چرا احمدرضا رادان برکنار شد؟

نویسنده
مریم کاشانی

» تغییرات جدید در نیروی انتظامی

خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران خبر داد که اسماعیل احمدی‌مقدم رئیس نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، که به تازگی در این پست ابقا شده است، طی حکمی سرتیپ حسین اشتری را به‌عنوان جانشین فرمانده ناجا و خود برگزیده است. بر اساس این خبر،  اشتری جایگزین احمدرضا رادان شده و قرارست مراسم تودیع و معارفه جانشین فرمانده ناجا روز چهارشنبه هفته جاری برگزار شود.

چند روز پیش از برکناری رادان، سعید منتظرالمهدی معاون اجتماعی نیروی انتظامی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم اعلام کرد: “با عنایت رهبر معظم انقلاب و فرماندهی کل قوا، مسئولیت فرمانده این نیرو و تمدید شد و خدمت وی در نیروی انتظامی ادامه می‌یابد.”

ابقای احمدی مقدم، به معنی آن بود که در بر همان پاشنه پیشین می چرخد، اما برکناری احمدرضا رادان خبر از تغییراتی در نیروی انتظامی می دهد. رادان، تنها چند روز پیش از برکناری اش درباره اظهارات جدید معاون اجتماعی پلیس در مورد آغاز طرح جدید برخورد با مظاهر غیر اخلاقی، گفته بود: “طرح امنیت اخلاقی تا زمانی که دغدغه‌های مردم رفع نشود ادامه دارد. “

او همچنین درباره برخی اخبار منتشر شده مبنی بر احتمال توقف طرح امنیت اخلاقی که او مبتکر آن بوده است، تاکید داشت: “آنها خواهند دید که مردم معتقد به دین و اسلام هستند و پلیس نیز پای کار ایستاده است. طبیعی است که در زمانی یک طرح اجرا می‌شود و این طرح‌ها همیشه روند رو به جلو داشته و در برخی مواقع ممکن است این طرح‌ها کم شود، چرا که برخی رفتارها متوقف و در آن عقب نشینی داشته‌ایم، براین اساس برای رسیدن به حد مطلوب این طرح‌ها ادامه دارد.”

او روز دوم خرداد نیز در گفتگو با خبرگزاری مهر تاکید کرد: “طرح امنیت اخلاقی مانند گذشته اجرا می شود و هیچکس نمی تواند با دستور یا فرمان این طرح را تعطیل کند. زمان پایان اجرای این طرح هنگامی است که وضعیت حجاب در کشور مطلوب شود. تا هنگامی که این وضعیت به حد مورد انتظار نرسد طرح را در کشور اجرا می کنیم.”

 او اضافه کرد: “نیروهای ویژه ای برای اجرای این طرح در نظر گرفته شده اند که آموزش های لازم را فرا گرفته اند. این نیروها در کلاس های توجیهی آموزشی شرکت کرده اند و می دانند مصداق های بدحجابی چیست. ضمن اینکه معیار برخورد با افراد بدحجاب برای این نیروها تشریح شده است.”

برکناری احمدرضا رادان، پس از این سخنان، تفسیرهای مختلفی در پی داشت. از یک سو گفته می شود این برکناری برای جلب رضایت حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی انجام شده و از سوی دیگر برخی تحلیلگران معتقدند ابقای احمدی مقدم در پست ریاست نیروی انتظامی که به گفته معاون اجتماعی نیروی انتظامی “با عنایت رهبر معظم انقلاب و فرماندهی کل قوا” صورت گرفت، به معنی تداوم شیوه سرکوب در مواجهه با اعتراضهای اجتماعی-سیاسی است.

اگر چه امروز مشخص شده است که مدیریت بحران پس از انتخابات سال ۱۳۸۸ بر عهده سپاه پاسداران گذاشته شده بود، اما در همان زمان نیروی انتظامی نیز تحت نظارت سپاه پاسداران به سرکوب گسترده اعتراضات مردمی پرداخت. بعدها علی مطهری در نامه ای به مدیر کیهان نوشت: “به خاطر داریم که چند سال پیش در سالگرد حادثه ۱۸ تیر در حوالی دانشگاه تهران و کوی دانشگاه به مدت پنج شب گروهی از مردم در خیابانها شعار می دادند و خودروها بوق می زدند و تجمعاتی برپا بود، اما در این پنج شب حتی یک قطره خون از بینی کسی نیامد زیرا مدیریت آن بحران به عهده فرد عاقلی به نام قالیباف فرماندۀ وقت نیروی انتظامی بود. اما وقتی ما مدیریت بحران اخیر را به دست افرادی مانند طائب می دهیم که با باتوم بیشتر مأنوس است تا فکر و عقل و تدبیر، نتیجه همین خواهد بود. اگر مدیریت انتظامی این بحران به دست افراد عاقل و باتدبیری چون سرداران قالیباف، طلایی، صفوی و علائی بود آنگاه در می یافتیم که مدیریت بحران یعنی چه.”

با اینهمه نقش نیروی انتظامی و گارد ویژه در برخورد قهرآمیز با مردم امری پنهان نبود. در این میان فاجعه کهریزک نشان داد که نیروی انتظامی و فرمانده آن نیز در برنامه سرکوب، نقشی اساسی داشته اند. بعدها احمدی مقدم کوشید تا خود را از حوادث پیش آمده برکنار نشان دهد.

او یکبار در توضیح فاجعه کهریزک بعد از انتخابات سال ۱۳۸۸ گفته بود: “من تاکنون در هیچ محفلی عنوان نکرده‌ام که صبح روز جمعه جلسه‌ای پیرامون اتفاقات آن زمان برگزار شد و آقای مرتضوی اصرار داشت که افراد دستگیر شده به کهریزک منتقل شوند. من مخالفتم را به صراحت اعلام کردم و گفتم آنجا نه تنها جا نداریم، بلکه آن مکان جای خطرناکی است. اما مرتضوی اصرار داشت که این افراد دستگیر شده چاقو، قمه و زنجیر داشته‌اند و از همین حیث اراذل و اوباش محسوب می‌شوند که من در آن جلسه عنوان کردم که ضبط کنید و بنویسید که من مخالف هستم و مخالفت ناجا نیز ثبت شد.”

 سعید مرتضوی اما این سخنان را تکذیب کرد و گفت: “اظهارات احمدی مقدم درباره حادثه کهریزک صحت ندارد.”

 او اضافه کرد: “در اعزام دستگیرشدگان به بازداشتگاه کهریزک، گزارش نیروی انتظامی را قرائت کردم و در صحنه نبودم که ببینم آنها چکار می کنند.”

احمدی مقدم یکبار هم گفته بود که از وضعیت بازداشتگاه کهریزک بی اطلاع بوده است. در آن زمان یکی از وکلای دادگستری در سایت راستگرای خبرآنلاین نوشته بود: “با توجه به گفته‌های سردار احمدی مقدم، فرمانده کل نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر اینکه اطلاعی از وضعیت بازداشتگاه کهریزک نداشته، می‌توان گفت این بی‌اطلاعی ایشان نمی‌تواند نفی کننده مسئولیت شخص وی و سایر مسئولان نیروی انتظامی از جهت انطباق این بازداشتگاه با استانداردهای قانونی سازمان زندان‌ها باشد. احمدی مقدم در حال حاضر نمی‌تواند خودش و سایر فرماندهان نیروی انتظامی را از بار مسئولیت نگهداری متهمان در آن بازداشتگاه خارج کند.”

در ماجرای شورش کشاورزان اصفهانی به دلیل کمبود آب هم که گارد ویژه نیروی انتظامی آنان را سرکوب کرد و گروهی از معترضان آسیب دیدند و حتی اخباری از کشته شدن چند کشاورز منتشر شد، احمدی مقدم گفته بود: “وقتی منابع آب کم می شود عده ای می روند و برای اعتراض آب یزد را قطع می کنند. اگر ۵۰ سال پیش این اتفاق پیش می آمد مردم نماز باران می خواندند اما الان می گویند دولت باید برای ما آب بیاورد.”

در حالیکه احمدی مقدم متهم به بی کفایتی در ماجراهای پس از انتخابات ۱۳۸۸ و فاجعه کهریزک و همچنین در حادثه شورش کشاورزان اصفهانی بود، شایعاتی درباره تغییر فرمانده نیروی انتظامی پس از پایان دوره دو ساله او منتشر شده بود. با اینهمه او در فرماندهی نیروی انتظامی ابقا شد، ولی با برکناری احمدرضا رادان، تلاش کرد که منتقدان خود را نیز راضی کند. ناظران سیاسی معتقدند که تغییر رادان بخشی از تلاشهای احمدی مقدم برای بازسازی چهره خویش است، هرچند حسین اشتری،جانشین رادان نیز،سابقه امنیتی ـ نظامی دارد و در حضور محدود رسانه ایش،با وی هم عقیده بوده است.

در این میان خبرگزاری تسنیم در گزارشی با عنوان “تغییر رادان؛ خبری که با انتشارش گل از گل رسانه‌های آن‌سوی آبی شکفت” نوشته است: “انتشار خبر تغییر رادان از سمت جانشینی فرمانده ناجا، چنان موجی به پا کرد که اثراتش به آن سوی دنیا نیز رسید؛ خبری که انتشارش اگرچه برای اغلب مردم کشورمان از جنس خبرهای همیشگی تغییر و تحولات بود ولی گویا این خبر برای بسیاری از رسانه‌های آن‌سوی آبی بسیار ارزشمند بود ” نویسنده گزارش اضافه کرده است: “عملکرد مقتدرانه و قاطع وی در فتنه ۸۸ و موضع گیری صریح او در حمایت از نظام و رهبری در آن ایام به مذاق بسیاری خوش نیامد و با به میان آمدن نام وی در موضوع کهریزک، بهانه‌ای به دست رسانه‌های غربی افتاد تا هجمه‌های رسانه‌ای خود علیه رادان را شدت دهند و این هجمه‌ها تا جایی ادامه یافت که به نظر می‌رسید این رسانه‌ها سعی دارند تا با تمام قوا، رادان را به عنوان یک نماد اقتدار در ناجا در هم بشکنند و وی را تبدیل به درس عبرتی برای دیگران کنند.”