آنخلس اسپینوسا
یا زندان، یا سکوت. این گزینه ای است که محمود احمدی نژاد پیش پای فیلمسازان کشورش گذاشته است. سرکوبی که به دنبال اعتراضات مردمی پس از انتخابات ژوئن ۲۰۰۹ در دستور کار قرار گرفت، خلاقیت فیلمسازان ایرانی را که جایزه های اصلی معتبرترین جشنواره های بین المللی را طی سال های اخیر به خود اختصاص داده اند از بین برده است.
محمد نوری زاد، که دیروز باخبر شدیم در زندان در شرایط بدی بسر می برد، به اتهام “توهین به مقامات و تبلیغ علیه نظام” به ۳ سال و نیم زندان محکوم شده. جعفر پناهی به اتهام “اقدام علیه امنیت ملی” به ۶ سال زندان محکوم شد، و محمد رسول اف نیز به همین اتهام در انتظار حکم خود نشسته است. فیلمسازان دیگری، مانند محسن مخملباف یا عباس کیارستمی، مدتی است که برای گریز از مقوله سانسور در خارج از کشور خود فیلم می سازند.
پناهی در دفاعیه خود به دادگاه که او را در ماه نوامبر محاکمه کرد اظهار داشت: “این تنها نظر من نیست. این نظر هنر و هنرمندان این کشور است.” یک ماه بعد دیدیم که قاضی نسبت به هیچ یک از استدلال های پناهی گوش شنوا ندارد، و در نهایت او را به ۶ سال زندان و ۲۰ سال ممنوعیت از فیلمسازی، فیلمنامه نویسی، سفر به خارج از کشور و همچنین مصاحبه با رسانه های داخلی و خارجی محکوم کرد.
فریده غیرت، وکیل او، این هفته اعلام کرد که نسبت به این حکم درخواست تجدیدنظر کرده. دستگاه قضایی جمهوری اسلامی جرم این فیلمساز را “اقدام علیه امنیت ملی” عنوان کرده و این درست همان اتهامی بود که در ماه آوریل برای محکوم کردن محمد نوری زاد به ۵۰ ضربه شلاق و ۳ سال و نیم زندان مورد استفاده قرار گرفت.
رسول اف، کارگردان “کشتزارهای سپید” که در جشنواره سن سباستین سال ۲۰۰۹ انتخاب شد، در مارس ۲۰۱۰ به همراه پناهی و ۱۵ تن دیگر به این اتهام که درحال ساخت فیلم در مورد انتخابات مناقشه آمیز ۲۰۰۹ بودند، دستگیر شد. رسول اف ۳۸ ساله، به مدت ۳ هفته در زندان بسر برد. در ماه دسامبر او نیز به همان اتهام پناهی محکوم گردید. کارگردان فیلم دایره [برنده جایزه شیر طلایی جشنواره ونیز در سال ۲۰۰۰] در بخشی از دفاعیه بی ثمر خود نوشته بود: “چطور می توانید کسی را که تنها ۳۰ درصد فیلم را ساخته محکوم کنید؟ اجازه دهید فیلم را به اتمام برسانم، آن وقت مرا محاکمه کنید.”
در میان نگرانی هایی به وجود آمده در مورد او، برخی شاهدان از شرایط حبس وی در زندان بدنام اوین می گویند. به گفته همسر او، طاهره سعیدی، سالنی که در موزه سینما به جوایز پناهی اختصاص داده شده، به مراتب بزرگ تر از سلولی است که او در آن بسر می برد. این کارگردان پس از ۷۷ روز محرومیت از داشتن وکیل مدافع، در یک تماس کوتاه تلفنی به همسرش گفت که اعتصاب غذا خواهد کرد و از او خواست که افکار عمومی را از تصمیم اش آگاه کند. واکنش های بین المللی در این زمینه بسیار گسترده و درعین حال کارآمد بود: صندلی خالی او در جشنواره کن، درخواست کیارستمی، اشک های ژولیت بینوش، اعتراضات فیلمسازانی همچون استیون اسپیلبرگ یا برتران تاورنیه، شرایط نا آرامی را برای دولتمردان جمهوری اسلامی به وجود آورد. خیلی سریع به او اجازه دادند با خانواده و وکیل مدافعش دیدار کند و ۱۰ روز بعد او را به قید وثیقه ای به ارزش ۲۰۰ میلیون تومان [در حدود ۱۵۰ هزار یورو] آزاد کردند.
فیلمسازان دیگری که مانند او شناخته شده نیستند، این شانس را نخواهند داشت که یک تلاش و جنبش مشابه را به نفع خود تجربه کنند. نوری زاد، که حبس اش با پناهی مقارن شد، در ماه می به این دلیل که از رهبر انقلاب پوزش نخواسته بود، به شدت مورد ضرب و شتم قرار گرفت. او در چند نامه سرگشاده به رهبر از سیاست های خشونت بار جمهوری اسلامی پس از انتخابات انتقاد کرده بود. او در اعتراض به عملکرد حکومت اعتصاب غذا کرد و ماه گذشته یک بار دیگر از خوردن غذا امتناع نمود. به گفته خانواده وی، وضعیت نوری زاد به دلیل عفونت دهان “بسیار بحرانی” است و به گفته پزشک اش به نقل از سایت کلمه، او نیاز به عمل فوری دارد. از فیلم های ساخته شده توسط این روزنامه نگار سابق ۵۸ ساله، می توان به “پرچم های قلعه کاوه” [۲۰۰۹] و “شاهزاده ایرانی” [۲۰۰۵] اشاره کرد.
منبع: ال پائیس،۱۳ ژانویه
