاص از نقد ادبی دارد؛ گرچه این تأکید به هیچ‌رو به منظور نفی شیوه‌های دیگر نقد ادبی نیست. این تکیه فقط به دلیل کارآیی مشخص این تعریف در ارتباط با هدف مورد نظر است. هرچند پیدا کردن اصولی که توانایی کامل دریافت واقعیت هر اثر را داشته باشد، ساده نیست؛ از این‌رو می‌توان دیدگاه‌های متفاوت و گاه حتا متضاد داشت. اینکه قال و مقال در این حوزه به توفیقی نسبی دست پیدا کند یا…؟ اما کوشش اصلی آن در جهت بررسی آثاری جدی است که کم‌تر مورد توجه قرار گرفته‌اند و خواسته یا ناخواسته به حاشیه رانده شده‌اند و طبیعی است که اولویت با آثار داستانی است.
باستان‌پژوهی
چهارمین شماره دوره جدید دوفصل‌نامه “باستان‌پژوهی” به صورت خصوصی و با مدیرمسؤولی و سردبیری شهرام زارع در زمینه “ایران‌شناسی، باستان‌شناسی و میراث فرهنگی ایران” انتشار یافت.
میراث فرهنگی و گردشگری، باستان‌شناسی و تاریخ، هنر و تاریخ هنر، و موزه و موزه‌داری از بخش مختلف این نشریه‌اند.
از جمله مهم‌ترین مطالب این شماره، مقاله‌ای است به قلم مسعود آذرنوش که به کشف “نقش برجسته شاهپور یکم ساسانی در شمال شرق افغانستان” و نیز معرفی شهری از همین دوره در شرق ترکیه می‌پردازد.
از دیگر مطالب این شماره، بویژه برای کسانی که چندان علاقه‌ای به دنبال کردن مطالب تخصصی ندارند، به پرونده‌ای درباره میراث فرهنگی خوزستان می‌توان اشاره کرد.
در این شماره همچنین دو مقاله به زبان انگلیسی توسط پروفسور پی‌یر فرانچسکو کالییری و تورج دریایی منتشر شده است.
”باستان‌پژوهی” هر شش ماه یک‌بار و به صورت فارسی - انگلیسی منتشر می‌شود.