بعد از تحریم‌های گسترده اقتصادی علیه ایران و پس از آنکه مشخص شد این تحریمها ورق‌پاره نیست، آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی‌های خواستار توجه به آنچه “اقتصاد مقاومتی” می‌نامید، شد. احتمالا اولین بار در اواخر تابستان سال ۱۳۸۹ بود که او در یک سخنرانی عمومی از این عبارت استفاده کرد.
او گفت: “ما باید یک اقتصاد مقاومتیِ واقعی در کشور به وجود بیاوریم. امروز کارآفرینی معناش این است. دوستان درست گفتند که ما تحریمها را دور می‌زنیم؛ بنده هم یقین دارم. ملت ایران و مسئولین کشور تحریمها را دور میزنند، تحریم‌کنندگان را ناکام میکنند؛ مثل موارد دیگری که در سالهای گذشته در زمینه‌های سیاسی بود که یک اشتباهی کردند، یک حرکتی انجام دادند، بعد خودشان مجبور شدند برگردند، یکی یکی عذرخواهی کنند.”
در آن زمان بخشی از سیاست “اقتصاد مقاومتی” مورد نظر رهبر ایران، دور زدن تحریمها بود. بعدها این سیاست به نتایج عجیبی منجر شد که پدیده بابک زنجانی تنها بخشی از آن بود. انتشار اخبار فساد اقتصادی گسترده در جمهوری اسلامی، که به بهانه دور زدن تحریمها بوجود آمد، امروز به بخشی از اخبار عادی در ایران تبدیل شده است.
کار به‌جایی رسید که حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران طی سخنانی در جریان سفر به استان هرمزگان گفت: “گروهی به عنوان دور زدن تحریمها منافع ملت را دور زدند و پول ملت را برداشتند که امیدواریم همه دستگاه‌های کشور بتوانند این پول را به بیت‌المال بازگردانند.”
بعدها و در نوروز سال ۱۳۹۲ آیت‌الله خامنه‌ای گفت: “وظیفه همه ما این است که سعی کنیم کشور را مستحکم، غیر قابل نفوذ، غیر قابل تأثیر از سوی دشمن، حفظ کنیم و نگه داریم؛ این یکی از اقتضائات «اقتصاد مقاومتی» است که ما مطرح کردیم. در اقتصاد مقاومتی، یک رکن اساسی و مهم، مقاوم بودن اقتصاد است. اقتصاد باید مقاوم باشد؛ باید بتواند در مقابل آنچه که ممکن است در معرض توطئه دشمن قرار بگیرد، مقاومت کند.”
در شهریور ماه سال ۱۳۹۲ او در دیدار با هیات دولت خبر داد: “من اشاره کنم به مسئله‌ی اقتصاد مقاومتی. مبانی اقتصاد مقاومتی و مجموعه سیاستهای اقتصاد مقاومتی، تدوین‌شده است، برای مشورت فرستاده شده به مجمع تشخیص مصلحت، آنجا دارند بررسی میکنند. اقتصاد مقاومتی به معنای ریاضت اقتصادی نیست، به معنای در لاک خود رفتن نیست؛ یک معنای کاملاً معقول‌تر و عمیق‌تری دارد که قابل فهم و قابل دفاع است.”
بالاخره سی‌ام بهمن ماه، رهبر ایران آنچه را که سیاستهای کلی «اقتصاد مقاومتی» می‌نامید، ابلاغ کرد. او نوشته بود: “لازم است قوای کشور بی‌درنگ و با زمان‌بندی مشخص، اقدام به اجرای آن کنند و با تهیه قوانین و مقررات لازم و تدوین نقشه راه برای عرصه‌های مختلف، زمینه و فرصت مناسب برای نقش‌آفرینی مردم و همه فعالان اقتصادی را در این جهاد مقدس فراهم آورند.” از جمله بندهای این ابلاغیه “ رصد برنامه‌های تحریم و افزایش هزینه برای دشمن” عنوان شده بود.
آیت‌الله خامنه‌ای در آخرین سخنرانی خود ضمن دفاع از برنامه “اقتصاد مقاومتی” گفته است: “چشممان به دست دشمن نباشد که کِی این تحریم را برمی‌دارد، کِی فلان نقطه را موافقت می‌کند؛ به درک! نگاه کنیم ببینیم خودمان چه‌کار می‌توانیم بکنیم.”
سیاست اقتصاد مقاومتی آیت‌الله خامنه‌ای که از سال ۱۳۸۹ با تشویق دور زدن تحریمها به فسادهای کلان و بی‌نظیر در تاریخ ایران منجر شد، از اواخر زمستان گذشته به صورت ابلاغیه به قوای سه‌گانه ارسال شده است.
معنی “اقتصاد مقاومتی” آنچنان که مسئولان حکومتی ایران می‌فهمند، می‌تواند تصویری از آینده آن را نیز نشان دهد. اخیرا علی فلاحیان عضو مجلس خبرگان رهبری و وزیر سابق اطلاعات، در گفتگو با خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران گفته است: “ از اول انقلاب به همین صورت بود و ما همیشه در صدد جستجو برای این بودیم که چه راه‌حل‌هایی پیدا کنیم که تحریم‌های آنان را دور بزنیم و یا اگر نتوانستیم دور بزنیم خودکفا باشیم.” او اضافه کرده است: “گرایش اقتصاد مقاومتی مقابله است ولی حالا اگر آنها خیلی فشار آوردند و ما هم نتوانستیم مقابله کنیم اعلام بی‌نیازی می‌کنیم. هم مقام معظم رهبری بارها فرمودند و هم حضرت امام (ره) فرمودند که اگر شما خیلی فشار هم بیاوریم ما تسلیم نمی‌شویم و حتی یک وعده غذا می‌خوریم یا اصلا روزه می‌گیرم.”
چندی پیش یکی دیگر از هواداران آیت‌الله خامنه‌ای ، از “نقش پس‌اندازهای زنان در تحقق اقتصاد مقاومتی” سخن گفت و پیشنهاد کرد: “زنان با وارد کردن پس‌انداز خود در چرخه تولید می‌توانند گام بسیار بزرگی در جهت اقتصاد مقاومتی بردارند، چرا که سرمایه گذاری در تولید یک بحث مهم و اساسی است.”
در همین حال، سرلشکر محمدعلی جعفری، فرمانده کل سپاه پاسداران خواستار افزایش نقش سپاه پاسداران در اقتصاد کشور شده و گفته است: “در عرصه اقتصادی، سپاه و بسیج این آمادگی را دارد که نقش فعال و تاثیرگذاری را ایفا کند ولی دولت محترم باید این مسئله را از ما بخواهد و بعضی زمینه ها را فراهم کند و در واقع مطالبه کند. در شرایط فعلی، بسیج ظرفیت عظیمی را در عرصه های مختلف اقتصادی به خصوص در اقتصاد مقاومتی دارد که می تواند در فرهنگ سازی در زمینه اقتصاد مقاومتی و مردمی کردن اقتصاد نقش اساسی را ایفا کند.”
در حالی که مردم برای “روزه” گرفتن تشویق می‌شوند، نیروهای نظامی خواستار افزایش نقش خود در صحنه اقتصادی هستند. ششم اردیبهشت ماه گذشته، سایت بازتاب، که بعدها فیلتر شد، در گزارشی با عنوان “رمزگشایی از راز بقای تحریمها”، فاش کرد: “درآمد تحریم برای برادران و شبه برادران شاغل در رشته دور زدن تحریمها، سالانه رقمی معادل ۴۰ هزار میلیارد تومان است که بزرگترین بیزینس کشور محسوب می‌شود.”
بعدها، حسن روحانی که به ریاست‌جمهوری برگزیده شده بود، طی سخنانی اعلام کرد: “من خواهم گفت که یک عده نمی‌خواهند تحریم برداشته شود و به خاطر منافع شخصی‌شان مخالف هستند شرایط عادی با دنیا داشته باشیم.” از طرفی محمد نهاوندیان رئیس دفتر رئیس جمهور نیز در گفت‌وگویی با تلوزیون ایران ، فاش کرد: “مخالفان رفع تحریم، در واقع دلالان تحریم هستند. آنها کسانی هستند که از شرایط تحریم سود می‌برند، بنابراین در زمینه رفع تحریمها سنگ‌اندازی میکنند، اما باید با قدرت پیش رفت تا بتوانیم منافع ملی را تأمین کنیم.”
حتی اگر نتیجه اقتصاد مقاومتی مورد نظر آیت‌الله خامنه‌ای “روزه گرفتن” مردم و استفاده از “پس‌انداز” زنان خانه‌دار باشد، بعید است که به دلالان تحریم آسیبی وارد شود.
