نادر کرمی
آیت الله حسینعلی منتظری، تئوری پرداز ولایت فقیه و جانشین آیت الله خمینی تا آخرین سال حکومت وی، در یکی از بی سابقه ترین انتقادات خود به حدود اختیارات رهبری نظام، ولایت مطلقه فقیه را از مصادیق شرک دانست.
وی این نظر را در دیدار با اعضای ارشد نهضت آزادی ایران مطرح کرد و در ادامه مباحثی که اخیرا در مورد حدود اختیارات ولی فقیه مطرح شده است، گفت: “ نظرات فقیه به ما هو فقیه، تنها در امور فقهیه برنظرات سایر مردم تقدم دارد و ورود در مسایل دیگر، مانند ایجاد رابطه با امریکا یا روابط سیاسی با سایر کشورها، علی الاصول در حوزه‌ی کاری ولی فقیه قرارنمی گیرد و باید به وسیله کارشناس متخصص حل و فصل شود.”
بر اساس گزارش روابط عمومی نهضت آزادی ایران، آیت الله منتظری در این جلسه افزوده است که “در زمان بازنگری قانون اساسی، به جهت ایراداتی که به افزایش اختیارات ولی فقیه و شمول مطلق این اختیارات داشته است، با آن مخالفت کرده و باور دارد که حتی پیامبر اکرم (ص) نیز از حق ولایت مطلقه برخوردار نبوده است و ولایت مطلقه فقیه را از جمله مصادیق بارز شرک می داند”.
اظهارات آیت الله منتظری که بسیاری او را بالاترین مرجع تقلید شیعیان در ایران می دانند، فارغ از این جایگاه بیشتر از آن جهت مورد توجه ناظران سیاسی قرار گرفته که وی یکی از تئوری پردازان فقهی و قانونی نظریه ولایت فقیه است. او صاحب کتاب مشهور “درسهایی در باب ولایت فقیه” به زبان عربی و نیز پیشنهاد کننده افزوده شدن چنین مقامی به قانون اساسی ایران در مجلس خبرگان قانون اساسی بوده است.
مدیریت جامعه بر اساس شورای فقها
اظهار نظر آیت الله منتظری در شرایطی منتشر می شود که هفته گذشته، اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس کنونی مجلس خبرگان رهبری، که گفته می شود نقش عمده ای در متقاعد کردن خبرگان رهبری در پذیرش آیت الله خامنه ای به عنوان جانشین رهبر فقید بر عهده داشته است، بار دیگر نسبت به تشکیل “شورای فقها” در کشور تاکید کرد و افزود: “مدیریت جامعه باید براساس شورای فقها باشد”.
هاشمی رفسنجانی در اظهارات خود با بیان اینکه باید “فقه مقارن” را ترویج داد به تخصصی شدن اجتهاد اشاره کرده و گفت: “امروزه همه اذعان دارند که یک مجتهد نمیتواند در تمامی ابواب زندگی مردم متخصص باشد به همین دلیل باید فقه تخصصی شود و اگر فقه تخصصی را پذیرفتیم باید تقلیل تخصصی را پذیرفت و اگر هم این دو مورد را پذیرفتیم باید شورای فقه را بپذیریم”.
تاکید هاشمی رفسنجانی بر تخصص گرایی در مباحث فقهی تقریبا مشابه یادآوری آیت الله منتظری است که ”نظرات فقیه به ما هو فقیه، تنها در امور فقهیه برنظرات سایر مردم تقدم دارد” و این البته به طور آشکار با جایگاهی که آیت الله خامنه ای اینک در مقام ولی فقیه برای خود تصور می کند، تفاوت دارد. وی در یکی از اظهارنظرهای خود در ابتدای سال جاری اعلام کرده بود: “هروقت تشخیص دهد پیشقدم برقراری رابطه با آمریکا می شوم”.
اظهارات هاشمی رفسنجانی البته به سخنرانی ابتدای هفته گذشته محدود نشد و وی جمعه گذشته در سفر به مشهد نیز این رویه را پی گرفت. او در دانشگاه جامع رضوی مشهد با طرح این پرسش که چگونه باید نوآوری ایجاد کرد بار دیگر اظهار داشت: “هیچ مجتهدی نیست که در تمام ابواب علوم تخصص داشته باشد “.
وی همچنین از نظام آموزشی حوزه های علمیه انتقاد کرد و گفت: “امروزه دانشگاههای دنیا در حال کشف اسرار عالم هستند ولی ما در حوزهها در این زمینه چه کردهایم ؟ امام (ره) جملهای دارد و باید در این سخن ایشان تعمق کرد و آن این است که فرمودند فقه اسلامی تئوری جامع و کامل اداره جامعه و انسان از گهواره تا گور است.“
وی همچنین افزود: “اگر بخواهیم نوآوری در حوزهها داشته باشیم باید همان راهی برویم که دانشگاه دنیا رفتند”.