حمید احدی
یک روز بعد از امضای قرارداد خط لوله صلح بدون هند که کارشناسان معقتدند اصلا اقتصادی نخواهد بود، و در حالی که سرپرست وزارت نفت راهی ترکیه است تا دولت اسلامگرای ترکیه را به قرارداد صادرات گاز راضی کند، خبرهایی که از فشار آمریکا به آنکارا می رسد،احتمال ناکام ماندن این قرارداد را افزایش می دهد. در همین حال برخی فعالان اقتصادی جناح راست هشدار داده اند که با این روش روزهای پرخطری برای اقتصاد کشور در پیش است.
اسدلله عسگراولادی عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی با اشاره به تازه ترین فشارهای آمریکا به اقتصاد ایران گفته است هرچند، هنوز به شرایط بحرانی نرسیده‌ایم، اما در شرایط سختی قرار داریم و در صورتی که روند امور به همین ترتیب ادامه پیدا کند، به زودی دچار شرایط نامناسب‌تری خواهیم شد.
پنهانکاری
دو روز پیش اعلام شد که قرارداد صادرات گاز ایران به اروپا از طریق ترکیه، ماه آینده، همزمان با سفر نوذری سرپرست وزارت نفت به آنکارا نهائی خواهد شد، اما کارشناسان وزارت نفت پنهان نمی کنند که بیم آن می رود این موافقتنامه هم همچون خط لوله صلح که در نهایت هند آن را رها کرد، با فشارهای آمریکا و اروپا به توافق نهایی منجر نشود.
به گفته این کارشناسان خوف آن وجود دارد که مدیران وزارت نفت به دلایل مختلف، از جمله برای استفاده های تبلیغاتی به نفع خود و دولت احمدی نژاد، تا آخرین لحظات امیدواری به امضای قرارداد با ترکیه را در دل مقامات بلندپایه زنده نگاه دارند، در حالی که مانند حضور هند در قرارداد خط لوله صلح از سال گذشته و بعد از قرارداد هسته ای هند و آمریکا پیدا بود که چنین کاری سر نمی گیرد. به گفته کارشناسان این انصراف به دولت اردوغان هم در نهایت امکان تبلیغات خواهد داد تا بتواند با شرایط بهتر و گران تری انصراف خود را از شراکت با جمهوری اسلامی، به اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا بفروشد.
به گفته این کارشناسان عمده ترین عاملی که باعث موفقیت اسلامگرایان در ترکیه شده همان صادراتشان به آمریکاست که به آن ها امکان داد تا کارنامه موفقی ارائه دهند و سکولارها را دور بزنند، به همین جهت تصور این که کاری خواهند کرد که حتی اندکی از صادراتشان به بازارهای آمریکا و اروپا کاسته شود غیرممکن است.
وزیران دولت رجب اردوغان بارها در خصوص فشارهای ایالات متحده گفته اند ایران تامین‌کننده مهم گاز ترکیه است و نمی‌توانیم تنها به دلایل سیاسی از ایران چشم‌پوشی کنیم، چون به ایران از دیدگاه تجاری نیاز داریم. اما همین اظهارات که مشابه با اعلامیه های قبلی هند است وقتی نگران کننده می شود که همزمان ترک ها اعلام داشته اند که نیاز ما به گاز زیاد است به همین جهت با ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان هم قراردادهائی برای خرید 90 میلیارد متر مکعب گاز در دست تهیه داریم. این در حالی است که ایران به عنوان دومین منبع گاز جهان این امتیاز را دارد که می‌تواند نیازمندی های ترکیه را به تنهایی تامین کند.
عامل دیگری که ترک ها واداشته تا در سال های اخیر بر سر قیمت با ایران وارد گفتگو شوند تهدیدها و انفجارهایی است که آخرینشان دو ماه پیش در خط لوله موجود گاز به وقوع پیوست و هنوز کار آن ترمیم نشده است. ترکیه معتقدست درگیری ایرانیان با کشورهای اشغال کننده عراق و درگیر منطقه و نیز گروه های قومی، چنین خطراتی را دائمی می کند.
گزارش ها حکایت دارد درخواست‌های ایالات متحده برای خودداری انکارا از نهایی کردن توافقنامه صادرات گاز با ایران ادامه دارد و وزارت امور خارجه ایالات متحده، خواستار توقف همکاریهای آنکارا - تهران در بخش انرژی شده است. در این راستا کاندولیزا رایس وزیر امور خارجه ایالات متحده در دیدار با همتای ترک خود اظهار داشت: واشنگتن از رشد همکاریهای آنکارا و تهران در بخش انرژی ناخشنود است.
اما امیدواران به گفته های رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر ترکیه اشاره می کنند که بعد از انتخاب عبدلله گل به ریاست جمهوری آن کشور قوی تر هم شده است. وی گفته ترکیه 52 درصد برق مورد نیاز خود را از نیروگاه‌های گازسوز تهیه می‌کند و قطع رابطه با کشوری همچون ایران که در کنار روسیه از تأمین کنندگان اصلی گاز ترکیه است، اصلا حتی جای سوال هم ندارد. اظهارات اردوغان یک روز پس از آن صورت گرفت که نیکلا‌س برنز معاون وزیرخارجه آمریکا در سفر به ترکیه از این کشور خواست که برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلا‌ح اتمی، با دیگران در تحریم اقتصادی ایران همکاری کند.
بر این اساس روزنامه ینی شفق ترکیه در گزارشی تاکید کرد: با وجود تلا‌ش آمریکا برای اعمال فشار به شرکت‌‌هایی که در بخش انرژی ایران سرمایهگذاری می‌کنند، ترکیه مصمم به ادامه و حتی تقویت همکاری انرژی با ایران است و حتی حلمی ولر وزیر انرژی ترکیه نیز در این خصوص اظهار داشته است: انتقال گاز ایران به اروپا از طریق ترکیه امری نهایی شده است.
ترکیه علا‌وه بر قرارداد خرید گاز از ایران، اخیرا برای سرمایهگذاری 5⁄3 میلیارد دلا‌ری در میدان گازی پارس جنوبی هم با ایران به توافق رسیده است. در این خصوص خبرگزاری رویترز اخیرا اعلام کرد: آمریکا نگران طرح‌های ترکیه برای تقویت همکاری خود با ایران و سرمایهگذاری 5⁄3 میلیارد دلا‌ری در میدان گازی پارس جنوبی است که سال آینده آغاز می‌شود.
انتظار دیگر ایران از سفر سرپرست وزارت نفت به ترکیه، توافق‌های دوکشور برای صادرات گاز ایران به اروپاست که به تازگی موافقت‌نامه‌های همکاری آن امضا شده است و بر اساس آن ایران سالا‌نه 35 میلیارد متر مکعب گاز خود را از طریق ترکیه به اروپا صادر می‌کند. این را آمریکا و کشورهای بزرگ اروپائی به هیچ روی برنمی تابند. برخی از کارشناسان نیز نگرانند امضای نهایی این قراردادها هم زیر سایه تحریم و فشارهای آمریکا ناتمام باقی بماند.
واکنش بازرگانان
درست در لحظاتی که وزیران کابینه در سرودی همآوا از بی اثر بودن تحریم ها می گویند و در حالی که روابط پولی و مالی ایران با کشورهای دیگر به شدت صدمه دیده به انکار آن مشغولند، کارشناسان اقتصادی که تصویر تاریکی از اقتصاد کشور می بینند به صدا در آمده اند.
دو روز پیش سعید لیلاز تحلیل گر اقتصادی با ارائه آمار و ارقام نشان داده بود که امارات به تنهائی بیش از هر کشور اروپائی به ایران واردات دارد و بیش از پنجاه در صد بازرگانی خارجی ایران از آن طریق انجام می شود نوشت آمریکا از همان سوراخی آمده است که که مدیران جمهوری اسلامی با گذاشتن تخم مرغ های خود در سبد شیخ نشین های جنوب خلیج فارس نشان داده بودند. به نوشته وی فشار آرام ارام ولی موثر آمریکا به روی بانک ها و حکومت های امارات برای کناره گرفتن از ایران و درآمد حاصل از بازرگانی با این کشور سخت تر از هر تحریم دیگری است.
نایب رییس سابق اتاق بازرگانی ایران اسدلله عسگراولادی نیز در تایید همین نظر گفته است تشدید چالش‌های ایران و آمریکا در سال‌های اخیر و تحت فشار قرار گرفتن بانک‌های خارجی از سوی دولت آمریکا، بانک‌های ایران برای گشایش اعتبارات ارزی دچار مشکلات بسیاری شدند. این درحالی است کهامارات متحده عربی از فرصت به دست آمده، نهایت استفاده را برد و با سرمایهگذاری در بخش واردات و صادرات خود و با بهره‌گیری از ارتباطات نزدیکی که سرمایه‌گذاران این کشور با بانک‌های خارجی دارند، ایفای نقش واسطه را برای کالاهای صادراتی به ایران به عهده گرفته و سود سرشاری را از این طریق به دست می‌آورد.
اسدالله عسگراولادی بااین تاکید که با توجه به فشارهای موجود که از سوی دولت آمریکا به ایران تحمیل می‌شود، هرچند، هنوز به شرایط بحرانی نرسیده‌ایم، اما در شرایط سختی قرار داریم گفته است در صورتی که روند امور به همین ترتیب ادامه پیدا کند، به زودی دچار شرایط نامناسب‌تری خواهیم شد. از این‌رو، تشکیل کمیته مشترکی از سوی دولت و اتاق بازرگانی ایران با عنوان کمیته بحران در جهت بررسی راهکارهای برون‌رفت از فشارهای موجود ضروری است. کما اینکه اتاق بازرگانی ایران در حال حاضر مشغول تحقیق و بررسی در این زمینه است.
به گفته رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین اعزام هیات‌هایی از سوی بانک مرکزی برای مذاکره و لابی با بانک‌های بزرگ دنیا لازم است تا افزایش فشارهای اقتصادی علیه ایران، مهار شود.