ایران واردکننده بزرگ گاز می شود

دولت محمود احمدی نژاد در طول ماه جاری (دی ماه88) به عنوان رئیس جمهوری اسلامی ایران، دو قرار داد مهم در ارتباط با واردات گازامضا کرد تاکشوری که صاحب دومین منبع منابع گازی جهان است، به یکی از بزرگ ترین واردکنندگان این ماده حیاتی تبدیل شود. به این ترتیب از این پس ایران به واردکننده گاز از ترکمنستان وآذربایجان تبدیل می شود، آن هم  درحالی که بر اساس آمار منابع معتبر، ایران بادارابودن 16 درصد گاز جهان، صاحب دومین منابع گازی بعد از روسیه  و چهارمین تولید کننده گاز در جهان است.

فاز اول خط دوم لوله گاز ترکمنستان با ایران در 16دی ماه با حضور احمدی نژاد در ترکمنستان افتتاح شدوبه فاصله یک هفته، مدیرعامل صادرات گاز ایران با شرکت دولتی نفت آذربایجان (سوکار) قراردادی را امضا کرد که بر اساس آن ایران روزانه یک میلیون ودویست هزار متر مکعب  گاز از آذربایجان گاز خریداری خواهد کرد.

 

نامهربانی طبیعت وترکمن ها

دی ماه 86 بود. ترکمن ها به رسم روسها که شیر گازرا در اوج زمستان به روی اوکراین واروپا می بستند، شیرلوله هایی را که حامل گاز به ایران بودند، بستند. ایران این گاز را برای تامین نیاز استانهای شمالی کشور می خرید و با این حساب که هزینه انتقال وتوزیع سوخت مردم برایش به صرفه تر باشد. اما این بار قضیه فرق می کرد؛ترکمن ها هم که مانند روسها اهل حساب وکتاب شده اند، قیمت گاز را برای ایران بالا برده بودند. ایران این افزایش قیمت را نپذیرفت و بعد گاز در کمال ناباوری قطع شد.

همان روزها خبر پیچید که درخواست افزایش قیمت از شش ماه پیش به ایران اعلام شده بود ولی مسئولین نفتی آن را جدی نگرفته بودند. خبر تکذیب شد اما احمدی نژاد گفت “در داخل کسانی به ترکمن ها چراغ سبز نشان دادند گاز را قطع کند تا دولت دچار بحران و دردسر شود”.

در چنین شرایطی سرمای بی سابقه ونامهربانی طبیعت هم به رفتار ترکمن ها پیوند خورد. با قطع گاز، کشور به تعطیلی کشیده شد وبسیاری از شهروندان در نقاط شمالی کشور زمستان بسیار سختی را تجربه کردند. درچندین گزارش تایید نشده هم آمد که تعدادی در کردستان وگلستان  بر اثر سرمای شدید وفقدان گاز ومنابع سوختی جان سپرده اند.

زمستان 86 با این وعده وزیر وقت نفت به سر آمد که سال آینده تولید گازمان به مقدار میشود ونیازی به گاز ترکمنستان نداریم. اشاره نوذری به افتتاح فاز 9و10 پارس جنوبی بود که یکبار درتابستان 86وعده افتتاحش را در مهرماه همان سال داده بود که میسر نشد. سال 87 اما همه به مدار رسیدن این پالایشگاه امید داشتند ولی تحریم، مانع فروش تجهیزات سرچاهی به ایران شد. تا اینکه این پالایشگاه با گاز عاریتی از دیگر فازها افتتاح شد؛ اما نگرانی از کمبود گاز در زمستان، کسایی زاده راباز رهسپار عشق آباد کرد. به این ترتیب بود که خریدار شرایط فروشنده را پذیرفت وقرارداد به امضا رسید.

اما سایت الف، وابسته به احمد توکلی فاش کرد که ایران به قیمت بالاتری از صادرات گاز به ترکیه، از عشق آباد گاز می خرد. این سایت نوشت:ایران برای گاز ترکمنستان تا سال 86، هر هزار فوت مکعب 75دلار میپرداخت که در آن زمستان گویا از ایران 140دلار بابت هر هزار متر مکعب مطالبه میشود که معامله ای صورت نگرفت. سال 87 روسیه قیمت 200دلار را به ترکمن ها پیشنهاد داد اما کسب وکار با ایران رقم خورد و هر هزار متر مکعب شد 350 دلار.

در ادامه احمد توکلی و الیاس نادران، همراه با کارشناسان انرژی، این قرار داد را برای ایران یک باخت در دیپلماسی گازی دانستند و به آن اعتراض کردند؛ اعتراضی که دولت به آن توجهی نکردچرا که مسئولین سرگرم افتتاح پرسروصدای پالایشگاه 9 و10 پارس جنوبی بودند؛ پالایشگاهی که هنوز که هنوز است گاز از خود ندارد وبا عاریه گرفتن گاز، سرچراغی اش روشن می شود.

 

سالانه دوفاز پارس جنوبی

درتولید گاز، ایران دردنیا مکان چهارم را بعد از روسیه وآمریکا وکانادا داراست. طبق آمار رسمی هم اکنون روزانه 520میلیون مترمکعب گاز درایران تولید میشود، اما مدیر عامل شرکت گاز معتقدست جمعیت 70 میلیون نفری ایران به اندازه 200 میلیون نفر در اروپا گاز طبیعی مصرف می کند. 70 درصد گازی که درایران تولید می شود به مصرف خانگی می رسد؛ این میزان مصرف درزمستان بالاتر هم می رود وکمبودش با قطع گاز صنایع جبران می شود. مانند بحران زمستان 86 که قطع گاز صنایع سیمان سازی وفولاد، صدمات قابل توجهی به آنها وارد آورد.

از طرفی آمار برنامه ریزان نفتی ودولتی گویای آن است که سالانه 10تا15درصد به مصرف گاز کشور افزوده میشود از این رو هرسال باید ظرفیتی معادل دوفاز پارس جنوبی، تنها برای جبران وتکاپوی مصرف داخلی، وارد مدار شود.

 

 

فاصله ایران و قطر

در سال آخر دولت خاتمی، برداشت ایران از پارس جنوبی روزانه 140میلیون مترمکعب در روز بودورقابت با قطر به مرز شانه به شانه رسیده بود. این شیخ نشین در آن دوران روزانه 150میلیون مترمکعب از بزرگترین میدان گازی جهان برداشت می کرد؛برداشتی که اکنون به 300میلیون مترمکعب رسیده، در حالیکه ایران کماکان همان 140 میلیون  مترمکعب را برداشت می کند. این درحالی است که دولت نهم در انظارعمومی فاز 5 پارس جنوبی را افتتاح کرده است. با فازهای6، 7، 8، 9، 10 هم باید قاعدتا برداشت ایران به ازای هر فاز 25میلیون مترمکعب افزایش می یافت و به رقمی بالغ بر125میلیون مترمکعب می رسید.

یک کارشناس نفتی در این مورد به روز می گوید:گازفازهای 6 و7و8 برای تزریق در چاه نفتی آغاجاری در نظرگرفته شده بود از اینرو گاز این میدان شیرین سازی نمی شد وقرار بود به صورت گاز ترش از عسلویه با خط لوله به آغاجاری منتقل شود. اما این پروژه بعلت مشکلاتی که در نصب لوله ها در دریا پیش آمده، هنوز کامل نشده است هر چندسال گذشته مراسم افتتاح آن برگزارشد.

وی در ادامه با اشاره به دیگر فاز افتتاح شده در سال گذشته می گوید:درفاز 9و10 پارس جنوبی بعلت تحریم آمریکا، شرکت هالیبرتون از حفاری 32عدد چاه آن کناره گرفت وعلیرغم اینکه سکوهای دریایی وخط لوله این پروژه به همراه پالایشگاه خشکی آن ساخته شده، مشکل حفر چاهها وتهیه ملزومات سرچاهی آن، برداشت گاز از این فاز را دچار مشکل کرده است.

فروش تجهیزات سرچاهی به ایران به خاطر وجود آلیاژِ خاص در آن که می تواند  کاربردی دوگانه، هم در صنایع هسته ای و هم در صنایع نفت وگاز داشته باشد، با تحریم های شورای امنیت غیرممکن شده است. البته چند روز گذشته در خبرها آمده بود که تجهیزات برای فاز 9و10 پارس جنوبی در کارخانه ای در اراک در حال ساخت است، اما این حداقل یک سالی زمان می برد.

شایان ذکر است، طبق برنامه باید این پروژه گازی سال 85به بهره برداری می رسید. این پروژه هم مانند پروژه های دیگر، سال گذشته روبانش با حضور رییس جمهور دوتکه شد. در آن مراسم احمدی نژاد از “همت بی نظیر نفتی های” دولتش دربه پایان رساندن این پروژه سخن گفت وآنان را در”خط اول مبارزه با استکبار جهانی” دانست. اما چاه ومیدان همان است که قبلا بود وبرداشت ایران از پارس جنوبی ارتقا نیافته است.  توسعه فازهای 11، 13، 14 هم از سوی شرکت های توتال، شل ورپسول یک طرفه فسخ شده اند. فاز 12 که شرکت پتروپارس عهده دار آن است نیز از نظر تامین مالی دچار مشکل شده ومدیرعامل این شرکت هرازگاهی در رسانه ها از این موضوع سخن میگوید. فاز 15و16هم که قرارست توسط قرارگاه خاتم الانبیا به بهره برداری برسد دچار تاخیر است. آن هم در حالیکه همزمان با این تحولات، سایت راستگرای خبرآن لاین از بیکار شدن 52هزار نفر درعسلویه در طول چهارسال گذشته خبرداده است. با این روند به گفته اکثر کارشناسان چشم انداز تولید وبهره برداری گاز از بزرگترین میدان گازی جهان در سالهای آتی برای ایران، بیشتر از همان عدد 140 میلیون مترمکعب نخواهد بود درصورتی که قطر با سرعتی بالا در حال برداشت هر چه بیشتر  است.

 

تصویری از معادلات تازه

احمدی نژاد در روز گشایش خط لوله دوم گاز ترکمنستان به ایران گفت: “ با افتتاح این خط لوله، زمینه برای معادلات جدید انرژی در منطقه و دنیا هموار می شود. “

این “معادلات جدید” البته درگفتار وی رمز گشایی نشد، اما وقتی هفته بعد کسایی زاده، مدیرعامل شرکت صادرات گاز ـ که منطقا باید کارش فروش گاز باشد ـ درباکو خواهان خرید گاز بیشتر از آذربایجان شد، گوشه ای از تصویر آِینده گازی ایران روشن شد. آذربایجان آمادگی خود را برای صادرات سالانه 500 میلیون مترمکعب گاز به ایران اعلام کرده است اما ایران خواهان 10برابر شدن این میزان است.

یک روزنامه گار حوزه اقتصادی به روز می گوید: در واقع دولتمردان به این نتیجه رسیده اند که در سالهای آتی نمی توانند نیاز داخل را با تولید بیشتر تامین کنند، از این رو به واردات از کشورهای همسایه رو آورده اند.

شاید بر همین اساس است که مرکز پژوهش های مجلس سال گذشته در گزارشی اعلام کرد که تراز گاز ایران تا 15سال آینده منفی خواهد بود.