“در کشورهای خارجی شروع مصرف الکل از آبجو که درصد پایینی دارد آغاز می‌شود و کم کم مصرف‌کننده به سمت مشروبات الکلی با درصد ۳۵ به بالا می‌رود اما متاسفانه شروع مصرف در ایران با دلایل مختلف با «عرق‌سگی» است که میزان الکل آن بالای ۴۰ درصد است.” این را مدیرکل درمان سابق ستاد مبارزه با مواد مخدر، روز شنبه سوم مرداد ماه گفته است. سعید صفاتیان در ادامه با اشاره به اینکه قیمت بالای مشروبات خارجی باعث شده افراد به مشروبات دست‌ساز روی بیاورند نیز گفته: “برای یک مصرف‌کننده ایرانی صرف نمیکند که ۳۰ هزار تومان بدهد و یک قوطی ۳۰۰ cc آبجو بخرد در حالی که با همان پول ۵/۱ لیتر «عرق‌سگی» تهیه کرده و ۵-۴نفری آن را مصرف می‌کنند.”
مصرف الکل در بین ایرانی‌ها برای مدت‌های طولانی از سوی مسئولان انکار می‌شد. رواج مصرف الکل اما در سال‌های اخیر به اندازه‌ای رسیده که قابل کتمان نیست و هراز گاهی مسئولان نسبت به آن هشدار می‌دهند. تابستان سال گذشته بود که رحمانی فضلی، وزیرکشور نامه‌ای به رییس‌جمهوری نوشت و از وی خواست تا نهادی را متولی مبارزه با الکل کند. او گفته بود که مصرف الکل در ایران به اندازه مواد مخدر “نگران‌کننده” نیست اما به دلیل اینکه مصرف آن شرعی نبوده و فسادآور است، مبارزه با آن تشدید خواهد شد. سعید صفاتیان، مدیرکل درمان سابق ستاد مبارزه با مواد مخدر اما در سخنان اخیرش گفته که: “وزارت کشور در طی این ۲ سال واقعا نتوانسته در زمینه الکل کاری کند من به شخصه به وزیر کشور پیشنهاد دادم تا الکل نیز زیر مجموعه ستاد مبارزه با مواد مخدر قرار گیرد و این ستاد به ستاد مبارزه با مواد مخدر، روان‌گردان و الکل تغییر نام دهد.”
پیشتر اعلام شده بیش از یک میلیون نفر مصرف‌کننده الکل در ایران وجود دارد و از سوی دیگر کیفیت پایین مشروبات الکلی موجود، بارها حادثه‌ساز شده و جان بسیاری را گرفته است. علی اکبر سیاری، معاون بهداشت وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، هفته پیش اعلام کرد که “سالانه ۴۲۰ میلیون لیتر الکل” در جامعه مصرف می‌شود. خبرگزاری فارس با استناد به این آمار نوشته که این بدان معنی است که روزانه ۱۱۵ کامیون ۱۰ تنی حامل مشروبات الکلی قاچاق، به کشور وارد می‌شود و در سال این تعداد به ۴۲ هزار کامیون می‌رسد.
شروع مصرف الکل با “عرق سگی”
سعید صفاتیان، مدیرکل درمان سابق ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به گزارش سال ۲۰۱۴ سازمان ملل گفته است: “این گزارش نشان می‌دهد که ایران از نظر تعداد مصرف‌کنندگان رتبه ۱۶۶ جهان را داراست که در این بخش روسیه چهارم است و آمریکا رتبه ۴۹ را به خود اختصاص داده است.” به گفته او در جدول میزان مصرف الکل ایران اصلا وضعیت خوبی ندارد و در حالیکه روسیه رتبه ۳۰ و آمریکا رتبه ۱۰۴ را دارا هستند ایران در رتبه ۱۹ قرار گرفته است.
اما دلیل پرمصرف الکل در کشوری که نوشیدنی‌های الکلی غیرمجاز به شمار می‌ایند و مصرف الکل ممنوع و حرام است، چیست؟ صفاتیان در این رابطه توضیح داده است: “طبق تقسیم‌بندی‌ها در مورد الکل ۳ دسته نوشیدنی وجود دارد که اولین آن شراب دومین آبجو و سومی مشروبات الکلی است که در دنیا شراب با ۸ تا ۱۴ درصد الکل بیشترین میزان مصرف را داراست و بعد از آن آب جو با ۵ تا ۸ درصد الکل قرار دارد و سپس مشروبات الکلی که بین 35 تا ۵۰ درصد الکل دارند.
به گفته این مسئول پیشین “ در کشورهای خارجی شروع مصرف الکل از آبجو که درصد پایینی دارد آغاز می‌شود و کم کم مصرف‌کننده به سمت مشروبات الکلی با درصد ۳۵ به بالا می‌رود اما متاسفانه شروع مصرف در ایران با دلایل مختلف با «عرق‌سگی» است که میزان الکل آن بالای ۴۰ درصد است.”
او در ادامه با اشاره به تقلبی بودن مشروبات خارجی موجود در کشور نیز گفته است: “یک شیشه مشروب الکلی در فروشگاهی در پاریس به قیمت ۲۵ دلار یعنی چیزی حدود ۸۰ هزار تومان فروخته می‌شود اما همان جنس در ایران قیمتش ۷۰ هزار تومان است. کدام جنس خارجی وجود دارد که به صورت قاچاق وارد کشور شود و ارزان‌تر از خارج فروخته شود این موضوع نشان می‌دهد که بیشتر برندهای موجود در کشورهای اطراف به صورت تقلبی تولید می‌شود که مواد موجود در آنها آسیب بیشتری نیز به بدن می‌رساند.”
مصرف رو به رشد الکل
خبرگزاری دولتی ایرنا چندی پیش گزارش داد که مصرف مشروبات الکلی در ایران “قابل توجه” بوده و حتی مصرف آن “روند رو به رشد” دارد: “سالهاست که برخی، مصرف الکل در کشور را کتمان می کنند. شاید از همین روست که به رغم اینکه اخیرا تحقیقاتی در زمینه شیوع مصرف مشروبات الکلی در کشور انجام شده، اما وزارت بهداشت از اعلام رسمی آمار آن خودداری می کند. یکی از مسوولان وزارت بهداشت در این باره پیشتر گفته بود که، طرح این موضوع با توجه به قوانین اسلامی و همچنین فرهنگ مردم، یک تابو است.”
در سال‌های گذشته و در حالی که مصرف الکل مخفیانه رشد پیدا می‌کرد، در خبرها از کشفیات مکرر محموله‌های نوشیدنی الکلی صحبت می‌شد اما معلوم نبود چرا هیچ حرفی از بازار مصرف این محموله‌ها درمیان نیست. تا این که به تدریج مسوولان امور سلامت و بهداشت کشور، از گسترده شدن مصرف الکل در ایران نگران شده و هشدارهایی دادند. در اردیبهشت ماه سال ۹۱ بود که یک مقام وزارت بهداشت به طور رسمی از رواج مصرف الکل در تهران و برخی مناطق دیگر ایران خبر داد. باقر لاریجانی، رییس وقت شورای سیاستگذاری وزارت بهداشت اعلام کرد نوشیدنی‌های الکلی در بعضی فروشگاه‌ها هم ارائه می‌شود. او اعتیاد به الکل را مهم‌تر از دیابت و بیماری‌های قلبی دانست. همزمان عباسعلی ناصحی، مدیر کل سلامت روان وزارت بهداشت با اعتراف به اینکه “اطلاعات ما راجع به اعتیاد به الکل در کشور کم است” گفت که “در برخی مناطق کشور آمار سوء مصرف الکل بالاست و به این مساله کمتر توجه شده است.”
خبرگزاری فارس در گزارشی که اخیرا منتشر کرده نوشته است: “در ایران نیز همراه با بالا رفتن مصرف الکل شمار سوانح رانندگانی که مشروبات الکلی مصرف کرده‌اند رو به ازدیاد گذاشته است. پلیس راهنمایی و رانندگی تهران نیز در اسلایدی که در یکی از نشست‌های خود به نمایش گذاشته بود، آورده : در ۹ ماه ابتدایی ۹۱، از ۴۰۲ تست انجام شده مواد مخدر و مشروبات الکلی از رانندگان تعداد ۱۶۹ مورد مثبت بوده است در حالیکه در سال ۹۲ از ۵۲۶ مورد تست انجام شده، ۲۷۲ مورد مثبت بوده است.”
سخت‌گیری‌های بی‌نتیجه
خرید و فروش مشروبات الکلی در ایران به هر شکل ممنوع است و بر اساس قانون مجازات اسلامی، نوشیدن مشروب الکلی برای مسلمانان جرم است و اگر کسی مشروبات الکلی بنوشد، در بارهای اول و دوم ۸۰ ضربه شلاق می‌خورد. اما اگر کسی که دو بار به جرم نوشیدن الکل شلاق خورده باشد، برای بار سوم مشروب بنوشد، طبق قانون مجازات اسلامی به مرگ محکوم می‌شود. مجازات‌هایی که نه تنها از شمار مصرف کنندگان الکل نکاسته، بلکه بیش از پیش بازار تولیدات الکی زیرزمینی و غیر استاندارد را داغ کرده است.
سخت‌گیری‌های بی‌نتیجه و کم‌اثر برای ورود مشروبات الکلی به ایران در سه دهه اخیر، باعث مصرف گونه‌های مضرتری از مشروبات الکلی شده که استاندارد نیستند و خطر مرگ و یا عوارض شدید جسمی بر اثر مصرف آنها، بالاست. هرچند این بار رییس پلیس امنیت اخلاقی مدعی است که “عناصر اصلی تولید و توزیع” الکل در ایران، شناسایی شده و تحت تعقیب قرار گرفته‌اند.
سعید صفاتیان، مدیرکل درمان سابق ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گوید: “موضوع الکل اکنون در اختیار معاونت اجتماعی وزارت کشور است که متاسفانه هیچ اقدامی در مورد آن نکرده به طور مثال نه بودجه خاصی اختصاص داده و نه نظارتی انجام داده است تبلیغات نیز در مورد عوارض انجام نشده و هیچ اقدامی در مورد پیشگیری نکرده است.”
