هما روستا را بیشتر به عنوان بازیگر می شناسیم تا کارگردانی که این روزها “آنتیگونه درنیویورک” رادر درتالار مولوی تهران به صحنه برده است. حرف های او را در گفت وگو باهنرروز می خوانید.
همه ما معترضیم
خانم روستا شما انسان معترضی هستید؟
بله. هیچ انسانی درشرایط ایده آل از نظر دیگران درزندگی همه چیز را بروفق مراد خود نمی بیند. به اعتقاد من همه درجامعه ای که زندگی می کنند به نوعی معترض هستند وآن را به اشکال مختلف نشان می دهند. یکی با ضربه ای که به یک بطری می زند خودرا تخلیه می کند ودیگری با شعار و پرتاب مشت به آسمان ویکی هم مثل شما با جمع آوری خیل اعتراض وچاپ آنها.
اما اعتراضی که شما می کنید به نظر یکی از راههای سخت ومشکل است وادامه این حرکت درتئاتر بسیار طاقت فرسا است.
بله. اما خوب هرکسی راه خود را می داند وانتخاب می کند. هرچه بیشتر درمورد مسیری که انتخاب کردی بدانی، حتما تلاش خواهی کرد تا طاقت خود را به مراتب بالاتر ببری.
اما بسیاری هم ازهمین راه رسالتی خلاف مسیر تئاتر که همان نشان دادن چالش ها واعتراضات است پیش گرفته اند. نظرتان راجع به آنها چیست؟
هر چه درمورد انسانها ی کوچک وحقیر بگویی خودت به دست خودت آنها را بزرگ وبزرگتر می کنی. ازاین دست آدها وگروهها بسیار هستند دراطرافمان. قبول دارم که درتئاتر مغازه باز کردند وبا حمایت خیلی ها هم اتفاقا خوب نان می خورند. اما واقعا چه باید کرد. بهتر است که درموردشان نگوییم وبپذاریم آنها هم باشند. من معتقدم اگر آنها نباشند خوب ها دیده نمی شوند و اگر آنها دیده شوند خوب ها جایگاهی ندارند. این چیزی است که گریبان مملکتی چون ایران را گرفته است وباید درمورد آن اندیشید.
چطور شد به سراغ نمایش “آنتیگونه درنیویورک”برای اجرا رفتید؟
مدت ها بود پس از نمایش “سانتاکروز”به این فکر بودم که نمایشی را برای اجرا انتخاب کنم. متن های زیادی را مطالعه کردم تا اینکه به نظرم امد این نمایش دارای ساختمان بندی وترکیب خوبی است. ضمن اینکه دیالوگ نویسی در آن به خوبی پردا خت شده است. بنابراین برای اجرا آن را پیشنهاد دادم تا اینکه پذیرفته شد.
با وجود نکاتی که درمورد متن ذکر شد اما درنهایت بازهم به سراغ یک دراماتورژرفتید. آیا مشکل ترجمه اثر باعث آن شد یا اینکه اشکال از جای دیگری بود؟
خیر. ابتدا قرار بود تا متن دراماتورژی شود اما بعد از مدتی به این نتیجه رسیدم که نباید به اسکلت نمایشنامه دست بزنم وتنها حذف نکاتی از آن برقراری ارتباط با تماشاگرایرانی را ساده و قوی تر می کند.
نمایش نوعی اعتراض به مساله مهاجرت است. آیا دغدغه اصلی اتان همین است؟
ببینید من انسانهای زیادی را دیده ام که مهاجرت های کاذبی رابه کشورهای دیگرد اشتند. دراین میان سروکارم با هنرمندان بیشتر بود. کسانی که دراین مملکت به هزارویک دلیل نمی توانند کارکنند وشرایط به گونه ای برایشان تحمیل می شود که دوام نمی آورند ودرنهایت برای رهایی و به اصطلاح آزادی مهاجرت می کنند . درکشورهای دیگر به نوعی این گرفتاریها وفشارها وجودداردکه دراثر این سرخوردگی روح وجسمشان می میرد.
درانتخاب بازیگران چه ویژگی هایی مدنظرتان بود؟
همسان بودن این نقش ها با بیان وبدن بازیگران همیشه برایم مهم ترین نکته بود. به علاوه تلاش می کردم از بازیگرانی استفاده کنم که دارای سابقه اجرای نقش های طنزباشند. دربرخی لحظات درنمایش بنا به دلایلی مجبور بودم تا تماشاگر را از این فضای سیاه جدا کنم تا همه چیز میزان ودرجای خود اجرا شود.
درانتخاب بازیگران بیشتر به دنبال توانایی ها بودید یا اینکه اسامی بازیگران برای کشانیدن مردم به سالن؟
حتما درمرحله انتخاب بازیگر به هردوی اینها فکر کردم اما مهم ترین دلیل انتخاب برایم تواناییهای آنها بود.
بازی سازی احمد آقالو درتصاویر دریک صحنه تئاتر برای مخاطبین جالب توجه بود. برایمان دراین مورد توضیح می دهید؟
بله. او نماینده دولت وقدرت بود. یک پلیس با قوانین خشک را باهیبتی غیر عادی تصویر کردم تا فاصله میان قدرمندان ومردم را بهتر وبیشتر ببینیم. فاصله ای که هیچ وقت پر نمی شود وارتباطی که هیچ گاه برقرار نمی شود باعث فقر فرهنگی واقتصادی مردم می شود.
کارگردانی تصاویر گرفته شده از آقالو با تصاویر پشت سر او کاملا کارگردانی شده بود. دربروشور کارگردانی این قطعه را برعهده بهمن کیارستمی گذاشتید. آیا به طور کامل این تصاویر از طرف ایشان کارگردانی شد؟
بله. ایشان کارگردان بسیار ماهری هستند که با چند جلسه صحبت با یکدیگر و شنیدن نکات و خواسته های من شروع به ساخت کار کردند.
نظرات استاد سمندریان به عنوان همسرتان چه قدر درکارتان دخیل بود؟
ایشان اصلا از متنی که من انتخاب کردم خوششان نیامد و فاصله گرفتند از مراحل تولید. اما به طور کلی دو بار درتمرینات حاضر شدند واز نظر بازیگری پیشنهاداتی را داشتند که اعمال کردم.
چرا ایشان کم کار شده اند؟
شرایط کار درتئاتر بسیار سخت است. بازیگران به دلیل نداشتن دستمزد کافی به تلویزیون کشیده شده اند و به راحتی نمی توانند وقت زیادی را بگذارند. شرایط سیاسی جامعه هم درکار بسیار از افراد همچون سمندریان اثر گذار است اما مثل اینکه قرار است اگر همه چیز خوب باشد نمایشی را اجرا کند.
قرار است به کارگردانی تئاتر ادامه بدهید یا اینکه بالاخره پس از مدتها سری هم به سینما می زنید؟
قبل از هر چیز بگویم که من خود را بازیگر تئاتر می دانم نه سینما. اما تصمیم دارم تا به کارگردانی درتئاتر ادامه دهم.
“آنتیگونه درنیویورک”چه مدتی تمرین شد؟
من تقریبا 9 ماه است که این نمایش را باگروههای مختلف تمرین کرده ام اما درنهایت با این گروه حدودا 3 ماه وروزی شش ساعت.
درمورد طراحی صحنه وایده هایی که درآن وجود دارد بگویید.
به دلیل اسم نمایش می خواستیم که از آنتیگونه سوفوکل هم درطراحی خود نشانه هایی باشد. بنابراین سکوی گردی که می بینید با ذهنیت آقای حسن معجونی به اجرا رسید که به نظرم خوب است.
آیا تیغ سانسور نمایش شما را هم زخمی کرد؟
دراین متن شخصیتها بسیار به یکدیگر فحش می دهند. بله. نکاتی درهمین قبیل مسائل بود که آقایان گفتند ما هم عمل کردیم تا اجرا برویم.