‏ تلاش سخت برای به دست آوردن حقوق خود‏

نیویورک تایمز
نیویورک تایمز

» گزارش نیویورک تایمز از فعالیت زنان در ایران

zanantabees.jpg

نازیلا فتحی

به گفته راضیه قاسمی 19 ساله در یک سالی که از ازدواجش گذشته بارها توسط شوهر و پدر شوهرش مورد ‏بدرفتاری قرار گرفته است. راضیه می گوید شوهرش به مواد مخدر معتاد است و تهدید کرده برای شکنجه او با ‏زن دیگری ازدواج خواهد کرد.‏

‏ اما راضیه به جای تحمل این شرایط، تصمیمی گرفت که برای زنان نسل گذشته ایران غیر ممکن بود: درخواست ‏طلاق.‏

‏ طرفداران حقوق زنان بر این باورند که زنان ایرانی برای به دست آوردن جایگاه یکسان در جامعه مذهبی و ‏محافظه کار ایران که برتری مرد در قوانین نشان داده شده، مصمم تر از قبل شده اند. بر اساس آمار منتشر شده از ‏سوی دولت، در حال حاضر از هر پنج ازدواج در ایران یک مورد به طلاق ختم می شود و این آمار طی پانزده ‏سال گذشته سیر صعودی داشته است.‏

‏ و البته این امر مختص طبقه ثروتمند جامعه نیست. ساختمان دادگاه خانواده در میدان ونک پر است از زنانی مانند ‏خانم قاسمی که جزو طبقه بالای نیستند. در بین این زنان، می توان افرادی از طبقات پایین جامعه و حتی افراد ‏مذهبی را مشاهده کرد که برای گرفتن طلاق و سرپرستی فرزندانشان در حال بالا و پایین رفتن پله های دادگاه ‏هستند.‏

‏ به گفته طرفداران حقوق زنان، افزایش سطح تحصیلی و انقلاب اطلاعات، در شکل دهی نسلی از زنان که مصمم ‏هستند کنترل بیشتری بر زندگی خود داشته باشند نقش بسزایی داشته است.‏

پس از رویارویی با محدودیت های جدید قانونی و فرهنگی بعد از انقلاب اسلامی در سال 1979، برخی از زنان ‏جوان تحصیل در مقاطع بالاتر را بعنوان راهی برای دور شدن از خانه، به تعویق انداختن ازدواج و بدست آوردن ‏شان اجتماعی برگزیدند. زنان مذهبی هم که مایل به حضور در کلاس های مختلط نبودند، به دانشگاه های زنان ‏وارد شدند. ‏

‏ امروزه، علی رغم تشکیل کلاس ها به صورت مختلط، بیش از شصت درصد دانشجویان دانشگاه ها را زنان ‏تشکیل می دهند ؛ در حالیکه در سال 1982 این تعداد تنها سی درصد بود.‏

‏ اینترنت و ماهواره موجب شده تا زنانی که به دانشگاه نمی روند نیز با زندگی زنان در غرب آشنا شوند. سیما ‏سیاح فعال زنان در تهران می گوید “ماهواره نشان می دهد روش دیگری از زندگی نیز وجود دارد. از این طریق ‏زنان متوجه می شوند می توان با مردان یکسان بود”.‏

نشانه دیگر تغییر در طرز تفکر جامعه نسبت به موضوع زنان، افزایش محبوبیت کتاب ها، فیلم ها و مستند هایی ‏است که به موضوع تبعیض جنسی می پردازد. ‏

مهناز محمدی فیلم ساز می گوید “زنان در جامعه جایگاه مناسبی ندارند، فیلم ها منعکس کننده واقعیت ها هستند و ‏ما فیلم می سازیم تا شرایط موجود را تغییر دهیم”.‏

‏ فیلم کمدی “همه زن ها فرشته هستند” که هفته ها در صدر جدول فروش قرار داشت، داستانی است در مورد رد ‏شدن درخواست طلاق زنی که شوهرش را با زن دیگری دیده است. ‏

‏ حتی مردان نیز به موضوع زنان می پردازند و جزو منتقدین ازدواج های سنتی هستند. مهرداد اسکویی فیلم ساز ‏دیگری است که به خاطر فیلم “از پس برقع” جوایز بین المللی بسیاری را نصیب خود کرده است. این فیلم، ‏مستندی است درباره خودکشی زنان در جزیره دورافتاده و سنتی قشم در جنوب ایران بعنوان تنها راه رهایی از ‏زندگی سخت زناشویی.‏

‏ فاطمه صادقی استاد علوم سیاسی که به خاطر نوشتن مقالاتی در حوزه حقوق زنان از دانشگاه اخراج شده است بر ‏این باور است “چگونه می توان گفت که طلاق در بخش های جنوبی کشور برای یک زن چاره ساز خواهد بود در ‏حالیکه پس از طلاق زندگی ناخوشایندتری در خانه پدر انتظارش را می کشد؟”‏

‏ ژانت آفاری استاد مطالعات زنان و بخش خاورمیانه دانشگاه پوردیو و نویسنده کتاب “سیاست های جنسی در ‏ایران امروزی” می گوید کشور به سوی یک “انقلاب جنسی” پیش می رود. وی در کتاب خود گفته است “قوانین ‏ایران حقوق زنان در امر ازدواج و طلاق را نادیده گرفته است”.‏

‏ دولت برای جداسازی جنسیتی، مدارس و دانشگاه های مخصوص بانوان را تاسیس کرده و سیستم حمل و نقل را ‏توسعه داده تا زنان راحت تر بتوانند به شهرهای بزرگ رفت و آمد کنند.‏

‏ خانم آفاری می گوید برنامه های اجباری قبل از ازدواج برای آموزش مسایل جنسی و پیشگیری از بارداری که ‏در سال 1993 برای کنترل جمعیت آغاز شد، به زنان کمک کرده تا بارداری خود را به تعویق بیاندازند و ‏دیدگاهشان را نسبت به ازدواج تغییر دهند. به گفته وی در اواخر دهه 1990 افراد جوان به دنبال سازگاری روحی ‏و اجتماعی و نزدیکی دوطرفه در ازدواج بودند.‏

‏ علی رغم همه دستاوردهای زنان طی این سال ها، کماکان موانع بسیاری بر سر راه آنان وجود دارد. از جمله این ‏که می توان به صورت قانونی یک دختر سیزده ساله را مجبور به ازدواج کرد. مردها حق طلاق دادن همسرانشان ‏را در هر زمانی که اراده کنند دارند و سرپرستی فرزندان بالای هفت سال به پدر سپرده می شود. مردها می توانند ‏مانع کار کردن همسرانشان در خارج از منزل شوند و نیز می توانند چند همسر اختیار کنند.‏

‏ از لحاظ قانونی، زنان تنها وارث نصف سهم برادر خود از ارث والدین شان هستند. ارزش شهادت یک زن در ‏دادگاه نصف ارزش شهادت یک مرد است. با وجود اینکه دولت اقداماتی را در راستای توقف حکم سنگسار انجام ‏داده است، حکم سنگسار کماکان در قوانین جزایی ایران دارد. زنی که مویش را نپوشاند به زندان و 80 ضربه ‏شلاق محکوم می شود.‏

‏ فعالان زن در ایران برای تغییر قانون با مقاومت شدیدی روبرو هستند. الهام بخش کمپین یک میلیون امضا که ‏در سال 2005 آغاز شد ، جنبشی در مراکش بود که برای تغییر قوانین ضدزن مبارزه می کرد. هدف، جمع آوری ‏یک میلیون امضا برای بدست آوردن حق یکسان در قوانین مربوط به ازدواج، طلاق، زنا و چند همسری بود.‏

‏ اما دولت ایران به این گروه سخت گرفت و تابحال بسیاری از پایه گذاران این جنبش را به براندازی دولت متهم ‏کرده و 46 تن از اعضای کمپین را بازداشت کرده است که سه تن از آنان در اواخر ماه گذشته به زندان رفته اند. ‏شش تن از اعضای این گروه ممنوع الخروج شده اند. یکی از اعضا به نام عالیه اقدام دوست ماه گذشته دوران ‏محکومیت سه ساله اش را آغاز کرده، جرم او شرکت در تجمع زنان در سال 2006 عنوان شده است. وب سایت ‏گروه ‏www.we-change.org‏ نیز از سوی مقامات 18 بار مسدود شده است. ‏

‏ سوسن طهماسبی یکی از بنیان گذاران کمپین یک میلیون امضا که به خاطر اقداماتش ممنوع الخروج شده است ‏می گوید “با وجود این که با اتهامات امنیتی روبرو شده ایم، احساس می کنیم که کار بزرگی انجام داده ایم. هیچ ‏کس ما را متهم به ضدیت با اسلام نکرده است و دیگر کسی از سخن گفتن درباره حقوق زنان هراسی ندارد و این ‏موفقیت بسیار بزرگی است”.‏

‏ فعالان زن بر این باورند که فاصله بین زنان مذهبی و غیر مذهبی در حال کم شدن است. برای مثال زهرا ‏اشراقی نوه آیت الله خمینی از امضاکنندگان کمپین بوده است.‏

‏ به دلیل سرکوب دولت، روند جمع آوری امضا اخیرا کند شده است و بسیاری از زنان نمی خواهند در حضور ‏اعضای کمپین دیده شوند، چه رسد به این که آن را امضا کنند. اکنون بسیاری از فعالان زن تنها از طریق اینترنت ‏به فعالیت خود ادامه می دهند.‏

‏ در حالی که کمپین با مشکل روبرو شده است، زنان موفقیت های قابل توجهی کسب کرده اند. گروه “میدان” به ‏خاطر فشار بر دولت برای توقف اجرای حکم سنگسار وجهه بین المللی بدست آورده است.‏

‏ گزارش این گروه درباره سنگسار و اعدام در وب سایت ‏www.meydaan.net‏ موجب شد تا مقامات از ‏صدورحکم سنگسار امتناع کنند. با این حال این حکم هرچند به میزان کمتر، همچنان در ایران اجرا می شود، ‏زیرا فقط مجلس قدرت حذف کردن این حکم را از احکام جزایی دارد.‏

منبع: نیویورک تایمز، 12 فوریه