مسعود شفیعی، وکیل مدافع برادران علایی، در دومین سالگرد بازداشت آنان به روز می گوید: “تلاش نهادهای حقوق بشر و مدافع حقوق پزشکان تاکنون عملا هیچ تاثیری بر پرونده برادران علایی نگذاشته و رئیس قوه قضاییه بانقض حکم این دو مخالفت کرده است”. هفته گذشته پزشکان مدافع حقوق بشرهم با انتشار بیانیه ای مطبوعاتی خواستار آزادی آرش و کامیار علایی، پزشکان فعال در مبارزه با بیماری ایدز شده و تاکید کرده بودند که همزمان با گشایش هجدهمین کنفرانس بین المللی ایدز در وین، دو صدای رسا و مهم از کارزار بین المللی مقابله با ایدز هنوز ساکت اند» مصاحبه با مسعود شفیعی در پی می آید.
آقای شفیعی! سال گذشته در مصاحبه با روز گفته بودید که دیوان عالی کشور حکم ۶ و۳ سال زندان این دو پزشک را نقض کرده و برگه نقض رای دادگاه تجدیدنظر و حکم سه قاضی دیوان عالی برای امضا و نهایی شدن در دفتر آقای لاریجانی است و به محض اینکه نامه سه قاضی دیوان عالی کشور تایید شود آنها آزاد خواهند شد. اما پس از یک سال هنوز هم برادران علایی در زندان هستند، تلاش های شما چرا بی نتیجه ماند ؟
بعد از اینکه حکم برادران علایی در دادگاه تجدید نظر قطعی شد، تنها یک راه برای پیگیری باز مانده بود که آن هم اعمال ماده 18 قانون تشکیل دادگاه های عمومی انقلاب بود. اعمال این ماده هم جز از طریق اعاده دادرسی و اعتراض ثالث به نحوی که در قوانین مربوط مقرر گردیده قابل رسیدگی مجدد نیست، مگر در مواردی که رأی به تشخیص رئیس قوه قضائیه خلاف بیّن شرع باشد که در این‌صورت، این تشخیص به عنوان یکی از جهات اعاده دادرسی محسوب و پرونده حسب مورد به مرجع صالح برای رسیدگی ارجاع می‌شود. حال اگر بیّن شرع از سوی قضات مربوطه احراز می شد، حکم برادران علایی لغو می شد. استنادی که ما برای خلاف بیّن شرع بودن حکم مطرح کردیم، مربوط به تشخیص دولت متخاصم بود که در این مورد دولت آمریکا متخاصم تشخیص داده شده بود. قاضی صادر کننده حکم برادران علایی که ایشان را محکوم کرده بود، با استناد به اینکه با دولت متخاصم علیه جهموری اسلامی ارتباط و همکاری داشتند، حکم ایشان را صادر کرده بودند. این حکم از نظر ما نادرست بود، چراکه اولا آمریکا مصداق دولت متخاصم محسوب نمی شود و ثانیا تشخیص دولت متخاصم از اختیارات رهبری است که از اصل 110 نشات می گیرد که به قضات و مقامات دادگاه تسلیم نشده است. با این حال قضات در امری دخالت کردند که به لحاظ قانونی اجازه دخالت در آن را نداشتند. ما این موضوع را با استدلال کافی در همین زمینه دنبال کردیم و اعتراض را به حکم قطعی به دیوان عالی کشور ارائه دادیم. همانطور که سال گذشته نیز گفته بودم، سه قاضی عالی رتبه و مجرب دیوان عالی کشور به اتفاق، نظر ما را تائید کردند. پروسه کار به این ترتیب است که به لحاظ حقوقی و شرعی وقتتی این اتفاق می افتد نتیجه پرونده به طور معمول جهت تائید به رئیس قوه قضائیه ارسال می شود. از آنجایی که معمولا بعد از تائید قضات رئیس قوه نیز آن را تائید می کند، تصور ما این بود که به طور قطعی حکم برادران علایی نقض می شود. اما با کمال تاسف باید بگوییم که ایشان خیلی راحت و بدون رودربایستی موافقت نکردند.
اکنون دو سال از بازداشت برادران علایی در ایران می گذرد، پرونده این دو پزشک به لحاظ حقوقی در چه وضعیتی است؟
متاسفانه حکم برداران علایی قطعی شده است. در همان مقطعی هم که برای اعمال ماده 18 اقدام کردیم، به نوعی حالت فوق العاده بود که بعد از قطعیت حکم این کار را انجام دادیم. حکم در هر دو دادگاه بدوی و تجدیدنظر قطعی شده بود. در دادگاه بدوی که توسط شعبه 15 برگزار شد، دکتر آرش به شش سال و دکتر کامیار هم به سه سال حبس محکوم شدند. ما زمانی که در دادگاه تجدیدنظر به این حکم اعتراض کردیم، پرونده حتی یک دقیقه هم نگه داشته نشد و بدون مطالعه و بررسی، تائید شد و برگشت. از آن موقع حکم به اجرا گذاشته شده و هم اکنون نیز مشغول سپری کردن دوران محکومیت خود هستند. بعد از این در یک ماه فرصت باقیمانده ما اعمال ماده 18 کردیم و همانطور که اشاره کردم، علیرغم موافقت قضات عالی رتبه، درخواست ما مبنی بر نقض حکم پذیرفته نشد. البته جالب است بدانید که من حدود یک ماه پیش از طریق خانواده علایی که مدام پیگیر پرونده هستند متوجه نتیجه نهایی و نپذیرفتن ماده 18 شدم. پیش از آن موقع و تا کنون هم این نتیجه به صورت مسجل به ما ارائه نشده است. اما یک مساله مهمتر؛مطلع هستید هر زندانی بعد از آنکه حدود نیمی از دوران محکومیت خود را طی می کند، دارای حق استفاده از آزادی مشروط است. این حق به ویژه در مورد دکتر کامیار که بیش از دو سوم محکومیت خود را طی کرده، قابل اجرا بود، اما با اینکه از حدود شش ماه پیش بنا به درخواست خود دکتر کامیار این درخواست را به مسئولان کردیم هنوز با حق استفاده از آزادی مشروط هم موافقت نشده است. این عدم موافقت در صورتی است که اصولا با درخواست زندانی و پیگیری حقوقی قابل استفاده است مگر اینکه زندانی مساله خاصی داشته باشد که بازهم در مورد برادران علایی صادق نیست چون آنها حتی در زندان هم خدمت پزشکی می کنند. اینجانب چند روز پیش به قاضی صلواتی قاضی پرونده هم مراجعه و بر حق آزادی مشروط تاکید کردم که حداقل بتوانند به تحصیل و زندگی اجتماعی خودشان برسند. اما ایشان گفتند ما با استفاده از این حق مشکلی نداریم، منتهی در خصوص این موضوع از اداره اطلاعات و کارشناسان امور استعلام کرده ایم که هنوز جوابی ازسوی آنها برای ما ارسال نشده است.
آقای شفیعی اتهامات برادران علایی مصداق کدام ماده قانون اساسی است و آیا ایشان به اتهامات خود اعتراف کرده اند؟
اتهامات این دو برادر بر طبق کیفرخواست، اقدام علیه امنیت داخلی از طریق همکاری با دولت متخاصم و در این مورد دولت آمریکا است. آنچه را هم که در کیفر خواست مورد استناد قرار داده شده، ماده 508 قانون مجازات اسلامی است که بر اساس آن هر کس که با دول خارجی متخاصم به هر نحوی علیه جمهوری اسلامی ایران همکاری نماید، در صورتی که محارب شناخته نشود، به یک تا ده سال حبس محکوم خواهد شد. مساله محاربه در پرونده برادران علایی موضوعیت نداشت. می ماند بحث یک تا ده سال و همکاری با دولت متخاصم. ما ثابت کردیم که دولت آمریکا متخاصم نیست. ما در بسیاری از پرونده های مشابه نمونه هایی داشتیم که دیوان عالی حکم داده بود که دولت آمریکا متخاصم محسوب نمی شود. در آن مقطع تنها دولت متخاصم علیه ایران - به علت جنگ هشت ساله- دولت عراق بود. ما تلاش کردیم و بالاخره ثابت هم کردیم که دولت آمریکا مصداق ماده 508 نیست، اما شکل دیگر قضیه در همین ماده تاکید می کند که هر کس با دولت خارجه متخاصم بر علیه جمهوری اسلامی اقدام کند، محکوم شناخته می شود. در صورتی که برادران علایی مطلقا با دولت آمریکا همکاری نداشتهوتنها با برخی از نهادها و موسسه های علمی همکاری داشته اند.
آیا همکاری با این نهادها می تواند مصداق همکاری با دولت متخاصم محسوب شود؟
خیر. حتی در صورتی که آمریکا دولت متخاصم شناخته شود، آنها با این دولت همکاری نداشته اند. برادران علایی بارها در کنگره ها، سمینارها و نشست های علمی در آمریکا شرکت داشتهاند، اما بحث آنها صرفا علمی و در چهارچوب خدمات پزشکی بوده است. یعنی به طور مشخص باید بگویم که عناصر و ارکان تشکیل دهنده گره موضوع این ماده 508 قانون مجازات به هیچ وجه محقق نبود. با این حال به استناد همین ماده، این دو برادر را به شش و سه سال محکوم کردند، در صورتی که حتی با فرض اینکه دولت آمریکا متخاصم شناخته شود، باز این ماده شامل حال این دو پزشک نمی شد. اما در خصوص اعتراف هم باید بگویم تحت هیچ شرایطی برادران علایی به این اتهام اعتراف نکردند. در آن دادگاه آقایان استناد کردند و گفتند که در بعضی از موارد از متهمان اقرار گرفته اند. شاید اقرار تلویزیونی هم گرفته باشند، اما این را زمانی به ما گفتند که در مقطع تجدید نظر و مراحل پایانی دادگاه بودیم که من به طور مشخص و مستند به آنان گفتم ک اولا این اقرار تاکنون صورت نگرفته است، و ثانیا به فرض اگر چنین اتفاقی هم افتاده باشد، اکنون اینجا تنها جایی هست که موکلان هم می توانند آزادانه صحبت کنند، چون در کنار وکیل و در برابر دادگاه هستند. در آن جلسه برادران علایی از اساس اتهامات وارده را رد کردند.
به دادگاه اشاره کردید؛ این دادگاه چگونه و در چه شرایطی برگزارشد؟
متاسفانه اگر چه ظاهرا دادگاه به صورت غیرعلنی بود، اما تعدادی از مسئولین وزارت اطلاعات در دادگاه حضور داشتند که با اعتراض من روبرشد. قاضی دادگاه با معرفی آنها به عنوان کارشناس در پاسخ به اعتراض من، روند عادی دادگاه را در پی گرفت. در صورتی که حتی کارشناس هم حق حضور در آن دادگاه را نداشتند، چون کارشناسان اصولا قبل از دادگاه رای خود را روی پرونده می دهند. آنچه ما در دادگاه دیدیم ناتوانی قاضی در مدیریت دادگاه و دخالت این به اصطلاح کارشناس ها در روند دادرسی بود. این آقایان به کرات در دادگاه مواردی را در خصوص پرونده به موکلان من یادآوری می کردند. موقعی هم که درخواست مستند کردن این ادعاها را ارائه می دادیم، آنها می گفتند شما نمی دانید ما می دانیم. در صورتی که من به عنوان وکیل باید به طور عینی از کل محتویات پرونده موکلانم مطلع باشم تا بر اساس آن دفاع کنم. بنابراین یک بار دیگر اعتراض خود را به وضعیت پیش آمده مطرح کردم، قاضی گفت کارشناسان نظراتشان را به من هم منتقل کرده اند. در صورتی که قبل از قاضی باید من از جزئیات اتهام ها مطلع می شدم و جزئیات و مستندات آن در پرونده ارائه داده میشد.
شما و خانواده علایی در طول این دو سال موفق به ملاقات حضوری موکلتان شده اید؟ آیا آنها حق استفاده از مرخصی را داشته اند؟ آنها در ملاقات ها چه می گویند؟
از این بابت باید بگویم خوشبختانه برادران علایی حق استفاده از مرخصی را دارند. هم ما و هم خانواده نیز طبق قانون و به روال عادی می توانیم با آنان ملاقات داشته باشیم. من چند روز قبل با ایشان ملاقات داشتم. خوشبختانه به علت خوش رفتاری برادران علایی حق استفاده از مرخصی و ملاقات همچنان برایشان محفوظ مانده است. ایشان در ملاقات ها به یکسری محدودیت ها در داخل زندان اشاره می کنند، اما نمی توانند به کامل در مورد وضعیت داخل زندان صحبت کنند. البته سکوت آنها به خاطر استفاده از حق آزادی مشروط است. چون ما مشاهده کرده ایم که در صورت اعتراض به وضعیت نگهداری گاها آن مقدار تسهیلاتی هم که برای زندانی در نظر گرفته شده، از آنها گرفته می شود.
تشکل های مدنی، موسسه های مدافع حقوق بشر و نهادهای پزشکی و حتی افکار عمومی جهانی در طول دو سال گذشته بارها بازداشت و اتهامات وارده به برادران علایی را محکوم کرده و خواستار آزادی آنها شدهاند، دولت ایران هیچ پاسخی به این درخواست ها داده است؟
ما در داخل کشور همیشه با محدودیت روبرو بوده ایم و در حقیقت به درستی نمی دانیم این تلاشها چگونه و در چه سطحی انجام می شوند. به طور کلی می دانیم که نهادهای مدافع حقوق بشر و مدافع حقوق پزشکان تلاشهایی کرده اند، اما این تلاشها تاکنون عملا هیچ تاثیری بر پرونده برادران علایی نگذاشته است. عموما به این تلاش ها توجهی نمی شود. به عنوان مثال بگویم این تلاش ها حتی در خصوص سه شهروند آمریکایی هم که من مسئولت پرونده و دفاع از آنها را به عهده دارم بی نتیجه مانده اند.علیرغم تمام این فشارها بعد از حدود یک سال از بازداشت آنها من حتی به عنوان وکیل نتوانسته ام برای یک بار هم شده با آنها ملاقات کنم.
شما به عنوان وکیل حقوقی پرونده برادران علایی، چه تصوری از این پرونده دارید؟ پرونده برادران علایی به کجا می رود؟
حکم برادران علایی متاسفانه قطعی شده و اعمال ماده 18 هم عملا بی نتیجه مانده است.ما با تاکید مجدد بر ناعادلانه بودن حکم برادران علایی، امیدواریم آنها بتوانند از تسهیلات موجود از جمله حق استفاده از آزادی مشروط برخوردار شوند. در پایان نیز بد نیست به این نکتهای اشاره کنم: از اینکه رسانه ها به موضوع برادران علایی که جزو جامعه پزشکی کشورمان هستند و تلاش های گرانقدری را در این زمینه به شهروندان ارائه داده اند، اهمیت می دهند خوشحال ام.، اما باید بگویم ک تلاش رسانهها در این خصوص در طول سال گذشته خیلی ضعیف بوده و ما کم کم داشتیم از پیگیری آنها نا امید می شدیم. در هر صورت باید تلاشهایمان را در خصوص پرونده برادران علایی ادامه دهیم.
