همزمان با تاکید وزیر خارجه جمهوری اسلامی بر احتمال دستیابی به توافق تا نوروز، سناتورهای دموکرات در ایالات متحده نیز عملا راه را بر تصویب طرح تازه تحریمی علیه تهران در کنگره تا ۴ فروردین مسدود کردند.
زمان دور دوم مذاکرات تهران و ابرقدرت‌های جهان پس از پایان ضرب الاجل ۳ آذر برای یافتن راه حل جامع هسته ای هنوز مشخص نشده است، اما وزیر خارجه دیروز در یک گفتگوی اختصاصی با خبرگزاری فارس – نزدیک به سپاه - اعلام کرد ممکن است دو طرفین بتوانند تا ۲ ماه دیگر به توافق نهایی برسند. جواد ظریف ضمن تاکید بر اینکه مذاکرات به “مراحل حساس” رسیده و دو طرف در حال بحث بر سر “جزئیات” هستند خاطرنشان کرده است: “اگر اراده سیاسی و واقع بینی لازم در طرف مقابل وجود داشته باشد، مذاکرات می‌تواند به نتیجه برسد حتی تا قبل از ۴ ماه بعد از تمدید هفت ماهه توافق ژنو.”
۳ آذر وقتی ظریف و ۶ وزیرخارجه کشورهای قدرتمند جهان نتوانستند در موعد مقرر به توافق جامع برسند، تصمیم گرفتند توافق موقت ژنو را برای ۷ ماه دیگر تمدید کنند با این تاکید که همه کوشششان را می‌کنند که ظرف ۴ ماه یعنی تقریبا تا اوایل نوروز ۹۴ به لحظه تاریخی توافق نهایی برسند.
حالا ظریف در اظهارنظری، که شبیه به آن در ماه های اخیر بسیار تکرار شده، گفته اینکه طرف مقابل این مذاکرات بخواهد برای ایران تعیین تکلیف و چارچوب تعریف کند، قابل پذیرش ندانسته است.
رئیس دستگاه دیپلماسی هفته پیش حتی ابراز امیدواری کرده بود که توافق نهایی تا پیش از 36 مین سالگرد انقلاب 1357 شکل بگیرد. او اما حالا در مصاحبه تازه خود قدری از آن موضع عقب نشینی کرده و گفته است: “من هیچ وقت نگفتم تا ۲۲ بهمن به نتیجه خواهیم رسید.”
ظریف توضیح داده: “من گفتم در صورتی که طرف مقابل آمادگی داشته باشد و واقع‌بینانه به مذاکرات بیندیشد، به نتیجه می‌رسیم.”
با این حال ظریف به گونه ای سخن گفته که بر مبنای آن امکان تمدید مذاکرات نه تنها پس از پایان ۷ ماه از ۳ آذر که در پایان دوره ۴ ماهه نیز احتمالا غیر ممکن خواهد شد. وزیر خارجه بر این باور است که در تهران هیچ کس علاقه ای به تمدید مذاکرات ندارد و گوشزد کرده: “بسیار دشوار است که بخواهم تصور کنم این زمان قابل تمدید باشد.”
ظریف افزوده است: “دور قبل هم فکر می‌کردیم به تمدید نیازی نیست و بدون تمدید باید به نتیجه برسیم و در این دور نیز همین دیدگاه را داریم. به نظر می‌رسد در جمهوری اسلامی در این دور، کسی آمادگی تمدید را نداشته باشد.”
به نظر می آید مقصود ظریف از “کسی” رهبر جمهوری اسلامی است که تعیین کننده سیاست های هسته ای تهران است و نقش قاطعی در جهت دهی به سیاست های نظام در راستای مذاکرات هسته ای با غرب دارد. آیت الله خامنه ای حتی پس از به نتیجه نرسیدن مذاکرات تا ۳ آذر حمایت خود از تیم دیپلماسی اتمی دولت حسن روحانی را ادامه داده است.
اظهارات ظریف در حالی مطرح می‌شود که قرار است امروز معاونان وی در استانبول با همتایان خود از ۳ کشور اروپایی دیدار کنند و مذاکرات هسته‌ای را ادامه دهند. هنوز مکان و زمان مذاکرات هسته‌ای بعدی میان تهران و تمام اعضای گروه ۱+۵ مشخص نشده است. عده ای از حاشیه نشست امنیتی مونیخ که فوریه در آلمان برگزار می شود به عنوان فرصتی برای از سرگیری مذاکرات سخن می گویند، اما تاکنون تنها حضور وزرای خارجه ایالات متحده، آلمان و فرانسه در آن قطعی شده و در صورتی که وزرای بریتانیا، روسیه و چین به آنجا نیایند نشست در سطح وزیران برگزار نخواهد شد اما ظریف دیدارهای فشرده ای با جان کری – همتای آمریکایی – خود خواهد داشت.
دیدار دو هفته پیش آن ها در ژنو که با یک پیاده روی ۱۵ دقیقه ای روی پل رون همراه بود ظریف را در تهران به شدت به زحمت انداخت چرا که تمامی تندروها از سردار نقدی – فرمانده بسیج -، تا کاظم صدیقی امام جمعه موقت تهران و ده ها نماینده اصولگرای عضو جبهه پایداری را به صرافت انداخت تا شدیدترین حملات را علیه وزیر خارج به راه بیندازند. تا آنجا که حمید رسایی در نطق پیش از دستور خود در روز دوشنبه گفته بود به خاطر این پیاده روی “اگر بمیریم، جا دارد.”
به جز همه این ها، اخیرا رسانه های نزدیک به حاکمیت به سراغ اساتید دانشگاه نزدیک به حاکمیت رفته اند تا به واسطه آن ها لعابی آکادمیک نیز به شعارهای خود علیه این پیاده روی بدهند؛کسانی که نگاه شان به ماجرا حتی تندتر از اظهارات ائمه جمعه نیز بوده، برای نمونه حمید صالحی عضو هیأت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه، پیاده روی ظریف با کری را به مثابه پیاده روی با “کفر” دانسته و گفته است: “از لحاظ دیپلماسی پیاده‌روی دیپلمات‌ها با هم ایراد ندارد اما آنچه از لحاظ انقلاب اسلامی ایران ایراد دارد پیاده‌روی وزیر خارجه جمهوری اسلامی با جان کری وزیر امور خارجه آمریکا به عنوان نماد کفر است.”
فضل الله موسوی رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران هم ظریف را به ناآشنایی با “فرهنگ اسلام” متهم کرده و گفته است: “این پیاده روی بر اساس عرف دیپلماتیک، عقل، حکمت و عزت قابل توجیه نیست.”
پاسخ ظریف به این نوع اظهارنظر ها اما ملایم بوده است. وی دیروز در جواب انتقادهایی که از او به خاطر پیاده روی مذکور شده در گفتگو با خبرگزاری ایرنا – متعلق به دولت - متذکر شد: “به هر حال قدم زدن در طول مذاکرات چیز تازه‌ای نیست، قدم زدن در طول مذاکرات با آمریکایی‌ها هم چیز تازه‌ای نیست اما اینکه ناگهان در این زمینه دیدگاه‌هایی مطرح می‌شود، خب بنده بازهم به همه این دیدگاه‌ها احترام می‌گذارم.”
گفتنی است در شرایطی که طرف ایرانی ظاهرا عزم خود را جزم کرده است تا ابتدای فروردین به توافق جامع با غرب برسد، آن طرف در ایالات متحده هم نمایندگان سیاسی در کنگره همین تاریخ را به عنوان لحظه رسیدن یا نرسیدن به توافق در نظر گرفته اند. دیروز سناتورهای حزب دموکرات – حزب رئیس جمهور آمریکا – اعلام کردند تا اواخر مارس (۴فروردین) هیچ حمایتی از تصویب تحریم های جدید در کنگره نخواهند کرد. تصویب هر طرح در کنگره احتیاج به موافقت دو سوم نمایندگان دارد و حالا با این تصمیم حزبی عملا امکان تصویب تحریم هایی که جمهوری خواهان در پی آن هستند از بین می رود.
سناتورها در نامه خود خطاب به باراک اوباما که تهدید به وتوی هر طرح تحریمی علیه تهران در جریان مذاکرات کرده نوشته اند: “در تأیید نگرانی‌های شما در باب اقدام کنگره در قانونگذاری، تا پیش از ۲۴ مارس در سنا به این قانون رأی نخواهیم داد. پس از ۲۴ مارس، ما تنها در صورتی که ایران نتواند به توافقی درباره چارچوب سیاسی که تمام پارامترهای یک توافق جامع را برآورده می‌سازد، دست یابد، به این قانون رأی خواهیم داد. این ضرب‌الاجل آزمون حیاتی نیات ایرانی‌‌ها است.”
کاخ سفید از این رویکرد سناتورهای دموکرات حمایت کرده است.
