آمار اخیر در باره روابط اقتصادی ایران و ترکیه نشان می دهد که دو کشور، در ظرف سه سال گذشته، روابط خود را در مقیاس بی سابقه ای توسعه داده اند.
ایران به عنوان تامین کننده اصلی نفت و گاز ترکیه ظاهر شده است. افزایش واردات ترکیه از ایران با افزایش صدور نفت و گاز به این کشور همراه بوده است و واردات آن را از 1.9 میلیارد دلار در سال 2004 به 7.6 میلیارد دلار در سال 2010 رسانده است. هرچند صادرات ترکیه به ایران به مراتب کمتر از واردات از این کشور است ولی آن هم در سال های اخیر رشد داشته است.
به علاوه تعداد گردشگران ایرانی که به ترکیه سفر می کنند نیز به شدت افزایش یافته است. تخمین زده می شود که 2.7 میلیون گردشگر ایرانی در سال 2010 به ترکیه سفر کرده اند، که این رقم در سال 2008 معادل یک میلیون نفر بوده است. یکی دیگر از زمینه هایی که رشد کرده است سرمایه گذاری دو جانبه است. برای مدت ها، سرمایه گذاران ایرانی که به دنبال سرمایه گذاری در خارج بودند چشم به دبی دوخته بودند، که مقادیر زیادی از سرمایه های ایرانی را به خود جذب کرده است. لیکن گستردگی تجارت ایرانیان با دبی توجه آمریکا را در تحریم های علیه ایران حلب کرد و باعث اعمال فشار از سوی این کشور به دولت و بانک های دبی برای کاهش مبادلات با ایرانیان شد.
این فشار ها باعث شد تا محیط سرمایه گذاری دبی استقبال کمتری از ایرانیان کرده و آنها را به سمت ترکیه سوق دهد. محیط کسب و کار در ترکیه ظرف 10 سال گذشته توسعه چشمگیری داشته است و از سرمایه گذاری خارجی استقبال زیادی کرده است. بر اساس داده های دولت ترکیه 1470 شرکت ایرانی در پایان سال 2010 در ترکیه مشغول بکار بوده اند که این رقم در سال 2002 معادل 318 شرکت بوده است. اکثر این شرکت ها در کار تجارت میان ایران و ترکیه هستند ولی بعضی از آنها نیز دخول به بازار اروپا را هدف گرفته اند؛ کاری که از ایران، با وجود تحریم ها مقدور نیست.
یکی از دلایل رشد اخیر حمایت هر دو دولت از توسعه روابط اقتصادی میان دو کشور است. توسعه روابط اقتصادی با ایران بخشی از گرایش جدید ترکیه در خاورمیانه است. حزب عدالت و توسعه ترکیه کوشش فراوانی برای تقویت ارتباط اقتصادی ایران و کشورهای عربی به عمل آورده است. سرمایه داران ترکیه نیز از این حرکت حمایت می کنند. بی دلیل نیست که همواره هیئت های تجاری همراه با رهبران سیاسی دو کشور در دیدار ها شرکت می کنند.
دولت اسلامی ایران از توسعه روابط استقبال شدیدی کرده است زیرا آنرا به چشم مفری برای دور زدن تحریم های غرب علیه این کشور نگاه می کند و می تواند از این طریق تحریم ها را خنثی کرده و حمایت ترکیه را از برنامه هسته ای خود جلب کند. با رشد روابط اقتصادی، ایران امیدوار است ترکیه را از حمایت از تحریم های بین المللی علیه این کشور منصرف سازد.
تهدید های آمریکا باعث شده تا تعدادی از شرکت های کره جنوبی و چین مقیاس تجارت خود با ایران را محدود سازند.
لذا بدون تردید نزدیکی ارتباط ایران و ترکیه توجه آمریکا را جلب خواهد کرد. درواقع آمریکا نگرانی خود را از این مطلب به مقامات ترکیه در ماه آوریل اعلام کرده است و احتمال اعمال فشار بیشتر هم در ماه های آینده وجود دارد. آمریکا همچنین به شرکت های ترکیه و موسسات مالی ترک تذکر داده است که ممکن است با نزدیکی با ایران دسترسی خود را به بازار های آمریکا را از دست بدهند. اروپا، که از برنامه هسته ای ایران نگران است نیز احتمالا فشار هایی را به ترکیه به دلیل ارتباط نزدیک با ایران وارد خواهد کرد.
آیا این فشار ها موفق آمیز خواهند بود؟
دولت فعلی ترکیه احتمالا تا جایی که بتواند در برابر این فشار ها ایستادگی خواهد کرد. این حمایت جنبه ایدئولوژیک هم دارد. حامیان عمدتا محافظه کار و مذهبی حزب حاکم ترکیه از نزدیکی به ایران و سایر کشورهای اسلامی استقبال و حمایت می کنند. این گروه ها با کاهش روابط با ایران مخالفت خواهند کرد.
ترکیه تحریم های سازمان ملل علیه ایران را پذیرفته است ولی از اعمال تحریم های یک جانبه خودداری کرده است.
نیاز ترکیه به انرژی هم عامل دیگری در حفظ ارتباط ترکیه با ایران است. یک سوم گاز طبیعی ترکیه از ایران تامین می شود. گردشگری ایرانیان نیز منبع مهمی در درآمد ترکیه به حساب می آید. اکثر تجار ترکیه که از روابط با تهران حمایت می کنند از حامیان حزب حاکم ترکیه به حساب می آیند.
از سوی دیگر روابط با اروپا هم برای ترکیه حیاتی است. با افزایش فشارهای غرب بر ترکیه این کشور در وضعیت بسیار دشواری قرار می گیرد. فشار های غرب ممکن است شامل قطع روابط بانک ها و موسسات مالی ترکیه با ایران شود، چیزی که در دوبی باعث دلسردی سرمایه گذاران ایرانی شد.
منبع: ساندی زمان– 13 اوت