آرش سیگارچی
هنوز روزهای زیادی از “فشار و عجله دولت” برای تصویب “شتابزده” بودجه در مجلس نمی گذرد که سخنگوی دولت در نشست روز گذشته خود “عواقب اجرای بودجه” را با “مجلس و مجمع تشخیص” دانسته است. این اظهارات “غلامحسین الهام” در شرایطی بیان می شود که بودجه سال 1387 یک روند “غیر طبیعی” را برای تصویب سپری کرد و به عقیده کارشناسان “بدعتی” بر جای گذاشت که این بدعت، تنها براساس “فشار دولت” و در راس آن محمود احمدی نژاد بر مجلس تحمیل شد.
غلامحسین الهام در گفت و گوی خود با خبرنگاران، با اشاره به سریال ایرانی “سلطان و شبان”، گفته است:“بودجه سال آینده نکته ای دارد همچون فیلم سلطان و شبان که جای سلطان با شبان و شبان با سلطان عوض شده است. لایحه بودجه، بودجه پیشنهادی دولت نیست و این بودجه تغییراتی را در بر داشته و لایحه ای که دولت داده با تغییرات بسیاری از سوی مجلس مواجه شده ولی با این حال دولت آن را اجرایی خواهد کرد چراکه مسوولیت اجرای آن را بر عهده دارد، ولی مسوولیت نتایج اجرای آن بر عهده مجلس شورای اسلامی و مجمع تشخیص مصلحت نظام است.“
این اظهارات سخنگوی دولت در شرایطی بیان می شود که نمایندگان مجلس و برخی صاحبنظران به نحوه “اصرار دولت” در “تسریع در تصویب” بودجه ایرادات اساسی داشتند. پیش از آنکه لایحه بودجه در مجلس مورد بررسی قرار بگیرد، نمایندگان مجلس انتقادات زیادی را به این نحوه بودجه نویسی دولت وارد دانستند.
احمد توکلی، از جمله نمایندگان مجلس در مورد این بودجه گفته بود “اگر درآمد حاصل از منابع نفتی درست و حساب شده خرج نشود به ضد خودش تبدیل می شود.” علیرضا محجوب، نماینده تهران نیز به عنوان مخالف کلیات بودجه گفته بود که ”بودجه سال آینده بوی نفت می دهد زیرا نسبت به بودجه سال ۱۳۸۳ چهار برابر شده و نسبت به بودجه سال گذشته نیز ۶۰ هزار میلیارد تومان افزایش دارد.“
در چنین شرایط که احتمال مخالفت با بودجه “حتمی” بود، “محمود احمدی نژاد”، رییس جمهوری ایران در یک اقدام “بی سابفه” در مجلس حاضر شد و شخصا از بودجه دفاع کرد و از نمایندگان خواست با آن موافقت کنند. او با توجیه این حضور بی سابقه یک رییس جمهور در زمان بررسی بودجه گفته بود:“می‌دانید که رسم نیست وقتی بودجه در مجلس تصویب می‌شود، رییس‌جمهوری برای دفاع از کلیات آن به مجلس بیاید. از این رو، علت حضورم توجه به ویژگی‌های بودجه امسال و ویژگی‌های این مجلس و دولت است.“
پس از این اظهارات بود که نمایندگان مجلس کلیات لایحه بودجه سال ۸۷ کشور را با ۱۶۸ رای مثبت، ۴۷ رای منفی و ۱۹ رای ممتنع تصویب کردند
مجمع تشخیص و ورود به بودجه
پس از تصویب بودجه توسط نمایندگان، این بودجه در اختیار شورای نگهبان برای بررسی قرار گرفت. با اینکه انتظار می رفت که به دلیل “همسویی” دولت و شورای نگهبان، لایحه مصوب مجلس تایید شود اما اکبر هاشمی رفسنجانی با صدور نامه به شورای نگهبان به وی یادآور شد که این بودجه با سیاست های کلی نظام “مغایرت های فراوانی” دارد.
شورای نگهبان ساعاتی پس از صدور این نامه از سوی هاشمی رفسنجانی، ایرادات مجمع تشخیص مصلحت را به مجلس ابلاغ کرد که این اقدام با واکنش نمایندگان اصولگرای مجلس از جمله الیاس نادران، احمد توکلی و سبحانی رو برو شد که الزامی به رعایت ایرادات مجمع نمی دیدند.
در پاسخ به این گروه، غلامعلی حداد عادل، رییس مجلس، به نمایندگان مجلس گفت که “آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی از ایرادات مجمع تشخیص مصلحت در خصوص بودجه سال 1387 آگاه است و طی نامه ای از شورای نگهبان خواسته است ایرادات مجمع تشخص مصلحت را به مجلس منتقل کند.“
پس از آن بود که لایحه بودجه سال 1387 توسط نمایندگان مجلس لایحه بودجه 1387کل کشور را با ۱۵۹رای موافق، ۱۶رای مخالف و ۹رای ممتنع از مجموع ۱۹۷نماینده حاضر تصویب نهایی کردند. سر انجام ساعت ۹ و نیم شب چهارشنبه، اول اسفند ماه شورای نگهبان خبر تایید و تصویب قانون بودجه سال 87 کشور” را تایید کرد.
بودجه ساندویچی
مجلس هفتم که در آستانه انتخابات دوره جدید قرار دارد، خیلی زود به لایحه بودجه سال آینده “رای آری” داد. این “تعجیل” حتی از سوی “خبرگزاری فارس” که از نزدیکان دولت محسوب می شود نیز مورد سوال قرار گرفت. این خبرگزاری در گزارشی با عنوان “پرونده مالی یکسال کشور ۵ روزه بسته شد” نوشت:“حال این سوال مطرح است که آیا واقعا دولت لایحه ای شفافتر از سنوات گذشته تنظیم کرده بود یا اینکه نمایندگان از هوش و استعداد و البته تلاشی مضاعف بهره بردند.“
از سوی دیگر، براساس گزارش سایت “امروز”، صاحبنظران انتظار داشتند با توجه به “تغییرات گسترده و ماهوی بودجه” به نسب سالهای گذشته، نمایندگان مجلس “زمان بیشتری” را صرف بررسی این لایحه کنند. پیش از این معمول بود که لایحه بودجه دو تا سه هفته در مجلس مورد مطالعه و پیشنهادات نمایندگان قرار گیرد اما پس از آنکه دولت با کمی تاخیر این بودجه را ارایه داد، نمایندگان نیز در “کمتر از یک هفته” بررسی آن را به پایان بردند.
روزنامه “اعتماد” بعد از تصویب با عجله بودجه در این مورد نوشت: “گرچه هیات رئیسه مجلس به ویژه غلامعلی حدادعادل دلیل این تعجیل را فرصت کم و نزدیکی به انتخابات عنوان کرد اما برخی از چهره های اقتصادی بیرون مجلس معترض هستند که نمایندگان به راحتی در برابر مهم ترین سند مالی کشور و ایرادات وارده به آن کوتاه آمدند. به اعتقاد منتقدان، اظهارات حدادعادل عذر بدتر از گناه است چرا که او اعتراف کرده است به خاطر انتخابات بودجه را نادیده گرفته اند؛ نادیده گرفتنی که مردم سال آینده شاید تبعات منفی آن مانند تورم را به دوش بکشند. گرچه انتخابات مجلس هشتم می طلبد تا نمایندگان هر چه زودتر بهارستان را تعطیل کنند و راهی حوزه های انتخابیه شوند اما گویا مجلس هفتم ترجیح داده که فرصت بیشتری را به جای بررسی جزئیات بودجه در شهرستان ها برای جلب افکار عمومی سپری کند.”
براساس این گزارش، “به هر حال مجلس سکوت کرد و به راحتی به دولت نهم اجازه داد سومین بودجه خود را که معروف به “بودجه های ساندویچی” است به راحتی از راهروی مجلس بگذراند. حال آنکه حداقل انتظار می رفت چهره های اقتصادی مجلس در برابر آن سکوت نکرده یا به چند انتقاد نرم در راهروهای مجلس بسنده نکنند و حداقل تغییرات لازم را در این لایحه به وجود آورند”.
صدای نقاره در آمد
در زمان رسیدگی به لایحه بودجه، اکثر نمایندگان مخالف آن، نسبت به “تورم زا بودن آن” ابراز نگرانی کرده بودند حتی ”غلامرضا مصباحی مقدم”، نماینده روحانی مجلس به کنایه گفته بود: “ما هم اکنون نقاره می زنیم که شش ماه دیگر صدای آن در می آید.” مصباحی مقدم تاکید کرده بود که “باید ارقام بودجه را کاهش داد اگر ارقام در لایحه همین باشد در شش ماه دوم سال آینده آثار تورمی آن را در کشور خواهیم دید.”
در حالیکه هنوز از سخنان مصباحی مقدم مدت زیادی نگذشته است اما گویی “نقاره به صدا در آمده است” چرا که الهام سخنگوی دولت در جلسه دیروز با خبرنگاران با بیان این که “وقتی در بودجه تغییراتی بدون نظر کارشناسی مناسب دولت صورت می‌گیرد، مشکلاتی ایجاد می‌شود”، گفته است: “از جمله مشکلاتی که ایجاد می‌شود تورم‌زابودن است.”