هاوارد لافرانچی
جرج بوش در تلاش است کارنامۀ سیاسی خود را در چند حوزه به فرجام برساند و در همین حال وزارت امور خارجه آمریکا نیز تأکید می کند که زمان حضور دائمی آمریکا در ایران فرا رسیده است. رایس وزیر امور خارجه آمریکا اخیرا ً ایدۀ بازگشایی دفتر حفاظت از منافع آمریکا در تهران را مطرح کرده است. این دفتر که اساسا ً یک سفارت بدون سفیر است، به آمریکا امکان می دهد در کشوری که هیچگونه روابط رسمی دیپلماتیک با ایالات متحده ندارد، حضور پیدا کند.
آمریکا در کوبا یک دفتر حفاظت از منافع دارد که بزرگ تر از دفاتر دیپلماتیک بسیاری از کشورهایی است که با رژیم کوبا روابط کامل دیپلماتیک دارند. طرح تأسیس این دفتر بیانگر تغییراتی در سیاست های دور دوم ریاست جمهوری بوش است؛ تغییر از مقابله با دشمنان و به انزوا کشاندن آنها به اتخاذ سیاست نزدیکی و خلع سلاح چندجانبه. به گفته برخی از کارشناسان، در این میان هیچگونه اشاره ای به طرح ابتکاری آغاز مذاکره با رژیم ایران نشده است. در واقع، با انتشار گزارش جدید این هفته مبنی بر تلاش های پنهانی کاخ سفید برای تضعیف سردمداران ایران، برخی از ناظران طرح حضور آمریکا در تهران را نه یک پیشنهاد جدی بلکه یک نیرنگ می دانند.
جون آلترمن، کارشناس مسائل خاورمیانه در مرکز مطالعات بین المللی و استراتژیک در واشنگتن، می گوید: ”این طرح هر چه که باشد، من آن را روشی برای آزار دادن ایرانیان می دانم. این طرح یک موضوع جدی دیپلماتیک نیست، بلکه بیشتر سرآغاز یک دیپلماسی علنی است و بعنوان یک روش برای کنار آمدن با کشوری که با آن در حال جنگ عقاید هستیم، مطرح شده است.“
رایس و سایر مقامات وزارت امور خارجه آمریکا هدف از بازگشایی این دفتر در تهران را امکان برقراری روابط نزدیک تر آمریکا با ملت ایران می دانند. بدین ترتیب، بازگشایی این دفتر ادامۀ سیاستی خواهد بود که دولت بوش سال گذشته با اختصاص بودجۀ 75 میلیون دلاری به ارتقای دموکراسی در ایران اتخاذ کرد. هدف از این اقدام افزایش تماس با دانشجویان، اتحادیه های کارگری و گروههای مدافع حقوق بشر و مخالفان سیاسی عنوان شده است.
یکی از اهداف این دفتر انجام وظایف کنسولی مانند صدور ویزا خواهد بود. در حال حاضر، ایرانیانی که مایل به سفر به آمریکا هستند، باید از طریق نزدیک ترین کنسولگری آمریکا یعنی دوبی تقاضای ویزا کنند. به گفته برخی از مقامات آمریکایی، انتقال این قبیل اقدامات به داخل ایران امتیازی برای وجهۀ عمومی آمریکا در نزد ایرانیان خواهد بود. آلترمن می گوید: ”دولت ایران از حضور آمریکا در تهران می ترسد، نه بخاطر تعداد کسانی که برای گرفتن ویزا صف خواهند کشید.“
ایران هنوز- دست کم به طور علنی- طرح آمریکا را رد نکرده است. خبرگزاری ایرنا هفته گذشته گزارش داد، تهران آماده است درخواست رسمی واشنگتن برای بازگشایی دفتر حفاظت از منافع را بررسی کند. ایران در واشنگتن یک چنین دفتری دارد، بنابراین دادن پاسخ منفی به آمریکا مشکل بنظر می رسد. اما علی لاریجانی، رئیس مجلس و مذاکره کنندۀ اسبق هسته ای، این پیشنهاد را “گمراه کننده” خوانده و خاطر نشان کرده است، اگر آمریکا نسبت به برقراری روابط نزدیک تر با ایران صادق است، پیشنهاد دو سالۀ تهران برای انجام پروازهای مستقیم بین ایران و آمریکا را می پذیرفت.
احتمال می رود پاسخ رسمی ایران پس از انتشار گزارش این هفتۀ سیمور هرش در مجلۀ نیویورکر منفی باشد. هرش مدعی است که آمریکا تلاش های پنهانی خود را برای بی ثبات کردن رژیم ایران افزایش داده است. او می گوید، بوش از کنگرۀ آمریکا درخواست کرده بودجۀ 400 میلیون دلاری به طرح مخفیانۀ هدف گیری برنامۀ هسته ای ایران و تضعیف رژیم این کشور، اساسا ً از طریق حمایت مالی گروه های مخالف، اختصاص دهد و این طرح هم در کنگره به تصویب رسیده است.
برخی از کارشناسان آمریکایی که اطلاعات موثقی از دفتر حفاظت از منافع آمریکا در کوبا دارند، می گویند، وجود این سناریو یک دلیل آن است که بازگشایی این دفتر در تهران تأثیرات مثبت چندانی نخواهد داشت. وین اسمیت دیپلمات سابق آمریکا که از سال 1979 تا 1982 ریاست دفتر حفاظت از منافع آمریکا در هاوانا را بر عهده داشته است، می گوید: ”همکاری با بعضی از مخالفان کاری است که آمریکایی ها در دفتر کوبا انجام می دهند و تأثیر چندانی هم ندارد. اگر قصد ما رفتن به تهران و انجام دادن همین کاری است که در هاوانا انجام می دهیم، شکست خواهیم خورد.“
آلترمن می گوید، دلایل موجه متعددی برای حضور آمریکا در ایران وجود دارند که یکی از آنها نیاز به اطلاعات موثق دربارۀ ایران است. او می گوید: ”مردم آمریکا اگر بدانند که چقدر اطلاعات ما دربارۀ کشوری به اهمیت ایران اندک است، شوکه خواهند شد. ما تعداد معدودی آمریکایی داریم که تجربه کافی از ایران داشته باشند و این بدین معناست که افراد بی اطلاع با دیدگاه های بسیار افراطی- امور ایران سیاست گذاری می کنند.“
آقای اسمیت، که اکنون مدیر پروژۀ کوبا در مرکز سیاست بین المللی واشنگتن است، می گوید، اگر هدف از طرح بازگشایی دفتر حفاظت از منافع ارتقای گفتگو میان دولت ها باشد، از آن حمایت می کند.
منبع: کریستین ساینس مانیتور، 2 ژوئیه