مریم زمانی
همزمان با دفن پنج شهید گمنام در دانشگاه تهران که با پیام رهبر جمهوری اسلامی و حمایت دولت نهم صورت گرفت، انجمن اسلامی دانشجویان این دانشگاه با صدور بیانیه‌ای این اقدام را محکوم و ضمن تاکید بر اینکه دانشجویان و انجمن اسلامی با این کار مخالف بوده‌اند، دفن شهدا در دانشگاه را اقدامی نسنجیده و دارای آثار سوء توصیف کرد.
انجمن اسلامی دانشگاه تهران که همواره در دست نیروهای سنتی اصلاح‌طلب بوده، تا پیش از این خود را حامی رهبر توصیف و در موارد اینچنینی هم معمولا از اظهارنظر خودداری می‌کرد؛ اما بیانیه اخیر، احتمال برخورد با این تشکل دانشجویی را افزایش داده است. بخصوص به این خاطر که چند روز پیش فعالیت یک تشکل کوچک راست‌گرا در دانشگاه تهران ممنوع اعلام و باعث شد تا برخی فعالان دانشجویی، این اقدام را زمینه‌سازی برای برخورد با انجمن اسلامی و دیگر فعالان دانشجویی دانشگاه تهران تلقی کنند.
این انجمن در حالی به انتقاد از دفن شهدا در دانشگاه پرداخته که مراسم روز دوشنبه با پیام رهبر جمهوری اسلامی همراه شد و محمود احمدی‌نژاد هم روز سه شنبه با حضور بر سر قبر این شهدای گمنام در دانشگاه تهران، حمایت دوباره خود را از این کار اعلام کرد؛ آنچنان که پیش از آن هم با فرستادن غلامحسین الهام در مراسم روز دوشنبه، وزن دولتی این مراسم را بالاتر برده بود.
پروژه دفن شهید در دانشگاهها، با حمایت آشکار وزارت علوم دولت احمدی‌نژاد انجام می‌شود و از سه سال پیش هم ستاد ویژه‌ای هم در این وزارتخانه برای پیگیری این پروژه تشکیل شده است.
دفن ناگهانی شهدا
روز دوشنبه در شرایطی که دانشگاه تهران در وضعیت نیمه‌تعطیل به سر می‌برد و دانشجویان نیز مشغول گذراندن امتحانات بودند، صدها بسیجی دانشجو و غیردانشجو در مراسمی حاضر شدند که تا صبح روز شنبه همین هفته کسی از برگزاری آن خبر نداشت.
در واقع از هفته‌های قبل شایعه تلاش بسیج دانشگاه تهران برای دفن جنازه چند شهید در این دانشگاه بین دانشجویان پخش شده بود. هفته قبل هم دانشجویان نزدیک به انجمن اسلامی خبردار شده بودند که این موضوع به تصویب شورای فرهنگی دانشگاه هم رسیده و قرار است در ماه محرم امسال که هنوز به نیمه نرسیده، عملی شود. با این حال کسی تصور نمی‌کرد که مسئولان دانشگاه تهران تا این حد در انجام این کار عجله داشته باشند.
اکنون انجمن اسلامی دانشجویان این دانشگاه که با صدور بیانیه‌ای به مخالف با دفن شهدا در دانشگاه پرداخته، فاش کرده که پیش از این هم با این پروژه مخالف بوده و مخالفت خود را در شورای فرهنگی دانشگاه هم ابراز داشته است.
با این حال بیانیه این انجمن خاطرنشان کرده که: “مسئولین امر بدون توجه به نظر بزرگترین تشکل دانشجویی دانشگاه به جای رفع شبهات و نگرانی‌های مطرح شده در این موضوع تلاش خود را بیشتر بر اجرایی شدن این اقدام بدون لحاظ احتیاط‌های لازم متمرکز کرده و ترویج فرهنگ شهادت را صرفاً به دفن شهدای گمنام تقلیل دادند.“
در این بیانیه همچنین با بیان اینکه “بنای این مراسم بر محوریت دانشجویان نهاده شده بود که البته این محوریت به تدریج به حاشیه رانده شد”، از “کسانی که از هزینه کردن شهدا برای طرح آمال و اندیشه‌های سیاسی و گروهی خود ابایی ندارند”، به شدت انتقاد شده است. نویسندگان بیانیه همچنین پرسیده‌اند: “چرا در اجرای امری گام برمی‌داریم که روشن نیست تا به امروز بیشتر سبب ترویج فرهنگ شهادت شده است یا سبب خدشه‌دار شدن ارزشها در اذهان عمومی علی الخصوص اذهان نسلی که هشت سال دفاع مقدس را درک نکرده‌اند؟”
خبرگزاری فارس نیز در کنار خبر مربوط به بیانیه این انجمن، نوشته است: “انتقاد انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران نسبت به تدفین شهدا در این دانشگاه در حالی صورت می‌گیرد که تمامی تشکل‌های دانشجویی با هر سلیقه‌ای از این اقدام حمایت کردند و صبح امروز هزاران نفر از دانشجویان و مردم کشور در مراسم خاکسپاری این پیکرهای پاک مشارکت کردند.“
مخالفت انجمن سنتی با مراسم مورد حمایت رهبر
هرچند انتقاد تشکل‌های دانشجویی مستقل و انجمن‌های اسلامی از پروژه دفن شهدا در دانشگاهها چیز جدیدی نیست، اما بیانیه انجمن اسلامی دانشگاه را می‌توان باب جدیدی در صف‌بندی تشکل‌های دانشجویی متعلق به طیف سنتی و خط امامی علیه سوء استفاده حامیان احمدی‌نژاد از جنازه شهدا ارزیابی کرد.
انجمن اسلامی دانشگاههای تهران و علوم پزشکی تهران که انجمن‌های اسلامی دانشجویان هر دوی این دانشگاهها را پوشش می‌دهد، یکی از مهمترین تشکل‌های دانشجویی مستقل از دولت است که با وجود چندین دانشکده و گروه مستقل در این دو دانشگاه، به لحاظ ساختار و تعداد نفرات، از گسترده‌ترین انجمن‌های اسلامی سراسر کشور نیز محسوب می‌شود.
موسس انجمن دانشگاه تهران و علوم پزشکی، ابوالفضل فاتح بود که بعدها با حمایت دولت اصلاحات، خبرگزاری ایسنا را تاسیس کرد. فاتح 10 سال مسئولیت دبیری تشکیلات این انجمن را که بالاترین مقام این تشکل دانشجویی محسوب می‌شود، برعهده داشت.
وی در بسیاری از فعالیت‌های سیاسی آن دوران، بخصوص در جریان تجمع دانشجویی جلوی سفارت آلمان پس از ماجرای دادگاه میکونوس، نقش مهمی برعهده داشت و خدمات مهمی به جمهوری اسلامی کرد که این موضوع در حمایت‌های متقابل دفتر رهبری از این انجمن هم موثر بود؛ به طوری که در آن زمان تنها انجمن دانشجویی که مستقل از دفتر تحکیم وحدت امکان فعالیت گسترده داشت، انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران بود.
این انجمن از همان سالها به طور سنتی در اختیار طیف سنتی جناح چپ بوده و حتی بعد از تحولات دوران اصلاحات نیز نزدیکی خود را باسنتی‌ترین نیروهای اصلاح‌طلب حفظ و در این راستا بسیاری از نیروهای مخالف و غیرهمسو را هم حذف کرده است. انجمن دانشگاه تهران همچنین در تغییر و تحولات درونی دفتر تحکیم نیز همواره موضعی محافظه‌کارانه اتخاذ کرده که این موضوع معمولا باعث حل نشدن اختلافات بوده و در نهایت به نفع پروژه‌های امنیتی بیرونی تمام شده است.
این موضوعات باعث شده که با وجود گرایش به چپ در این انجمن، رابطه این تشکل با دفتر رهبری همچنان در طول این سالها حفظ شود؛ به طوری که هرچند در ماجرای حمله کوی دانشگاه، این انجمن محوریت اعتراضات را دست‌کم در محله آغازین برعهده داشت، با این حال جلسات منظمی نیز با نماینده ولی فقیه در دانشگاه و نیز رابطین انجمن در دفتر رهبر داشت که ظاهرا هنوز هم این جلسات و دیدارهای سالانه اعضای شورای مرکزی انجمن با رهبر نظام دامه دارد.
با وجود چنین سابقه‌ای، موضع‌گیری این انجمن سنتی علیه دفن شهدا در دانشگاه، که پیام حمایت‌آمیز رهبر را همراه داشت، نشانه ورود انجمن دانشگاه تهران و علوم پزشکی به مرحله جدیدی است که ممکن است کاهش حمایت‌های دفتر رهبر را به دنبال داشته باشد.
رهبر جمهوری اسلامی روز دوشنبه با ارسال پیام کوتاهی به مراسم تدفین شهدا در دانشگاه، حمایت خود را از این اقدام ابراز داشت و نوشت: “از این اقدام هوشمندانه و متعهدانه سپاسگزاری و قدردانی می کنم. این تکریم شهیدان عزیز ملت ایران است که جان خود را نثار هدفهای والا کردند و رضای خداوندی را بر آرزوهای حقیر مادی ترجیح دادند.“
زمینه‌سازی برای برخورد با انجمن؟
چند روز پیش خبرگزاری فارس به نقل از دبیر هیات نظارت بر تشکل‌های اسلامی دانشگاه تهران خبر داد که فعالیت‌های “انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران” به حالت تعلیق درآمده است.
انجمن اسلامی مستقل، تشکلی شبه دانشجویی است که در میانه دهه هفتاد برای مقابله با انجمن اسلامی دانشجویان از سوی اعضای بسیج دانشجویی و با حمایت جناح راست تشکیل شد. این تشکل که همزمان از بودجه بسیج دانشجویی و سازمان انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزی ارتزاق می‌کند، ساختمان بزرگی در کنار پل کالج (تقاطع انقلاب- حافظ) در اختیار دارد و با این حال معمولا فعالیتی مستقل از بسیج دانشجویی و جامعه اسلامی دانشجویان از خود نشان نداده است.
فعالان دانشجویی دانشگاه تهران معتقدند که انجمن اسلامی مستقل که در یکی دو سال اخیر در دانشگاه تهران تاسیس شده، فعالیت خاصی در این دانشگاه نداشته و از این رو تعلیق این تشکیل معنایی جز باز کردن باب برخورد با تشکل‌های دانشجویی نمی‌تواند داشته باشد. این فعالان معتقدند مسئولان دانشگاه تهران کاری کرده‌اند که در صورت برخورد با انجمن دانشگاه تهران، این اقدام در کنار تعلیق انجمن مستقل، کاری فراجناحی و برخورد با هر دو تشکل راست و چپ به نظر برسد.
خبرگزاری فارس که خبر تعلیق انجمن مستقل را مخابره کرده، با بیان اینکه علت این کار عدم ارائه گزارش از سوی این تشکل بوده، در ادامه خبر خود از دبیر هیات نظارت دانشگاه تهران درخصوص انجمن دانشجویان این دانشگاه سوالی پرسیده و آورده است: “نوروزی در پاسخ به این سوال که آیا از انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران نیز خواستار ارائه گزارش عملکرد شده‌اید یا خیر؟ گفت: بله. ما از این تشکل نیز خواسته‌ایم که گزارش خود را به ما ارائه کند. وی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران نیز تا ارائه گزارش تعلیق خواهند شد، گفت: خیر.“
این خبرسازی که از سوی فعالان دانشجویی نوعی زمینه‌سازی برای برخورد با انجمن دانشگاه تهران ارزیابی شده، اکنون همزمان شده با بیانیه این انجمن علیه دفن شهدا در دانشگاه تهران که خبرگزاری فارس آن را “توهین به شهدا” تلقی کرده است.
حال باید منتظر واکنش بعدی راست‌گرایان بود و دید آیا زور آنها به بزرگترین تشکل دانشجویی متعلق به طیف سنتی اصلاح‌طلبان و جناح خط امام است، خواهد رسید یا خیر.