شروین امیدوار
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی با صدور بخشنامه ای اعلام کرد که از این پس هماهنگی و کنترل سفرهای استادان دانشگاه های ایران و امریکا به کشورهای یکدیگر را بر عهده گرفته است.
این بخشنامه به دنبال آن صادر شد که وزارت خارجه ایران با تشکیل کمیته ای به نام “کمیته مبادلات مردمی با آمریکا”، مبادلات و سفرهای عمومی یا علمی مابین دو کشور را تحت نظر گرفت. نظارت “کمیته مبادلات مردمی” در برگیرنده سفرهای ورزشی، آموزشی و فرهنگی سازمان های غیردولتی و انجمن های خیریه نیز می شود.
بنابر بخشنامه صادره از سوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی: “سفرهای مطالعاتی، ورزشی، آموزشی و فرهنگی سازمان های غیردولتی و انجمن های خیریه دانشگاهی و علمی از آمریکا به ایران و بالعکس باید در فرصت و موعد مقرر به اطلاع کمیته مبادلات مردمی رسانده و مجوز کمیته قبل از سفر اخذ شود.”
وزارت خارجه همچنین اعلام کرده که از سفر اتباع و نهادهای امریکایی که خارج از نظارت “کمیته مبادلات مردمی” به ایران سفر کنند در مبادی ورودی جلوگیری می شود، و مسئول این برخورد نیز فرد یا نهاد دعوت کننده خواهد بود.
در بخشنامه وزارت خارجه تاکید شده که از این پس هرگونه سفر علمی استادان دانشگاه های ایران به کشور آمریکا یا استادان آمریکایی به ایران باید به اطلاع این کمیته برسد، و پیش از عملی شدن، باید “امکان سفر” از سوی این کمیته مورد بررسی قرار گیرد. براساس موادی از این بخشنامه که به روسای دانشگاه ها و دانشکده های کشور و از جمله به به دکتر کریمی رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران نیز ابلاغ شده، هرگونه دعوت از اتباع آمریکا نیز تحت هر عنوانی برای سفر به ایران یا برعکس باید به اطلاع این کمیته برسد.
وزارت امورخارجه در عین حال وزارتخانه ها، سازمان ها و شرکت ها را موظف کرده “پس از انجام سفر اتباع یا نهادهای آمریکایی به ایران، گزارش سفر و شرح ملاقات های انجام شده را به اطلاع کمیته مبادلات مردمی با آمریکا برسانند.“
کنترل های جدید برای استادان
صدور این بخشنامه و ایجاد محدودیت های جدید برای سفر های خارجی استادان دانشگاه، به دنبال تصفیه گسترده و بازنشستگی استادان برجسته دانشگاه های ایران در سه سال اخیر صورت می گیرد.
محمود احمدی نژاد پس از رسیدن به قدرت در اوایل پاییز 85 وعده تصفیه استادان لیبرال و سکولار از دانشگاه های کشور را داد، و اعلام کرد “دانشجو باید امروز در دانشگاه بر سر رییس‌جمهوری فریاد بزند که چرا استاد لیبرال و سکولار در دانشگاه ها حضور دارد.” پس از آن بود که اخراج، بازنشستگی و تصفیه استادان به خصوص در حوزه علوم انسانی شدت گرفت.
از جمله برخی از استادان دانشگاه های ایران که به سفرهای علمی و دانشگاهی خارج از کشور رفته بودند از دانشگاه ها اخراج شده یا دچار مشکلات اداری شدند.از جمله مشهورترین استادانی که به دنبال سفر یک ساله و تدریس در یک دانشگاه امریکا به ایران بازگشت و ممنوع التدریس شد دکتر حسین بشیریه استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران است.
دکتر بشیریه پس از ممنوع التدریس شدن و اخراج از دانشگاه تهران به دعوت دانشگاه های امریکا برای تدریس پاسخ مثبت داد و به برای تدریس به این کشور مهاجرت کرد.
همان زمان خبرگزاری های از صدور بخشنامه ای از سوی وزارت علوم “برای هماهنگی اساتید برای سفر خارج از کشور با حراست دانشگاه ها”خبر دادند. بنابر بخشنامه وزارت علوم، اساتید دانشگاه‌ها موظف شدند تا ”هرگونه سفر خود به خارج از کشور را علاوه بر سفرهایی که به عنوان فرصت مطالعاتی یا سفرهای علمی و پژوهشی با هزینه دانشگاه به خارج از کشور انجام می‌دهند، به حراست دانشگاه متبوع خود، اعلام کنند.“
اما با صدور بخشنامه جدید وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی و تشکیل ”کمیته مبادلات مردمی ایران و امریکا”، به نظر می رسد که از این پس ارتباط شهروندان دو کشور به ویژه جمله نخبگان و از جمله استادان دانشگاه، ورزشکاران بیش از پیش مورد نظارت و کنترل قرار می گیرد.
”کمیته مبادلات مردمی ایران و امریکا” پیش از این از امضای تفام نامه همکاری میان کمیته المپیک ایران و امریکا نیز جلوگیری کرده بود.
در ارتباط با محدودیت های جدید برای استادان، صادق زیباکلام استاد دانشگاه حقوق و علوم سیاسی تهران به روزنامه سرمایه گفته: ”این بخشنامه اهانت مستقیم به استادان دانشگاه است.“
زیباکلام همچنین تاکید کرده: ”هم برای وزارت امور خارجه متاسف هستم که اینطور بی اجازه به حریم استادان وارد می شود و بیش از آن برای وزارت علوم متاسفم که چطور نمی تواند از کیان علمی استادان در مقابل تجسس جلوگیری کند.“