در حالی که طی روزهای آینده مذاکره میان ایران و اعضای گروه ۱+۵ برای رسیدن به توافق جامع هسته‌ای آغاز می شود٬ یک وب‌سایت اصول‌گرا از تعیین هفت شرط توسط جمهوری‌اسلامی برای این توافق خبر داده است. هم‌زمان اصول‌گرایان نیز انتقادهای خود را از روند سیاست خارجی دولت و مذاکرات هسته‌ای ادامه می دهند.
وب‌سایت مشرق‌نیوز٬ نزدیک به اصول‌گرایان٬ خبر از آن داده است که هفت شرط مختلف از سوی ایران به عنوان “کف خواسته‌ها در سند توافق جامع ایران و گروه ۱+۵” مطرح شده است. به نوشته مشرق مواردی چون “عدم وجود مرز میزان برای غنی‌سازی پنج درصدی٬ عدم پذیرش محدودیت برای سانتریفیوژهای نصب شده٬ عدم وجود مرز برای تحقیقات هسته‌ای٬ برداشته شدن تحریم‌ها در یک بازه زمانی کوتاه٬ عدم مذاکره درباره مسایلی چون برنامه موشکی و تبدیل آب سنکین اراک به آب سبک٬ پذیرش دانشجوهای ایرانی در رشته‌های مرتبط با فن‌آوری هسته‌ای در دانشگاه‌های غربی و ترجمه رسمی فتوای رهبر جمهوری‌اسلامی به شکل سند رسمی و ثبت آن به پنج زبان در سازمان ملل” از جمله این شروط هستند.
هفته گذشته بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در تهران حضور پیدا کرده و به بررسی مواردی پرداخته بودند. بازرسان آژانس در مدت حضورشان در ایران از معدن ساغند٬ کارخانه اردکان و مرکز لیزری لشکرآباد بازدید کرده و درباره نحوه بازرسی از رآکتور آب سنگین اراک نیز به توافق رسیده بودند.
خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام آگاه نوشته که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از جمهوری‌اسلامی پرسش‌هایی درباره چاشنی‌های انفجاری پرسیده که هنوز پاسخی از سوی دولت نگرفته است.
علاالدین بروجردی٬ رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس٬ در واکنش به سوال‌های آژانس٬ چنین سوال‌هایی را “ایراد بنی‌اسراییلی” توصیف کرد که “نه ضروری است و نه منطبق بر منطق قابل دفاعی است”.
هفته گذشته همچنین مذاکره میان کارشناسان ایران و طرف غربی در نیویورک آغاز شد. مذاکراتی که مقدمه‌ی گفت‌وگوهای ایران و گروه ۱+۵ است. یک سخن‌گوی اتحادیه اروپا هفته گذشته مذاکرات انجام شده در سطح کارشناسان را سودمند ارزیابی کرده و گفته بود که دو طرف در تلاش هستند تا بر اختلافات عمیق خود در مورد آینده قابلیت‌های اتمی ایران غلبه کنند.
پیش از این عباس عراق‌چی٬ معاون وزیرامورخارجه و مذاکره‌کننده ارشد جمهوری‌اسلامی٬ در گفتوگویی با روزنامه گاردین گفته بود که دولت روحانی در زمینه مذاکرات هسته‌ای “مورد حمایت اکثریت جامعه” است و “ساختار سیاسی کشور به طور کلی” از آن حمایت می‌کند٬ گرچه “این حرف به معنای آن نیست که انتقادی وجود ندارد”.
خوش‌بینی به نتیجه مذاکرات جامع هسته‌ای در میان دیگر مسوولان جمهوری‌اسلامی هم وجود دارد. محمدجواد ظریف٬ وزیر امورخارجه٬ در هنگام دیدار وزیرامورخارجه اتریش از ایران٬ گفته بود که جمهوری‌اسلامی نسبت به مذاکرات هسته‌ای رویکرد مثبتی دارد و “این مذاکرات به نتیجه خواهد رسید و در آن به توافقی دست خواهیم یافت”.
ظریف اما هفته گذشته و در گفتوگویی با وب‌سایت خانه ملت گفت که رسیدن به توافق نهایی بستگی به “حسن‌نیت طرف مقابل” دارد. به گفته ظریف: “چهار دور مذاکرات سیاسی نیز از هفته آینده شروع می‌شود که در آن مذاکرات ان‌شاالله شروع به نگارش متن برنامه جامع توافق با کشورهای غربی می‌کنیم… بر اساس توافق ژنو مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ در یک پروسه یک‌ساله قرار به انجام است، یعنی باید تا بهمن ماه امسال ادامه داشته باشد، البته توافقنامه ژنو یک دوره اولیه شش ماه دارد که امیدواریم در همان دوره به نتیجه برسیم البته رسیدن به نتیجه بستگی به حسن نیت طرف غربی دارد”.
واکنش اصول‌گرایان به توافق هسته‌ای
در این میان اما نیروهای اصول‌گرا هم‌چنان انتقادهای خود را از روند مذاکرات هسته‌ای ابراز می‌کنند. به عقیده آنها روش دولت روحانی در مذاکرات هسته‌ای٬ باعث از میان رفتن دستاوردهای هسته‌ای جمهوری‌اسلامی خواهد شد. آنها که هفته پیش همایشی با عنوان “دلواپسیم” در نقد این مذاکرات برگزار کرده بودند٬ روز جمعه را “جمعه دلواپسی” نام نهادند و درباره “توافق ضعیف هسته‌ای” هشدار دادند.
از دیگر مواردی که مورد انتقاد اصول‌گرایان قرار گرفته٬ بحث نظارت رهبر جمهوری‌اسلامی بر مذاکرات هسته‌ای است. رجانیوز٬ وب سایت نزدیک به جبهه پایداری٬ در این زمینه نوشت: “طی ماه های گذشته انتقادات فراوانی به عملکرد دستگاه دیپلماسی کشورمان وارد شده است، بسیاری از نخبگان و دلسوزان انقلاب با هشدارهای مکرر خود در این باره، از آینده مذاکرات ابراز نگرانی و دلواپسی کرده اند اما دولت در پاسخ به این انتقادات یا منتقدان را «بی سواد» خطاب کرده و یا اعلام داشته این مذاکرات زیر نظر رهبر معظم انقلاب و با هماهنگی کامل ایشان انجام می شود و از این رو جای انتقادی به عملکرد دیپلماتیک دولت در این عرصه وارد نیست… با گذشت چند ماه از اجرای توافق مبهم و جنجالی ژنو، باز هم این منطق غلط از سوی برخی چهره ها مطرح و بصورت گسترده در رسانه ها انعکاس پیدا کرده که ضمن انتساب عملکرد سیاست خارجی دولت به رهبر انقلاب، صراحتا مغایر با رویکرد رهبری در قبال پرونده هسته ای اظهار نظر کرده اند… علیرغم تاکید صریح رهبر انقلاب مبنی بر عدم دخالت در جزییات مذاکرات هسته ای، مشخص نیست رویکرد غلط انتساب اقدامات اشتباه دولت در عرصه سیاست خارجی به رهبر انقلاب، دقیقا با چه منطقی صورت می گیرد”؟
هفته گذشته مهرداد لاهوتی٬ نماینده مجلس٬ با اشاره به جلسه مشترک فراکسیون رهروان ولایت با اسحاق جهانگیری٬ معاون اول روحانی٬ به نقل از وی گفته بود: “آقای جهانگیری در این جلسه عنوان کردند در دولت تلاش می شود تا هیچ دستور رهبری بر روی زمین نماند و در کوتاه‌ترین زمان ممکن دستورات رهبری اجرا شود. معاون اول رئیس جمهور عنوان کرد تمام مراحل مذاکرات با مشورت رهبری انجام می‌شود بنابراین هر زمان رهبری تشخیص دهند که روند مذاکرات شکل دیگری پیدا کند دولت مطیع این مساله خواهد بود”.
سعید حیدری‌طیب٬ دیگر نماینده مجلس هم به نقش رهبر جمهوری‌اسلامی در این مذاکرات اشاره کرده بود: “دلیلی ندارد که در شرایط کنونی نسبت به آینده پرونده هسته‌ای کشور نگران باشیم. طبق قانون، مسائل کلان سیاست خارجی کشور زیر نظر شورای عالی امنیت ملی است و هر گونه تصمیم‌گیری راهبردی این شورا نیازمند توجه به چارچوب‌های کلی شکل گرفته از سوی مقام معظم رهبری است”.
اصول‌گرایان تاکنون بارها مدعی شده‌اند که رهبر جمهوری‌اسلامی از روند مذاکرات ژنو و توافق هسته‌ای ناراضی است.
محمداسماعیل کوثری پس از پایان دور اول مذاکرات ژنو٬ گفته بود که برخی از “مقام‌های عالی” در جمهوری‌اسلامی٬ نسبت به این توافق انتقاد داشته و به همین دلیل٬ دستور تشکیل شورایی ویژه برای نظارت بر مذاکرات هسته‌ای داده‌اند. شورایی که متشکل از رییس‌جمهوری٬ وزیر امورخارجه٬ رییس مجلس و رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس است.
در این مدت البته برخی دیگر از اصول‌گرایان نیز خبر از انتقادهای آیت‌الله خامنه‌ای به توفق ژنو داده بودند. جواد کریمی‌قدوسی٬ عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس٬ در این زمینه گفته بود که آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با سران سه قوه٬ گفته است: “از این متن تثبیت حق غنی سازی هسته‌ای ملت ایران بدست نمی‌آید و این توافقنامه ابهامات زیادی دارد و علت این مساله این هست که تیم مذاکره‌کننده بر حفظ حقوق هسته‌ای پافشاری نکرده است. من فقیه هستم و سه بار این متن را خوانده‌ام و از آن تثبیت حق غنی‌سازی هسته‌ای بدست نمی‌آید”.
یک سایت نزدیک به اصول‌گرایان نیز اقدام به انتشار فایل صوتی سخنان محمود نبویان٬ از اعضای جبهه پایداری٬ کرده بود که در آن گفته که آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با سران سه قوه٬ “انتقادهای اساسی” به توافقنامه ژنو وارد کرده و آن را مغایر استقلال ایران دانسته است.
بهمن ماه سال پیش علی‌رضا زاکانی٬ نماینده مجلس٬ نیز خبر از آن داده بود که رهبر جمهوری‌اسلامی به تیم مذاکره‌کننده ایران تذکر داده است “که در مذاکرات آتی، سطح مطالبات خودتان را بالا ببرید”.
آیت‌الله خامنه‌ای٬ رهبر جمهوری‌اسلامی درباره مذاکرات با غرب گفته بود: “بعضی از مسئولین آن دولت و این دولت فکر می‌کنند اگر در موضوع هسته‌ای مذاکره کنند مسئله حل می‌شود، در سخنرانی اول سال هم گفتم که من به مذاکره خوش‌بین نیستم و به جایی نمی‌رسد ولی مخالفتی هم ندارم”.
با این حال برخی مقام‌های جمهوری‌اسلامی٬ گفته‌اند که آیت‌الله خامنه‌ای٬ در جریان ریز مذاکرات هسته‌ای قرار دارد. اکبر هاشمی‌رفسنجانی٬ رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام٬ در این زمینه گفته بود که “رهبری نظام هم قبل و هم بعد از مذاکرات، تیم دیپلماسی و کارهایشان را تایید کردند”.
حمید بعیدی‌نژاد٬ معاون وزیر امورخارجه و مسوول دبیرخانه اجرای تفاهم‌نامه ژنو٬ نیز در مصاحبه با ایرنا خبر از آن داده بود که تمام روند و جزییات به اطلاع رهبر جمهوری‌اسلامی و بقیه نهادهای مرتبط می‌رسد٬ اما تیم مذاکره‌کننده هرگز سخنی از این نمی‌گوید که “محورها و جزئیات توافق شده در جریان مذاکرات، جزء به جزء و یک به یک، نظر مقام معظم رهبری را داشته است”.
نشریه توقیف شده آسمان نیز٬ در اشاره ای تلویحی به نقل از محمد فروزنده٬ رییس بنیاد مستضعفان و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام٬ نوشته بود: “همان روزی که توافق ژنو صورت گرفت، همه چیز تمام شد”. به گفته فروزنده “توافق ژنو، مانند قرارداد ۵۹۸ است. نظام تصمیم به بسته‌شدن این پرونده گرفته است”.
در تحولی دیگر ابراهیم کارخانه‌ای٬ نماینده و رییس کمیته هسته‌ای مجلس٬ به انتقاد از دولت روحانی بابت توافق ژنو پرداخته است.
وی در گفتوگویی با تسنیم٬ گفته است که هیچ ضمانت اجرایی برای اجرای تعهدات کشورهای غربی نسبت به ایران وجود ندارد٬ توافقنامه براساس اصل همه یا هیچ است. وی محرمانه نگاه داشتن مذاکرات را نیز کاری نادرست توصیف کرد.
به گفته کارخانه‌ای: “بنا به توافق نامه‌ای که در ژنو صورت گرفت، عملا پیشرفت هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و خلاقیت و ابتکار بچه‌هایی که با روحیه بالنده آنها، دستاوردهای هسته‌ای به منصه ظهور می‌رسید، متوقف شد و این ضربه‌ای است که بر پیکره پیشرفت هسته‌ای کشور ما وارد شد و جلوی خلاقیت، نبوغ و کار آمدی آنها گرفته شد”.
